4. Süresiz Fesih Bildirimi İle Sözleşmenin Sona Erdirilmesi
(Haklı Nedenle Derhal Fesih) a) Fesih Nedenleri
İş sözleşmesinin süresi belirli ya da belirsiz olsun, Kanunda gösterilen nedenlerden birinin gerçekleşmesi halinde işçi ya da işveren buna dayanarak sözleşmeyi sürenin bitiminden önce veya bildirim süresini beklemeksizin derhal, süresiz fesih bildirimiyle sona erdirebilir (İş K, m. 24, 25). Sözleşmeyi fesheden taraf karşı tarafa fesih nedenini bildirmişse, daha sonra sözleşmeyi başka bir nedenle feshettiğini öne süremez (Yarg. 9. HD., 17.1.2005, E. 2005/9181 K. 2005/36497). İşverenin süreli fesih bildiriminde bulunması halinde, bildirim süresinin sonuna kadar sözleşme devam edeceğinden, bu süre içinde işçi veya işveren haklı nedenle sözleşmeyi feshedebilir (Yarg. 9. HD., 1.3.2004, E. 2003/13738 K. 2004/3488; 11.3.2004 E. 2004/4474 K. 2004/4788).
-
Sözleşmenin işçi tarafından haklı nedenle (derhal) feshi (İş K, m. 24)
-
Sağlık nedenleri (İş K. m. 24/I): İş sözleşmesinin konusu olan işin yapılması, işin niteliğinden doğan bir nedenle işçinin sağlığı ve yaşayışı için tehlikeli olursa (I, a) ya da işçinin sürekli olarak yakından ve doğrudan buluşup görüştüğü işveren yahut başka bir işçi bulaşıcı veya işçinin işi ile bağdaşmayan bir hastalığa tutulursa (I, b), işçi haklı nedenle sözleşmeyi feshedebilir. Feshin geçerliliği için bu nedenlerin tıbben tespiti zorunludur (Yarg. 9. HD., 22.2.2000, E. 1999/19850 K. 2000/2076; 9.12.2002, E. 2002/8670 K. 2002/23433).
-
Ahlak ve iyiniyet kurallarına uymayan haller ve benzerleri
Yanıltma: Sözleşmenin yapıldığı sırada sözleşmenin esaslı noktalarından biri hakkında yanlış vasıflar veya şartlar göstermek yahut gerçeğe uymayan bilgiler vererek veya sözler söyleyerek işverenin işçiyi yanıltması (İş K. m. 24/II,a).
Şeref ve namusa dokunacak davranışlar: İşverenin işçinin veya ailesinden birinin şeref ve namusuna dokunacak sözler söylemesi veya davranışlarda yahut işçiye cinsel tacizde bulunması (İş K. m. 24/II,b). İşveren veya işveren vekili tarafından işçiye ve ailesine küfredilmesi, hakaret edilmesi, sarkıntılıkta ve cinsel tacizde bulunulması gibi sözler ve davranışlar girer. Aynı fıkranın (d) bendine ise, işçinin diğer bir işçi veya üçüncü kişiler tarafından işyerinde cinsel tacize uğraması ve bu durumun işverene bildirilmesine rağmen gerekli önlemlerin alınmaması ile ilgili bulunmaktadır.
Sataşma veya tehdit veya suç işleme: İşverenin işçiye veya ailesinden birine sataşmada bulunması veya gözdağı vermesi, kanuna karşı davranışa özendirmesi, kışkırtması, sürüklemesi yahut bunlara karşı hapsi gerektiren bir suç işlemesi yahut işçi hakkında şeref ve haysiyet kırıcı asılsız ağır isnat ve ithamlarda bulunması (İş K. m. 24/II,c). İşveren vekilinin işe geç gelen işçiye hakaret etmesi işçi için haklı fesih nedenidir (Yarg. 9. HD., 14.2.1994, E. 1993/14090 K. 1994/2244)
Ücret ödememe: Ücretin kanun veya sözleşme gereğince hesaplanmaması veya ödenmemesi (m. 24/II,d). Yargıtay, ücretinin düşürülmesi ve fazla çalışma karşılığının ödenmemesi nedenleriyle işçinin sözleşmeyi haklı nedenle feshedebileceğini kabul etmektedir (Yarg. 9. HD., 8.3.1988, E. 988/550 K. 988/2729; 8.12.2005, E. 2005/12154 K. 2005/38894). Yargıtaya göre, ücreti düzenli ödenmeyen işçinin istifası gerçek anlamda işçinin haklı feshi olarak değerlendirilmelidir (Yarg. 9. HD., 1.2.2010, E. 2008/16403 K. 2010/1875).
Eksik iş verme veya çalışma koşullarını uygulamama: Akort ücrette işçiye yapabileceğinden az iş verilmesi halinde aradaki farkın zaman esasına göre ödenerek karşılanmaması veya çalışma şartlarının uygulanmaması (m. 24/II,f).
-
Zorlayıcı (mücbir) nedenler (m. 24/III): İşçinin çalıştığı işyerinde bir haftadan fazla bir süre ile işin durmasını gerektirecek zorlayıcı nedenlerin ortaya çıkması.
-
Sözleşmenin işveren tarafından haklı nedenle (derhal) feshi
-
Sağlık nedenleri(m. 25/I): Bunlar, işçinin kendi kasdından veya derli toplu olmayan yaşayışından yahut içkiye düşkünlüğünden doğacak bir hastalığa veya sakatlığa uğraması halinde, bu nedenle devamsızlığın ardı ardına üç işgünü veya bir ayda beş işgününden fazla sürmesi (İş K. m. 25/I, a); işçinin tutulduğu hastalığın tedavi edilemeyecek nitelikte olduğu ve işyerinde çalışmasında sakınca bulunduğunun sağlık kurulunca saptanması (İş K. m. 25/I, b) halleridir. Bunların dışında, işçinin hastalık, kaza, doğum ve gebelik gibi hallerde işverenin fesih hakkı, 17. maddedeki bildirim sürelerini altı hafta aşmasından sonra doğar. Doğum ve gebelik hallerinde bu süre 74. maddedeki sürelerin bitiminde başlar.
-
Ahlak ve iyiniyet kurallarına uymayan haller ve benzerleri
Yanıltma: Sözleşmenin yapıldığı sırada sözleşmenin esaslı noktalarından biri için gerekli vasıflar veya şartlar kendisinde bulunmadığı halde bunların kendisinde bulunduğunu ileri sürerek yahut gerçeğe uymayan bilgiler veya sözler söyleyerek işçinin işvereni yanıltması (İş K. m. 25/II,a). İşçinin güvenlik görevlisi olarak işe girerken doldurduğu formda sabıkasını gizlemek suretiyle yalan beyanda bulunması işverenin iş sözleşmesini haklı nedenle fesih halini oluşturur (Yarg. 9. HD., 22.1.1998, E. 1997/19393 K. 1998/432; 6.6.2000, E. 2000/4727 K. 2000/7993).
Şeref ve namusa dokunacak davranışlar: İşçinin işveren veya aile üyelerinden birinin şeref ve namusuna dokunacak sözler söylemesi veya davranışlarda bulunması yahut işveren hakkında şeref ve haysiyet kırıcı asılsız ihbar ve isnatlarda bulunması (İş K. m. 25/II,b).
Yargıtaya göre, işçinin, belediye aleyhine asılsız ihbar ve isnatlarda bulunması (Yarg. HGK, 23.6.1982, E. 1980/9-1229 K. 1982/719.), belediyeyi suçlayarak işçi haklarının gasp edildiğini iddia etmesi (Yarg. 9. HD., 31.3.1998, E. 1998/3213 K. 1998/6233), çalıştığı işyeri müdürü ve nöbetçi amiri hakkında gerçeğe aykırı şekilde gazeteye açıklama yapması işveren için haklı fesih nedeni oluşturur.
Cinsel taciz: İşçinin işverenin başka bir işçisine cinsel tacizde bulunması (İş K. m. 25/II,c).
Sataşma, tehdit veya sarhoşluk: İşçinin, işverene veya onun ailesi üyelerinden birine yahut işverenin başka bir işçisine sataşması veya 6331 sayılı Kanunun 28. maddesine aykırı hareket etmesi, yani işyerine sarhoş veya uyuşturucu madde almış olarak gelmesi ve işyerinde alkollü içki veya uyuşturucu kullanması. Yargıtayca, işçinin personel müdürüne hakaret etmesi sataşma eylemi olarak kabul edilmiştir (Yarg. 9. HD., 15.12.1994, E. 1994/13783 K. 1994/17960; 24.10.2013, E. 2011/36860 K. 2013/27208). Yargıtaya göre, işçinin görevi sırasında alkollü içki içmesi veya kamyon şoförünün kamyonu içkili kullanması haklı fesih nedenidir (Yarg. 9. HD., 21.11.1988, E. 988/8379 K. 988/11025; 9.10.2006, E. 2006/18364 K. 2006/26051; 26.3.1991, E. 1990/12848 K. 1991/6573; 11.4.2005, E. 2005/8257 K. 2005/12834).
Doğruluk ve bağlılığa uymayan davranışlar: İşçinin, işverenin güvenini kötüye kullanmak, hırsızlık yapmak, meslek sırlarını ortaya atmak gibi doğruluk ve bağlılığa uymayan davranışlarda bulunması (İş K. m. 25/II,e). Yargıtaya, imza taklidi ile vizite kağıdı düzenleyen işçinin bu davranışının ahlâk ve iyiniyet kurallarını aykırı olduğu, zararının doğmadığından söz edilerek feshin haksızlığının kabul edilemeyeceği belirtilmiştir (Yarg. 9. HD., 8.5.1996, E. 1995/35973 K. 1996/9834). Yargıtaya göre, işçinin raporlu olduğu sürede başka bir işyerinde çalışması veya mesai saatleri dışında işverenin iznini almadan kendi nam ve hesabına iş yapması, hafta tatili olduğu gerekçesiyle işveren için büyük önemi olan fuarda işvereni zor durumda bırakma amaçlı olarak çalışılmaması haklı nedenle fesih sebebidir (Yarg. HGK, 29.5.1991, E. 1991/9-223 K. 1991/315, İşv. D, Temmuz 1992, 17; 9.7.1996, E. 1996/7566 K. 1996/15521; 16.12.2010, E. 2008/42769 K. 2010/38188, Çalışma ve Toplum, 2011/3, 310-313; Yarg. 9. HD., 23.2.1995, E. 1994/17362 K. 1995/5886).
Hapis cezasına mahkûmiyet: İşçinin işyerinde yedi günden fazla hapisle cezalandırılan ve cezası ertelenmeyen bir suç işlemesi (İş K. m. 25/II,f).
Devamsızlık: İşçinin, işverenden izin almaksızın veya haklı bir nedene dayanmaksızın ardı ardına iki işgünü veya bir ay içinde iki defa herhangi bir tatil gününden sonraki işgünü, yahut bir ayda üç işgünü işine devam etmemesi (İş K. m. 25/II,g). Yargıtayca belirtildiği üzere, devamsızlığın tutanakla ispat edilmesi gerekir (Yarg. 9. HD., 6.2.2002, E. 2001/17196 K. 2002/2375).
İşin yapılmaması: İşçinin yapmakla ödevli olduğu görevleri, kendisine hatırlatıldığı halde yapmamakta ısrar etmesi (İş K. m. 25/II,h).
İş güvenliğini tehlikeye düşürme veya zarar verme: İşçinin kendi kasdı (isteği) veya ihmali (savsaması) yüzünden işin güvenliğini tehlikeye düşürmesi, işyerinin malı olan veya malı olmayıp da eli altında bulunan makineleri, tesisatı veya başka eşya ve maddeleri otuz günlük ücretinin tutarı ile ödeyemeyeceği ölçüde hasara ve kayba uğratması (m. 25/I,ı). Borçlar Kanununun bu konudaki düzenlemesine göre, “İşçi, işverene kusuruyla verdiği her türlü zarardan sorumludur. Bu sorumluluğun belirlenmesinde; işçi için tehlikeli olup olmaması, uzmanlığı ve eğitimi gerektirip gerektirmemesi ile işçinin işveren tarafından bilinen veya bilinmesi gereken yetenek ve nitelikleri göz önünde tutulur (TBK. m. 400/1, 2).
-
Zorlayıcı (mücbir) nedenler (İş K. m. 25/III): İşçiyi işyerinde bir haftadan fazla süre ile çalışmaktan alıkoyan zorlayıcı bir nedenin ortaya çıkması.
-
İşçinin gözaltına alınması veya tutuklanması halinde devamsızlığın 17. maddedeki bildirim süresini aşması (İş K. m. 25/IV):
Haklı nedenle fesih hakkı, iki taraftan birinin bu çeşit davranışlarda bulunduğunu öteki tarafın öğrendiği günden başlayarak altı işgünü geçtikten ve herhalde fiilin gerçekleşmesinden itibaren bir yıl sonra kullanılamaz (Yarg. 9. HD., 17.2.1994, E. 1993/13833 K. 1994/2483; 3.3.1998, E. 1998/360 K. 1998/3189). Ancak işçinin olayda maddi çıkar sağlaması halinde bir yıllık süre uygulanmaz (İş K. m. 26/1). İşverence yapılan fesihte, sözleşmenin altı işgünü içinde feshedildiğinin ispatı işverene aittir (Yarg. 9. HD., 22.10.1993, E. 1993/4330 K. 1993/1509; Yarg. 7. HD., 12.2.2014, E. 2013/19321 K. 2014/3674).
c) Haklı nedenle iş sözleşmesini fesheden tarafın tazminat talep hakkı
Ahlâk ve iyiniyet kurallarına aykırı hareket nedeniyle süresiz fesih bildirimi yolu ile sözleşmeyi altı işgünü içinde fesheden taraf öteki taraftan genel hükümlere göre ayrıca tazminat dahi isteyebilir (İş K, m. 26/2).
Türk Borçlar Kanunun 438. ve 439. maddelerinde, işçi ve işverenin haksız ve usulsüz fesihlerinin hukuki sonuçlarını düzenlemiştir. Öte yandan Yargıtay, “işveren yetkilisinin ellerinde görüntülerinin bulunduğunu belirterek ahlaksızlıkla suçlamasının” davacının kişilik haklarına saldırı ve kişilik haklarının ihlali niteliğinde olduğu ve işçinin manevi tazminat talebinin kabul etmiştir (Yarg. 9. HD., 16.4.2015, E. 2014/2671 K. 2015/14580).
Dostları ilə paylaş: |
