İmam həSƏNƏ (Ə) VƏSİYYƏTİNİN ŞƏRHİ İLƏ Əxlaq dərsləRİ) İKİNCİ Cİld müƏLLİF: ustad misbah yəZDİ

ARZULARIN GÜCƏ UYĞUNLUĞU

Bəyan edilməsi zəruri olan digər bir məsələ insanların sə’y və qüvvəcə fərqlənməsidir. İnsanlar «hikmət»,-çalışqanlıq baxımından, hətta belə bir xüsusiyyətin olub-olmaması cəhətdən fərqləndikləri üçün öz arzularını çalışqanlıqları ilə uyğunlaşdırmalıdırlar. Çünki böyük arzular və bu arzuların arxasınca getmək üçün böyük himmət lazımdır. Adi bir şəxs deputat olmaq arzusundadırsa, ciddi şəkildə çalışmalı, bu yolda addım atmalıdır ki, bir gün həmin məqama çatsın. Əlbəttə, adi bir insanın belə ideal arzuya malik olması onun yüksək himmət sahibi olduğunu göstərir.

İnsanların uca və ya alçaq himmət sahibi olmasının göstəricilərindən biri onların arzularının dünyəvi və ya üxrəvi (axirətə aid) olmasıdır. Bə’ziləri o qədər alçaq himmətlidirlər ki, daim hazır dayanıb, gördükləri işin nəticəsini dərhal əldə etmək istəyirlər. Onlar uzun vaxt, böyük güc, dəqiq plan, çox zəhmət tələb edən arzuların ardınca getmirlər. Digər bir qrup isə xeyli xəyalpərəst və macəraçı olub, gerçəkləşmə ehtimalı cüz’i olan arzuların arxasınca qaçırlar. Bu iki növ rəftar və əməl islami məsələlər nəzərə alınmadan, əxlaqi cəhətdən xoşagəlməz sayılır.

Öncə də qeyd etdik ki, bütün məsələlərdə, eləcə də bu məsələdə orta hədd («e’tidal») gözlənilməlidir. Başqa sözlə, «e’tidal»-orta hədd əməllərin dəyərinin ölçü me’yarıdır və bu məsələdə də nəzərə alınmalıdır. İnsan daim onun-bunun ardınca gəzməməli, himmətsizlik, süstlük, tənbəllik, səhlənkarlıq göstərməməlidir. İnsan nə asan və dərhal əldə olunan, nə də xəyali və əlçatmaz arzular arxasına düşməlidir. Himmətsiz insan həyatda əhəmiyyətli bir şey əldə edə bilmədiyi kimi, xəyalpərəst insan da heç vaxt tərəqqi və inkişafa nail ola bilmir. Çünki belə bir fərd istər dünya hədəfləri yolunda çalışsın, istər axirət yolunda addım atsın, onun hərəkəti həqiqətdən uzaq arzulardan istiqamət alır. Bu şəxs qeyd etdiyimiz hesabatları aparmadığından, adətən, öz məqsədinə çata bilmir. Çox olsun ki, qəlbində yeni bir həvəs oyanan kimi götür qoy etmədən bütün işlərini yarımçıq qoyur. Hansı ki, öz arzusuna qovuşmaq yolunu bilmir və boş yerə tər axıdır.

Ona görə də insan orta halda-mö’tədil olmalıdır. Nə o qədər süst, tənbəl, rahatlıq sevər ola ki, həmişə hazır süfrə və ağzına tikə qoyulmasını gözləyə, nə də macəraçılıq ruhunda ola ki, dəyərsiz şeylərdən ötəri boş yerə əziyyət çəkə, cahilanə və səmərəsiz xülyalar ardınca qaça. Mö’tədil olub, hesabla ağıllı yol seçmək və lazım olan qüvvəni və imkanı sərf etmək lazımdır. Yüksək himmətə, çalışqanlığa malik olan, amma məqsədə aparan yolu tanımayanlar az deyil. Bə’ziləri isə yolu tanıdıqları halda, lazımınca zəhmət çəkə bilmir və ya hədəfə çatmaq üçün zəruri proqramsız hərəkət edirlər. Belələri həyatda, adətən, müvəffəq olmurlar. Çünki kiçik arzuları özlərinə yaraşdırmayıb onlara arxa çevirir, digər bir tərəfdən, düzgün me’yar və proqrama malik olmadıqlarından xəyallarından xoşhallanır, yalnız öz arzularına ümid edirlər.