Ioan. De salas, gvmielensis, e provincia castellana, societatis iesv
Yüklə 18,48 Mb.
|
|
authoritas prælati; Secundò, quia subditus non est iudex ad definiendum, vtrum prælatus iure præci- piat; Tertiò, quia prælatus non semper debet ma- nifestare subdito, quare hoc, vel illud præcipiat. Secũdò, ait Syluester, si subditus ex leuibus causis credit, prælatum contra ius præcipere, debet cre- dulitatem deponere, & obedire; idem est ei facien- dum si probabiliter credit. Sed hæc non placent Medinæ; vnde, primò ait, in partem minus pericu- losam inclinandum esse. Præcipit mihi prælatus, vt manifestem crimen fratris occultum, si pericli- tatur eius vita vel fama in æternum, non est obe- diendum, cùm dubito, an iure præcipiat. Nam ma- ius damnum est mors alterius, aut infamia perpe- tua, quàm semel non obedire prælato: idem iudi- cium est, cùm video pauperem fame pereuntem, & prælatus præcipit, ne ei cōferam panem. Dubi- to, an iure præcipiat, teneor non obedire. Obiicit sibi Medina, quia in dubiis melior est conditio possidentis: sed prælatus est in legitima possessio- ne: ergo subditus tenetur ei obedire. Respondet, sicut prælatus est in legitima possessione suæ po- restatis, ita subditus in possessione suæ famæ: cùm<-P>@@ <-P>ergo non constet prælatum iure præcipere, non possum alium in perpetuum infamare. Verum est, inquit, quòd in his consideranda est maximè qualitas Quod autem dictum est, quando dubium est, an quod Superior præcipit, licitum sit: dicendum est, quando id, quod præcipit, licitum esse constat, dubitatur tamen, an possit id præcipere, commu- niter teneor obedire, præsertim si dubium non sit, esse Superiorem: cùm notabili autem meo de- trimento, licèt possim, non teneor parere. Vnde in dubio, an quis reum, vel testem interroget iuridi- cè, non est iudici parendum. Caietanus 2. 2. quæst. 69. art. 1. Sotus de secreto, mem. 3. quæst. 2. concl. 2. Adrianus quodlib. 2. & alij id probantes. Primò, quia nemo tenetur parere Superiori cum graui suo, vel alterius incommodo, nisi constet, eum le- gitimè præcipere, & habere authoritatem tunc obligandi: cur enim tantùm onus teneatur susci- pere ab eo, de quo meritò dubitat, an possit illud imponere? Secundò, quia in dubio fauendum est reo: secus quando inde nullum notabile incom- modum timeretur. Item quando constat, licitum esse, quod præcipit, licèt dubium sit, an possit illud præcipere, si ex inobedientia scandalum imminet obsequendum est Superiori ad occurrẽdum scan- dalo: nam ob vitandum scandalum cedere quis debet iuri suo: & scādalum etiam cum aliquo tem- porali incommodo vitandum est, cap. 2. de præ- script. & sumitur ex Aug. serm. 6. verb. Domin. & Psalm. 124. & notauit Bellarminus 4. de pont. cap. 15. vide Adrianum quodlib. 6. ad obiectionem Gabr. 4. dist. 16. quæst. 3. Iurisperiti cap. 2. de præ- script. Panormitanus cap. 1. de constit. num. 9. An- dreas ab Exea, num. 329. citat Calderinum & Imo- lam Card. cap. de his 50. dist. & consil. 57. pro ma- gnifico in fine: non autem est peccandum ad vi- tandum scandalum cap. 2. de noui operis nunciat. Sed an dubium excuset ab obseruatione legis vel præcepti Superioris iterum tractabitur, cùm age- mus de excusantibus à legis obseruatione. Hîc tamen obserua, posse pluribus modis Prin- cipem aliquid subdito licitum, iniustè præcipere. Primò, cùm reuera non est Superior, sed tyrannus, vel intrusus. Secundò quando licèt sit Superior re- spectu aliarum personarum, vel aliorum casuum: non tamen huius personæ, vel huius casus: verbi gratia, quia iudex est sæcularis, & persona, vel ca- sus Ecclesiasticus: vel quia sine causa vult me spo- liare bonis meis: vel quia in distributione onerum non seruat iustitiam distributiuam: vel quia præ- cipit rem moraliter impossibilem, vel quia lex est inutilis ad bonum commune. Vide D. Thomam quæst. 96. art. 4. Rebuffum proœm. constit. regul. gloss. 1. num. 22. 23. 61. vbi ait, Legem esse iniustam si excedit potestatem condentis: cap. Ecclesia, de const. Adrian. quodlib. 6. & si inæqualiter distribuat one ra subditis. Fortunatianum tractatu de vlt. fi. num. 160.
Sexta conditio est, vt lex sit aliquo modo per- petua & stabilis: idem est de ratione constitutio- nis, & statuti: quæ etiam hîc nomine legis com- plectimur. Huius conditionis meminit Cardina- lis cap. perpendimus, de sentent. excomm. Archi- diaconus cap. donatum. Nauarr. cap. 27. numer. 74. colligitur etiam ex l. edita, C. de edendo: & meliùs<-P> @@0@ @@1@ legati habere vim legis, & perpetuò durare: colli- gi etiam potest ex capit. à nobis, de sentent. excomm. iuncto cap. vt animarum, de consti. in 6. in quibus docemur, esse discrimen inter statutum Episcopi, & sentẽtiam generalem eiusdem. Quod discrimen, in quo primariò, & per se consistat, vix intelligi potest, nisi dicamus, consistere in perpe- tuitate. Nam licèt ex effectibus & à posteriori di- stingui possint, vt videre licet in Couarruuia cap. alma, part. 1. §. 1. num. 2. tamen à priori, & secun- dùm se in nullo alio, quàm in perpetuitate distin- gui posse videntur. Hæc diuersitas multùm refert, præsertim in censuris: nam censura lata à iure, seu lege non expirat morte, vel amotione ferentis: secus quæ sine lege lata est ab homine, etiam per generalem sententiam, seu generale mandatum. Obiicies: quia sæpe lex non est perpetua, nec fertur vt in perpetuum duratura, vt patet in lege diuina veteri, quæ solùm erat duratura vsque ad aduentum Christi: & in legibus humanis, quæ fe- runtur pro tempore certo, & definito à legislato- re, quo elapso per se cessant: & ita non esse de ra- tione legis esse perpetuam, hoc argumento tenuit Ludouicus Gomez in proœmio ad regulas Can- cellariæ quæst. 2. ad secundum, & Geminianus, quẽ citat quæst. 3. fauet glossa cap. 1. de const. probans, canones aliquando esse temporales ex cap. 1. 29. dist. quod tamen parum suffragatur: quia nō dicit, quosdam canones esse temporales, sed ex tempo- re, causa, & persona considerandos esse, id est, iux- ta temporum, causarum, & personarum exigen- tiam factos esse, & inde sumendam esse ipsorum intelligentiam. Dico ergo, quamuis perpetuitas nec simpliciter, nec eodem modo omnibus legi- bus conueniat: aliquo tamen modo omnibus le- gibus accommodari debet. Lex æterna propriè, & simpliciter perpetua est, quia in perpetuum obli- gat: quod si non haberet, quamuis in se esset æter- na, non esset lex, vt quando præceptum in se æter- num mediante aliquo præcepto pro aliquo tem- pore nos obligat, lex non est, omne tamen natura- le præceptum lex est: quia in æternũ obligat ho- mines: imò ex æternitate quodammodo: si enim ab æterno essent homines, eadem dictamina ha- berent, quæ modò habent, & easdem ex illis obli- gationes contraherent. Lex verò diuina virtus perpetua fuit negatiuè, quia sine vlla temporis li- mitatione, in quo obligaret, lata fuit: & nisi abro- gata postea fuisset, semper obligatet. Lex autem diuina noua perpetua est positiuè, & in effectu ac secundùm absolutam voluntatem legislatoris, qui voluit, & explicuit, illam seruandam esse vsque ad finem mundi, neque vmquam fore abrogandam aut reuocandam. Est ergo lex, non quodcumque præceptum, sed stabile, & perpetuum aliquo ex modis dictis. Vn- de olim bulla cœnæ non habebat rationem legis, quia solùm habebat vim obligandi pro vno anno: à tempore autem Gregorij XIII. lata est, vt in per- petuum obligaret, nisi reuocaretur: vnde ex tunc verè est lex, & eius censuræ reputantur latæ à iure, vt docet Nauatrus cap. 27. num. 50. & 51. sed po- tissimè 73 in fine. Ioseph Ludouicus decis. Luc. 39. num. 20. Arisminus Tepatus 1. variarum iuris, tit. de procuratorib. ad negotia, & de mandato, citans multos alios Iurisperitos. Vnde quoties præceptũ Superioris non datur per modum statuti, consti-<-P>@@ <-P>tutionis, vel legis expirat morte ferentis, vel amo- tione eius ab officio, vt cum Syluestro, Angelo, Armilla, & Vazquez, & Ioan. Andrea dixi sect. 7. ad primam obiectionem, quod etiam tenet Na- uarrus cap. 27. num. 2. & 73. Sanchez 8. de matrim. disput. 28. num. 47. cum Syluest. ver. delegatus, quæst. 6. num. 7. & ver. mandatum, quæst. 3. expli- cante, etiamsi res non sit integra, & cum Meno- chio 1. de arbit. quæst. 69. num. 4. citante Decium, cum concordatis in reg. iur. c. 10. quæst. 3. punct. 1. part. 3. citante Hugonem & meritò reprobante Petrum de Penzalis quodlib. 1. quæst. 21. dicẽtem, generalia mandata nō expirare morte præcipien- tis: & nostra sententia patet ex l. inter causas, ff. mandati, l. & quia verbo, antequam, ff. de iurisdict. omnium iudicum, cap. gratum, & cap. relatum, de officio iudicis delegati: docent tamen ex iisdem iuribus Sanchez, Angelus, Syluester, Armilla, & Vazquez: si mandatum conferat iurisdictionem, & res sit cœpta, non expirare mandatum morte vel amotione mādātis, secus re integra. Aliquibus autem videtur, id non esse speciale, & proprium mandato conferénti iurisdictionem, sed commu- ne cum aliis: nam in l. mandati, C. mandati, gene- ratim dicitur, mandatum re integra domini mor- te finitur: idem constitutum est §. item si adhuc, alias: rectè quoque Insti. eodem tit. ergo si res non est integra, sed iam cœpta, non finitur mandatum, etiam si iurisdictionem non conferat. Sic manda- tum de sepulchro post mortem mandantis con- stituendo non finitur morte mandantis, l. si verò,
lùm non finitur, sed etiam confirmatur morte ip- sius, l. 1. ff. de testament. l. quòd si iterum, ff. de adi- mendo legato, & cap. cum Marthæ. de celeb. Miss. Propter hæc ergo quidam existimant, nullũ man- datum finiri morte mādantis, nisi sit speciale præ- ceptum à Superiore impositum subdito solam subditi personam cōcernens, quale est præceptum iei$unclearnij, orationis & similium quæ finiuntur mor- te, vel amotione præcipientis. Sed hi turpiter er- rant, nam mandatum Superioris de danda elee- mosyna Spirituali, vel corporali simplex vel cum censura, & alia eiusmodi, licèt alias personas concernant, nullo modo obligant mandatarium, etiam si iam cœperit mandatum implere. Vnde re- gula est omne mandatum Superioris, quod non continet commissionem iurisdictionis, etiam si res sit cœpta, expirat morte mandantis: si verò cōtinet commissionem iurisdictionis, etiamsi res cœpta sit, non expirat morte mandantis. Secus de mandatis testatoris, vel alterius, qui Superiot non est, vel si est Superior, non mandat, vt Superior, sed de suis rebus tamquam priuata persona dispo- nit. Huius enim voluntati standum est, etiam post ipsius mortem: eiúsque mandatum etiam re inte- gra, per mortem eius non expirat. Vnde Osascus decis. 150. ait, licèt mandatum regulariter morte extinguatur: attamen hæredi vel extranco post mortem duraturum fieri posse, & nu. 4 ait, man- datum testatoris, quo præcipit, societatem post mortem durare, parere actionem aduersus hære- des mandantis, & Boërius decisione 348. num. 6. & 7. docet, mandatum in testamento, non expirare morte mandantis, imò tunc procuratorem com- pelli illud exequi, hos auctores citat, & sequitut Arisminus suprà, vbi de extinctione mandati per mortem mādantis multa alia adducit. Vide etiam.<-P>
@@0@ @@1@ vel limita iura ab aduersariis citata. Porrò in foro interno res cœpta dicitur, quan- do confessarius vnum peccatum pœnitentis au- diuit, vt in materia de pœnitentia docuimus, & ideo in eo euentu mandatum seu facultas audien- di confessionem non expirat mortuo, vel amoto mandante: in foro autem externo res cœpta dici- tur, quando lis contestata est, vt exponit Accur- sius illa l. & quia, ff. de iurisdictione omnium iu- dicum: & l. mandatum, verbo, finitum, C. mandati, alij cum Couarruuia in annotationibus ad dict. l. & quia, rem cœptam interpretantur, si iam reus conuentus est coram iudice delegato. Ex dictis inferunt Canonistæ, præceptum latum à capitulo, sede vacante, si per modum statuti feratur, non cessare per electionem Episcopi, donec ab illo reuocetur: quia Satutum habet rationem legis, & ita non expirat morte, vel amotione feren- tis. Posset tamen supremus Princeps, qualis est Rex vel Papa, statuere, vt mandatum ali- quod non habens rationem legis, non expiret morte, vel amotione mandantis, sed duret post- ea certo tempore. Quod non possunt facere, qui in iure communi, vel regni dispensare non possunt, iuxta quod, mandatum quod non ha- bet rationem legis, finitur mortuo, vel amoto mandante. Quod ex Bartol. l. 5. §. si ab alio, ff. de institoria actione, dixit Arismus suprà, mandatum vniuer- sale non finiri morte, si intelligatur de man- dato, quod est præceptum Superioris, & non habet rationes legis, statuti, vel constitutionis, falsum est vt contra Petrum de Pensal. dixit San- chez cum Cord. suprà. Septima conditio in lege humana à nonnullis ponitur, vt sit scripta. Sebastianus Medicis tracta- tu de legibus & statutis, parte 3. quæst. 11. per to- tam, & repet. super cap. erit autem lex, dist. 4. num. 72. citans Salicetum l. humanum, C. de legibus, gloss. & doctores, l. 1. ff. de legibus, Baldum ibi, & cap. in causis: de sentent. & re iudicata: nam Isido- rus 2. etym. cap. 10. ait, Inter legem & morem hoc in-
& in cap. omnes leges, Gratianus ait, nomine le- gis humanæ mores iure scripti, & traditi intelli- guntur, primò certum est in l. naturali non opus esse, vt lex sit propriè scripta; sed satis esse, vt sit scripta in corde: de lege æterna Dei vel etiā tem- porali patet: nam ante omnem scripturam fuit, & obligauit. Secundò de lege humana dico, non requirere essentialiter, quòd sit scripta: ita docet latè An- dreas ab Exea, rubrica de constit. à num. 188. vsque ad finem, & numer. 200. ait, esse communem opi- nionem: pro qua nominatim citat Ioann. Andr. à cap. nemo potest ad impossibile, de regulis iuris in sexto, vbi tamen dicit, quòd si esset Princeps, necessitatem scripturæ imponeret constitutioni- bus inferiorum: citat etiam Exea Barbarium ibi, & dominos de Rota decisione 246. constitutio siue statutum, eodem titulo in nouis, aítque ex hac doctrina Panormitanum, Antonium de Bu- trio, & Imolam in eadem rubrica & alios infer- re, statutum capituli posse probari per testes &<-P>@@ <-P>Franciscum de Pauinis in præludiis extrauagan- tium, Ioan. 22. dixisse, scripturam non esse de sub- stantia extrauagantium, & ad esse gratiæ non re- quiri scripturam: probat idem Exea cap. in nostra circa finem de constitutionibus, & latissimè San- chez multis citatis de matrimon. disput. 29. per totam. Deinde ad legem non esse necessariam scripturam docent hîc communiter Theologi, vt Valentia disput. 6. quæst. 1. puncto 2. ex Aristotele 10. ethic. cap. 9. vbi ait, Scriptæ ne sint leges, an non scriptæ, interesse nihil videtur, & Iustinianus l. de quibus 32. ait, Cùm ipsæ leges nulla alia de causa nos teneant, quàm quòd iudicio populi receptæ sint, meritò & ea, quæ sine vllo scripto populus probauit tenebunt omnes: & Demosthen. contra Aristogitonem, ait, Lycurgum nullas scripsisse leges, sed memoriæ ciuium insculpendas tradidisse. Adducitur etiam Cicero 1. de legibus: dicẽs, Qui legem ignorat, iniustum esse, si- ue illa sit scripta vspiam, siue nusquam. Sed hic locus non est ad rem: quia Cicero apertè loquitur de le- ge naturali, quam potiùs videtur condistinguere scriptæ, id est, humanæ, immediatè post præalle- gata verba, dicens: Quòd si iustitia est obtemperatio
in eodem lib vbi postquam legem naturalem, & æternam difinierat, Cicero, quam solam ipse ve- ram censet, sed immeritò, quia etiam lex positiua verissimè & propriissimè est lex, vt tradit Cona- nus 1. comment. iuris ciuilis cap. 8. adiecit, Sed quo- niam in populi ratione omnis nostra versatur oratio, populariter interdum loqui, necesse erit, & eam legem, quæ scripto sancit, quod vult, aut iubendo, aut vetando, vt vulgus, appellare. Sed ad hoc, & ad alia Isidori, & Gratiani testi- monia: respondeo non voluisse de essentia legis humanæ, etiam vt distinguitur contra morem; & consuetudinem, esse quòd sit scripta. Sed omnem, vel ferè omnem, quæ modò est, præter consuetu- dinem, reuera esse scriptam. Quod etiam intendit Sallust. in Catilinam, dicens: Ius est ciuilis æquitas, vel scriptis legibus sancita; vel institutis & moribus re- cepta, & in hoc sensu Isidorus locis citatis ait, con- suerudinem pro lege suscipi, cùm deficit lex, nec differre, scriptura, an ratione consistat. Et quidem cùm lex ponatur, vt in perpetuũ obligatura, opor- tet eam litteris mandari, ne obliuioni tradatur, aut contra verba, & mentem legislatoris expona- tur, quibusdam vno modo, aliis verò alio modo verba legis referentibus, & propterea Deus, cùm legem veterem dedit, in lapideis tabulis eam scri- psit. Exod. 24. Dabo tibi duas tabulas lapideas, & le- gem acmādata, quæ scripsi, vt doceas eos; & legem no- uam Euāgelistæ, & alij canonici scriptores magna ex parte litteris mandarunt. Non tamen est de es- sentia legis esse scriptam, neque necessarium, vt valeat. Sed obiicies primò, nam saltem in legibus im- perialibus videtur, leges non esse, nisi sint scriptę: nam in l. humanum, C. de legibus, dicitur, Tunc le- gata dictari, & sic ea denuò collectis omnibus recenseri, & cùm omnes consenserint, tunc demum in sacro nostri Numinis cōsistorio recitari: vbi verba dictari, recen- seri, & recitari, indicant, legem debere esse scri- ptam: traditur autem ibi forma, sine qua lex non valet: ergo non valet lex, nisi sit scripta. Ad hoc argum. respondent aliqui, in illis verbis non satis indicari, legem debere esse scriptam. Nam verbum dictare differt à verbo scribere.<-P> @@0@ @@1@ scriptura esse potest; & ita ponderant Barbarius rubric. de constit. & Decius ibi, in prima lectura. Recenseri etiam sine scriptura aliquid potest, cap. cùm ad sedem, de restitutione spoliatorum, glossa l. 3. §. si quis noxali, verbo, recensione, ff. ad exhib. Recitari etiam non importat scripturam, vt dicit Ripa rubr. de constit. ex Iuuenali dicente: Impune ergo mihi recitauerit ille togatas, hic eleges. Sed con- tra hanc solutionem insurgit Exea: quia recitare, scripturam supponit, vt ex multis iuribus probat Lucas de Penna l. vnica, collat. 6. C. de stud. libera- lib. vrbis Romæ, & patet ex l. 1. ibi hæredem scri- ptum in tabulis suis recitauerit, ff. de his, quæ pro non scriptis habentur. Vnde Valla in Poggium lib. 3. Recitare est aperta voce rem scriptam, vel legere vel memoriter pronũciare: & in Bartholomęum Fac- cium libr. 2. Recitare pro narrare accipis, quod secus Yüklə 18,48 Mb. Dostları ilə paylaş:
|