Ioan. De salas, gvmielensis, e provincia castellana, societatis iesv
Yüklə 18,48 Mb.
|
|
votum pœnale semper ad aliquid obligat in con- sciẽtia: vnde cum in l legis virtus ff. de legibus di- citur: legis virtus est, imperare, vetare, permittere & punire, non est intelligendum legem aliquam esse, quæ nihil omninò vetet, aut imperet: sed aliquam esse, quæ non respectu omnium quæ continet, im- perat: nam quæ permittit, non imperat permisso, sed ministris iustitiæ, ne ipsum impediant, vel pu- niant: & quæ punit tantùm pro aliquo imperat, ne fiat: bene tamen, vt pœna sustineatur.
------------------------------------------------------------ Vtrum legislator inre, aut materia leui possit obligatio- nem ponere sub mortali, si velit. grauem, quandam leuem, vt constat, & docet August. 2. de Baptismo cap. 6. relatus cap. non afferamus 24. qu. 1. Grego. cap. alligant 26. quæst. 7. Hoc supposito, pro parte affirmantè est, quia in- terdum res leues, & minoris momenti præcipiun- tur sub pœna excommunicationis: quæ tamen non incurritur, nisi ob peccatum mortale: in reli- gionibus etiam similia præcipiuntur in virtute sanctæ obedientiæ, quod iuxta communem vsum indicat obligationem sub mortali: vnde Caieta- nus verbo præceptum, sentit, ex materia legis non posse satis discerni modum obligationis eius: quia interdum, inquit, de re minima datur præceptum obli- gans ad mortale. Respondeo tamen, formaliter, & propriè lo- quendo non posse Principem, vel prælatum, quamuis velit, obligare ad mortale in materia leui: ita tenent communiter Theologi, Azor tom. 1. lib. 5. cap. 6. quæst. 5. Sayrus tom. 2. lib. 3. cap. 7. num. 14. & 17. Castro 1. de lege pœnali cap. 5. documen. 2. Salon 2. 2. quæst. 77. art. 1. controuer- sia 8. post regulam 1. Valentia 1. 2. disp. 7. quæst. 5. puncto 6. quæst. 3. Suarez 3. part. tom. 5. disp. 4. sect. num. 9. & sequentibus, Medina hic quæst. 96. art. 4. regula 1. Ioannes Gutierrez in quæstionibus canon. cap. 7. num. 18. Victo. relect. de potest ciuili nu. 19. Soto 1. iust. quæst. 6. art. 4. Aragon 2. 2. quęst.<-P> @@0@ @@1@ quez hic disp. 158. cap. 4. num. 30. & sequentibus. Caietanus 2. 2. quæst. 104. art. 2. & in summa ver- bo, præcepti transgressio, Couarruuias cap. quam- uis pactum parte 2. §. 2. num. 7. Sa verbo præce- ptum num. 1. Driedo. 2. de libert. Christiana cap. 1. prop. 2. in fine, & lib. 3. cap. 3. ad 5. argu. Bellar. 3. de laicis cap. 11. §. respondeo, loquitur: fauet August. 2. de Bapt. contra Donatist. cap. 6. & refertur cap. non afferamus 24. quæst. 1. non afferamus, inquit, stateras dolosas, vbi appendamus, quod volumus, & quomodò volumus, pro arbitrio nostro dicen- tes hoc graue, hoc leue est: sed afferamus diuinam stateram, & de scripturis sanctis, tamquam de the- sauris Dominicis, & in illa, quid sit grauius appen- damus: imò non appendamus: sed à Domino ap- pensa recognoscamus. Probatur, quia posse prælatos pro suo arbitrio imponere obligationes graues in rebus minimis, esset contra bonum commune subditorum: ergo non est credendum habere talem potestatem, & sic lex illa ex ea parte esset iniusta, & ita non esset sub mortali seruandà. Confirmatur, quia Prælati habent potestatem limitatam quoad intensionem, nec possunt in qualibet materia ponere maiorem, & maiorem obligationem in infinitum, sed iuxta materiæ grauitatem: ergo in materia leui non pos- sunt grauem obligationem imponere. Item con- tra rectam rationem est, vt lex obliget ad culpam mortalem pro re leuissima: quia lex humana, vt iusta, & rationabilis sit, conformari debet diuinæ, à qua deriuatur, formamque legum diuinarum, quantùm poterit, debet imitari: at lex diuina in materia leui nunquam ponit obligationem gra- uem: patet in præcepto non mentiendi iocosè, aut officiosè, & in præcepto prohibente furtum leue, & similibus: ergo lex humana in materia leui non potest imponere obligationem grauem: quia ma- teria est incapax tantæ obligationis, saltem ab ho- mine imponendæ: potestas enim humana requirit materiam proportionatam obligationi imponen- dæ: ergo in materia leui non potest ponere obli- gationem sub peccato mortalis peccati, & pœna æterna: & alioqui tyrannis, & idiotis daretur ansa imponendi hominibus pro arbitrio suo grauissi- mas obligationes. Aliqui limitant hanc sententiam, vt vera sit in lege ciuili, non verò in Ecclesiastica, quia potestas ciuilis non est immediatè à Deo, sed mediante le- ge naturali, seu natura ipsa, quæ se accommodat necessariò qualitati seu quantitati materiæ, & ita non potest imponere obligationẽ grauem in ma- teria leui: secus verò potestas Ecclesiastica, quæ spiritualis est, & saltem in Pontifice est immediatè à Deo, qui in materia leui videtur grauem obliga- tionem posuisse, quando Adæ sub mortali præce- pit ne fructum arboris scientiæ ederet. Sed hęc limitatio singularis, & falsa est, & soli- do fundamẽto caret: nam licet demus Deũ habere potestatem propter infinitatem potentiæ suæ mo- ralis (quæ sicut physica, est infinita) imponere obli- gationẽ grauem in materia leui, & in qualibet ma- teria maiorem, & maiorem obligationem in infi- nitum: tamen non protinus sequitur posse illam communicare creaturæ, sicut nec ei potest com- municare potentiā infinitam physicam, & si con- cedamus posse communicari Principi, vel superio- ri Ecclesiastico, similiter concedendum erit, posse<-P>@@ <-P>communicari Principi, & Superiori sæculari: quia quantum ad hoc eadem ratio est de vtraque. De- inde esto posset ea potestas communicari Principi Ecclesiastico de potentia absoluta, non sequitur re ipsa esse illi communicatam, quia id non expe- dit bono communi: passim enim Ecclesiastici ab- uterentur ea potestate. Deinde esto hæc potestas esset summo Pontifici communicata, non sequi- tur ab illo, vel à Christo esse communicatam aliis. Denique nec Deus habere eam videtur: quia Deus sine causa graui nō potest in re leui obligationem grauem imponere: si autem causa est grauis res, alioqui leuis fieret grauis per accidens, & circun- stantia, & tunc etiam Princeps sæcularis propria, & ordinaria auctoritate posset in materia illa obli- gationem grauem imponere, vt starim dicemus. Vnde & Castro, Suarez, Medina, Valentia, Sa- lon, & Sayrus, reprehendit eos, qui res leues præ- cipiunt sub censura, aut in virtute sanctæ obedien- tiæ, vel aliquo alio modo indicante obligationem sub mortali, de quibus dici potest id Ezech. 34.
Matth. 23. imponunt onera grauia, & importabilia. Exempla ponit Castro in prælatis, qui obligare volunt, ad mortale propter violationem silentij, vel tardum accessum ad chorum, aut vnius lactu- cæ sine licentia manducationem. Addit Suarez, etiamsi excommunicationes in rebus leuibus non ponantur animo ligandi, sed comminatoriè, & ad terrorem, non esse proban- das: quia sinceram non continent veritatem, & possunt occasionem præbere indoctis ad peccan- dum grauiter ex conscientia erronea. Item in eo euentu non solùm non incurrit excommunicatio- nem maiorem, sed neque minorem; pręlatus enim vel nullam vel maiorem solam vult inducere: ergo si non incurritur maior, nulla incurritur. Obseruant etiam Suarez, Medina, Valentia, Sayrus, & alij, aliquando materiam, quæ ex se est indifferens, aut leuis, relatam ad aliquod commu- ne bonum, esse grauẽ: ideò si præcipiatur sub cen- sura validam esse censuram, vt quando Iudex præ- cipit sub excommunicatione, aliquem comparere in iudicio, aut, cùm inquisitores vocāt ad edictum audiendum, vel aliquid simile. Exempla hæc ponit Suarez. Vnde non facilè, inquit, sunt contemnendæ
ideò oportet satis certò & indubitanter constare, leuem esse culpam & improportionatam esse cen- suram, vt quis excusetur à mortali in talis præce- cepti transgressione: sed Sayrus alia profert exem- pla eius, quod dicebamus, inquiens. Præcipere po- test prælatus sub mortali, ne aliquis religiosus accedat ad hortum communem conuentus, aut ad talem sæcularis domum, aut ne transeat per talem vicum: etiam si cum licentia sua exierit extra conuentum, aut ne cum tali, aut tali persona loquatur. Hæc enim & similia licet in se considerata videantur parui momenti: comparata ta- men ad honestatem, & bonum nomen religiosorum, aut ratione scandali, periculi, vel alterius circunstantiæ, efficiuntur res magni momenti, & ideò obligant ad mor- tale, vt etiam testatur Medina quæst. 96. art. 4. ad dubium 2. contra regulas ab eo allatas. Vnde Va- lentia ait aliquando prælatum posse sub mortali<-P> @@0@ @@1@ uia: sed ex circunstantiis redduntur grauia: & sic approbat dictum Caietani verbo præceptum, asse- rentis, impossibile videri in iure humano ex sola materia discernere præcepta (obligantia sub mortali) cum in- ueniantur, inquit, minima præcepta sub mortali pec- cato, vt de concedentibus cadauera, vt transferant ad alia loca, quod de se nullum est peccatum. Accedit, inquit Valentia, quòd Deus obliga- uit Adamum sub mortali, vt etiam à pomo absti- neret; quod quidem per se non ita graue erat; sed propter circunstantiam, & finem legis, atque à Deo seueritatem præcepti ex parte voluntatis di- uinæ, vt scilicet seruaretur iustitia originalis pro posteris: ergo similiter per potestatem sibi diuini- tus concessam possunt magistratus aliquid sub mortali præcipere, quod non sit graue, nisi secun- dum circunstantiam: & quidquid sit de aliis legis- latoribus, certum est summum, Pontificem quan- do aliqua lege sub mortali vult obligare, non pos- se in hac parte errare, quin semper materia legis, vel per se, vel secundum circunstantiam, sit grauis: quoniam in iis, quæ pertinent ad totam Ecclesiam circa fidem, & mores errare nequit: Hæc Valen- tia, quæ refert, & approbare videtur Sayrus: sed in illo exemplo Adami intellige esum illum fuisse mortalem ex circunstantia damni amissionis iusti- tiæ originalis, pro se, & rota sua posteritate, quia Deus explicuerat se priuaturũ illa omnes, si Adam ligni fructum ederet. Quamuis illud peccatum potuit etiam esse mortale aliis rationibus, vt si fa- ctum est animo comedendi in magna quantitate, eo tempore, & sequenti, vel malo fine habendi scientiam, aut dignitatem aliquam contra volun- tatem Dei. De hac re diximus in alia tractatione de peccatis. Quod igitur ait Syluester verb. præceptum, q. 3. cum Antonio, & multis iurisperitis, ex intentio- ne legislatoris iudicandum esse, an obligatio præ- cepti sit mortalis, aut venialis, intellige dummo- dò materia sit grauis: sic enim erit capax grauis obligationis, sed si legislator voluerit, poterit in ea ponere obligationem leuem, vt dicam statim. In materia autem leui non potest ponere obliga- tionem grauem. Dices, ex voto potest quis obligari sub mortali, ad rem leuem iussu superioris faciendam: ergo, & per legem: Sa verbo præceptum num. 1. ait fortè ex voto posse hominem ad rem leuissimam obligari sub mortali; licèt non ex lege, non assignat rationẽ discriminis, nec ego illam video: nego antecedens. ------------------------------------------------------------ Vtrùm in materia graui possit legislator ponere solam obligationem leuem. Medina, qu. 96. art. 4. reg. 1. ait enim falsam esse regulam, quam ex Cano- nistis ponit Syluester ad dignoscen- dum, quando lex obliget ad mortale vel veniale, scilicet ex volontate legislatoris: ita- que si vult obligare, ad mortale obligat, si non vult, non obligat. Hæc regula falsum dicit, nam si legislator seriò, & verè præcipit rem alioqui gra- uem, & maximè ad bonum commune conducen- tem, non est positum in eius potestate, vt non<-P>@@
plane consentit Aragon. 2. 2. quæst. 62. art. 3. in du- bio post. 3. con. notab. 3. vbi sic loquitur. Tertiò est
legislatoris esse positum, quòd lex à se lata obliget in foro conscientię: quia in voluntate legislatoris est positum cohibere imperium, sine quo propriè non est lex, nec obligat: cæterum postquam aliqua lex est statuta, non est positum in manu legislato- ris facere, quòd magis aut minùs obliget, id est, quòd obliget ad mortale, vel veniale. Quod enim aliqua lex magis, aut minùs obliget, id prouenit ex eo quòd res præcepta magis aut minùs consen- tit cum bono communi. Non potest autem legis- lator facere, quòd res, quam præcipit, magis aut minùs conueniat cum bono communi: sed id ha- bet ex sua natura: & paulò post ait, infero secun- dò; quòd quando legislator verè præcipit aliquam rem valdè conducentem ad bonum commune, non est positum in eius voluntate, quòd talis lex obliget ad veniale. Hæc Aragon. idem indicat Driedo 3. de libert. Christiana cap 3. ad 5. quem citat, & sequitur Vazquez disp. 158. nu. 30. & se- quentibus, & alij recentiores, & est probabile. Contrarium tamen meritò tenent multi recentio- res, indicat Syluester, verbo præceptum quæst. 3. cum multis canonistis, & clariùs Antoninus 2. p. tit. 4. cap. 2. §. 3. Armilla verbo lex, nu. 4. Tabienna quæst. 28. num. 29. Nauarrus cap. 23. num. 49. & se- quentibus. Henricus quòdlib. 3. quæst. 21. & 22. Ledesma 2. part. 4. quæst 17. art. 2. dub. 6. Valentia hic disp. 7. quæst. 5. punct. 6. quæst. 2. & 3. Sayrus to. 1. lib. 3. cap. 7. Castro 1. de lege pœnali, cap. 5. docum. 4. Ioan. Medina Codice de ieiun. cap. 7. §. superest, Couarruuias reg. peccatum, part. 2. §. 5. num. 3. Nec contrarium docet Driedo suprà: solum enim dicit, non pendere ex sola voluntate legisla- toris, quòd obligatio sit maior vel minor: nam pendet etiam ex capacitate materiæ: & ideò non potest legislator in materia leui, ponere obliga- tionem grauem; sed in graui potest ponere le- uem. Probatur primò ex Bernar. lib. de præcepto, & dispen. col. 5. §. porrò dicente, Porrò maiora, mino- rá mandata dixerim, secundum quòd maius, minus- ve velle constiterit ipsum, qui præcipit, siue hominem, siue Deum: & infrà, in mandatis hominum rarò æquali- tas inuenitur: cùm pro variis necessitatibus, vel vtilita- tibus agendorum, iniungentium affectio værietur, quód- que putauerint rectiùs vel commodiùs, hoc amplius cu- piant, exigant seruari. Probatur secundò, quia quando aliqua sunt eiusdem rationis, qui potest maius, potest minus: sed obligatio grauis, & leuis in aliqua materia sunt eiusdem rationis: ergo qui potest ponere ma- iorem, potest minorem ponere. Tertiò, quia legis- lator in materia capaci obligationis ad culpam potest solùm ponere obligationem ad pœnam: ergo in capaci obligationis ad mortale, potest so- lùm ponere obligationẽ ad veniale. Quartò, quia obligatio pendet ex intentione legislatoris: ergo, & quantitas eius, vbi materia est capax: confirma- tur; quia vehementior causa in materia capaci,<-P> @@0@ @@1@ capax maioris, & minoris obligationis: ergo ve- hementior voluntas, seu magis obligandi maio- rem inducet obligationem. Quintò, quia in mo- ralibus actus nō excedunt intentionem agentium l. non omnis, l. si quis ne causam, ff. si cert. pet. l. in agris, ff. de acquir. rer. dom. Vnde si quis nolit in- ducere maiorem excommunicationem, sed mi- norem, quibuscunque verbis eam imponeret, non induceret maiorem, etiamsi materia esset capax. Idem in aliis pœnis. Sextò, quia cùm voluntas est obligandi tantùm sub veniali, non est, vnde oria- tur obligatio sub mortali, & est aliqua obligatio: ergo est tantùm sub veniali: nec mirum, quia tale præceptum, est præceptum secundùm quid, sicut multi relati in tract. de peccatis dicunt peccatum veniale tantùm esse contra legem, & præceptum secundùm quid. Septimò, quia Ecclesia, commu- nicationem in humanis cùm excommunicato communiter solùm prohibet sub veniali, & ex- communicatione minori: posset tamen illam pro- hibere sub mortali, & excommunicatione maio- ri, & reipsa prohibet; vnde qui communicat in humanis cum excommunicato, contra speciale præceptum iudicis, vel quando excommunicatio fuit lata contra participantes, peccat mortaliter, vt docet Nauarrus cap. 27. num. 30. 31. 36. ergo. Octauò, quia tenendo mixtionem aquę cum vino in Missa esse de iure humano, sicut Ecclesia impo- suit obligationem sub mortali, potuisset impone- re sub veniali, & in aliis cæremoniis: ecōtra vsum vasorum, & ornamentorum, quem præcipit sub mortali, potuisset solùm præcipere sub veniali, vt & Deus solùm præcipit sub veniali sacramentum confirmationis, vt in proprio tractatu dicitur: ta- men potuisset illud præcipere sub mortali. Potest enim in hoc humanus legislator diuinum imitari: & alioqui non deberent doctores fatigari in in- quirendo signa obligationis sub mortali, vel ve- niali, stante eadem materia, & forma præcepti, sed si materia est grauis, putāda semper esset vel nulla, vel grauis obligatio. Ergo in eadem materia pro- pter diuersam intentionem legislatoris potest esse obligatio mortalis, & venialis: quod confirmatur, nam clericus, qui nutrit comā, & barbam, quam- diu non est monitus à pręlato, solùm peccat venia- liter, quando verò est monitus, peccat mortaliter: vt posteà videbimus, quia potest excommunicari per cap. si quis, de vita & honest. cleric. & cap. si- quis 23. dist. ergo materia sufficiens ad mortale sufficit ad veniale. Quod ergo dicunt D. Thomas 2. 2. quæst. 186. art. 9. ad 2. Victo. relect. de potest. ciuili num. 19. Sotus 1. iust. quæst. 6. art. 4. Palac. 3. disp. 37. quæst. 7. imò & Pontifex Clemen. exiuit, de verb. signi. verum præceptum in materia graui obligare sub mortali intelligendum est, quando legislator præcipit plena auctoritate cum inten- tione obligandi, quantum potest in tali mate- ria, vt communiter contingit, aliquando tamen aliam intentionem habet, & exprimit ipse legisla- tor, & in materia graui solùm vult imponere, & imponit obligationem leuem. Sed obiicies, quia in materia graui non potest quis obligari ex voto, sub peccato veniali, sed tan- tùm sub mortali: ergo nec ex lege. Respondent aliqui, fortè antecedens esse fal- sum: & quamuis admittatur, non esse eandem ra- tionem de voto, & de lege humana: quia obligatio<-P>@@
manæ: sed est obligatio merè diuina, ac naturalis, quamuis pendens à voluntate, & promissione hu- mana. Ego verò existimo posse aliquem in mate- ria graui obligare se voto tantum sub veniali, si velit: ita enim disertis verbis docet Antoninus 3. part. tit. 16. cap. 1. §. 13. ad finem, quod probat Du- randus 3. dist. 39. quæst. 4. num. 9. quia obligatio, quæ totaliter consurgit ex mera voluntate pro- mittentis, non excedit limites voluntatis: sed voti Yüklə 18,48 Mb. Dostları ilə paylaş:
|