İş Hukukunda Arabuluculuk Uzmanlık Eğitimi Kaynak Kitabı

İş Hukukunda Arabuluculuk Uzmanlık Eğitimi

Kaynak Kitabı

Editör

Prof.Dr. Talat CANBOLAT

Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi

Yazarlar

Doç. Dr. Saim OCAK

Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi

Yrd. Doç. Dr. Özgür OĞUZ

Anadolu Üniversitesi Hukuk Fakültesi

Öğr. Gör. Aybüke KARACA

Marmara Üniversitesi Adalet MYÖ

Uzm. Alper BULUR

Hacettepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi

Arabulucu Erol KOÇ

İÇİNDEKİLER

I. İŞ HUKUKUNDA ARABULUCULUĞA ELVERİŞLİ OLAN VE OLMAYAN UYUŞMAZLIKLAR 2

1. Genel Olarak 2

2. İş Hukukundaki Emredici Hükümler ile Arabuluculuk İlişkisi 4

II. İŞ HUKUKUNDA DAVA ŞARTI OLARAK DÜZENLENEN ARABULUCULUK SÜRECİ 4

III. İŞ KANUNLARI VE KAPSAMI 9

1. 4857 sayılı İş Kanununun Kapsamı 9

2.854 Sayılı Deniz İş Kanununun Kapsamı 11

3.5953 Sayılı Basın İş Kanununun Kapsamı 11

4.6098 Sayılı Türk Borçlar Kanununun Kapsamı 11

1.İşçi 12

2. İşveren 12

3.İşveren Vekili 12

4. Asıl İşveren-Alt İşveren Kavramları 13

a)Alt İşveren –Asıl İşveren İlişkisinin Unsurları 13

b) Asıl İşverenin Sorumluluğu 14

5. İşyeri 15

a) İşyeri – İşletme Kavramları 15

b)İşyerinin Devri 15

V. İŞ SÖZLEŞMESİ VE TÜRLERİ 16

1. İş Sözleşmesinin Tanımı 16

2.İş Sözleşmesi-İş İlişkisi 16

3.İş Sözleşmesinin Unsurları 17

4. İş Sözleşmesinin Türleri 17

a)Sürekli- Süreksiz İş Sözleşmeleri 17

b)Belirli-Belirsiz Süreli İş Sözleşmeleri 17

c)Tam-Kısmi Zamanlı İş Sözleşmeleri 19

d)Çağrı Üzerine Çalışma 20

e)Deneme Süreli İş Sözleşmesi 21

f)Mevsimlik İş Sözleşmeleri 21

g)Takım Sözleşmesi 22

ı) Devir Sözleşmeleri 23

VI. İŞÇİNİN BORÇLARI 27

1. İş Görme Borcu 27

a)İş görme borcunun unsurları 27

b) İş görme borcunu yerine getirmemenin hukuki sonuçları 28

2.İşverenin Talimatına Uyma Borcu 28

3. Sadakat Borcu 29

4. Teslim ve Hesap Verme Borcu 29

5. Rekabet Etmeme Borcu 29

VII. İŞVERENİN BORÇLARI 32

1.Ücret Ödeme Borcu 32

a) Genel olarak 32

b) Ücret Çeşitleri 32

c) Ücret ödeme yeri ve şekli 33

d) Ücret ödeme zamanı 33

e) Ücret hesap pusulası 34

f) Ücrete ilişkin zamanaşımı 34

g) Ücretin korunması 34

h) Asgari ücret 34

ı) Çalışma sürelerinde çalışılmadığı halde ücret ödenmesi 35

2. İşçiyi (Gözetme) Koruma Borcu 35

a) İşçinin Kişiliğinin Korunması/Psikolojik Taciz/Cinsel Taciz 35

b) İşçinin kişisel verilerinin korunması 36

c) İş sağlığı ve güvenliği 37

3. Eşit Davranma Borcu 38

a) Genel olarak 38

b) Eşit davranma borcunun mutlak olarak uygulanamayacağı haller 39

c) Eşit davranma borcunun mutlak olarak uygulanabileceği haller 39

d) Eşit davranma borcu ve ayırımcılık yasağına aykırılık oluşturmayan haller 39

e) Ayırımcılık yasağına aykırılığın ispatı 39

f) Eşit davranma borcu ve/veya ayırımcılık yasağına aykırılığın yaptırımı 39

4. Buluş Veya Tasarım Yapan İşçiye Bedel Ödeme Borcu 40

a) Genel olarak 40

b) İşverenin çalışana bir bedel ödeme yükümlülüğü 40

5. İşverenin Diğer Borçları 41

İşveren kanundan doğan diğer borçları da yerine getirmek zorundadır. bu borçlar arasında çalışma belgesi (m. 28) verme borcu ile hafta tatili (m. 46), yıllık ücretli izin (m. 53), ara dinlenmesi (m. 68) şekillerinde düzenlenen dinlendirme ve işçi özlük dosyası düzenleme (m. 75) borçlarını sayabiliriz. 41

VIII. FAZLA ÇALIŞMA VE FAZLA SÜRELERLE ÇALIŞMA 41

1.İş Kanununda 41

a) Fazla çalışma türleri 42

b) Fazla Çalışmanın Koşulları 42

c) Fazla Çalışmanın Azami süresi 43

d) Fazla çalışmanın ispatı 43

e) Fazla çalışma karşılığı 44

f) Fazla Çalışma Yasakları 45

2. Öteki İş Kanunlarında 46

a) Deniz İş Kanununda 46

b) Basın İş Kanununda 46

IX. YILLIK ÜCRETLİ İZİN HAKKI VE DİĞER İZİN VE TATİLLER 46

1. Yıllık Ücretli İzin Hakkı 46

a) 4857 sayılı İş Kanununda 46

b) Diğer Kanunlarda 48

2.Hafta Tatili 49

a) Hafta tatiline hak kazanma koşulu 49

b) Hafta tatili ücreti ve hafta tatilinde çalışma halinde ücretin hesaplanması 49

c) Hafta tatiline hak kazanma açısından çalışılmış gibi sayılan süreler 49

3. Ulusal Bayram ve Genel Tatiller 50

a) Ulusal Bayram ve Genel Tatil Günleri 50

b) Ulusal Bayram ve Genel Tatil Günlerinde Çalışma 50

c) Ulusal Bayram ve Genel Tatil Günleri Ücreti 50

4. Mazeret İzni 51

X. İŞ SÖZLEŞMESİNİN SONA ERMESİ 51

1. İş Sözleşmesini Fesih Dışında Sona Erdiren Haller 51

a) Tarafların Anlaşması (İkale/Bozma Sözleşmesi) 51

b) Ölüm 52

c) Belirli Süreli Sözleşmelerde Sürenin Bitimi 52

2. İş Sözleşmesinin Fesih Bildirimiyle Sona Erdirilmesi 53

a) Fesih Bildirimi ve Niteliği 53

b) Fesih bildiriminin hüküm doğurma anı 54

c) Fesih bildiriminin şekli 55

3. Süreli Fesih Bildirimi 55

a)Fesih Bildirimi Süreleri 55

b) Kanundaki sürelerin asgari olması ve artırılmasına ilişkin esaslar 55

4. İş arama izni 56

5. İşin Kanuna Uygun Olarak Bırakılmaması (Yeni İşverenin Sorumluluğu) 56

e) İş Güvencesi Kapsamı Dışındaki İşçinin İş Sözleşmesinin İşverence Feshi 57

f) İş Güvencesi Kapsamındaki İşçinin İş Sözleşmesinin İşverence Feshi 57

g) Çalışma koşullarında esaslı değişiklik ve sözleşmenin feshi 65

4. Süresiz Fesih Bildirimi İle Sözleşmenin Sona Erdirilmesi

(Haklı Nedenle Derhal Fesih) 66

a) Fesih Nedenleri 66

b) Haklı nedenle feshi kullanma süresi 70

c) Haklı nedenle iş sözleşmesini fesheden tarafın tazminat talep hakkı 70

XI. İŞ SÖZLEŞMESİNİN SONA ERMESİNİN SONUÇLARI 70

1. Çalışma Belgesi Verilmesi 70

2. İbra Sözleşmesi (İbraname) 70

3. Kıdem Tazminatı 71

a) Genel olarak 71

b) Kıdem tazminatının koşulları 71

c) Kıdemin hesaplanması 72

4. Fesih Bildirimine Uyulmaması 77

a)İhbar tazminatı 77

b) Bildirim süresine ait ücretin peşin ödenmesi 78

5. Fesih hakkının kötüye kullanılmasının yaptırımı (Kötüniyet tazminatı) 79

XII. İŞÇİ VE İŞVEREN ALACAKLARINA UYGULANACAK FAİZ ÇEŞİTLERİ 80

1. Ücret Alacağında 80

2. Yıllık İzin Ücretinde 80

3. Kıdem Tazminatında 80

4. Toplu İş Sözleşmesinden Doğan Alacaklarda 80

5. İşe Başlatmama Tazminatı/Boşta Geçen Süre Ücreti 81

6. Diğer Alacaklarda 81

XIII. İŞÇİ VE İŞVEREN ALACAKLARINDA UYGULANACAK KESİNTİLER 81

1. İhbar Tazminatı 81

2. Kötüniyet Tazminatı 82

3. Kıdem Tazminatı 82

4. Ücret Alacağı 82

5. Fazla Çalışma Ücreti, Hafta Tatili Ücreti ve Genel Tatil Ücreti Alacağı 82

6. Yıllık izin ücreti 82

7. İş güvencesi tazminatı 82

XIV. İŞÇİ VE İŞVEREN SENDİKALARI 82

XV. SENDİKAL GÜVENCELER (SENDİKA ÜYELİĞİNİN GÜVENCESİ, SENDİKA YÖNETİCİLERİNİN GÜVENCESİ, İŞYERİ SENDİKA TEMSİLCİLERİNİN GÜVENCESİ) 83

1. Sendika Özgürlüğünün Korunması 83

2.İşçi kuruluşu yöneticiliği ve yöneticilerin güvencesi 84

3.İşyeri sendika temsilciliği ve temsilcilerin güvencesi 85

XVI. TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİ 86

1. Genel olarak 86

2. Toplu İş Sözleşmesinin Yapılması 86

a) Toplu İş Sözleşmesinin Kapsamı ve Düzeyi 86

b)Toplu İş Sözleşmesi Yapma Yetkisi 87

3. Toplu İş Sözleşmesinin İş Sözleşmesine Etkisi 87

a) İş Sözleşmesinin Toplu İş Sözleşmesine Aykırı Olamaması 87

b) Toplu iş sözleşmesinin normatif hükümlerinin iş sözleşmesine doğrudan doğruya ve emredici etkisi 87

c)İş Sözleşmesindeki Boşluklara Toplu İş Sözleşmesinin Uygulanması 88

d) İş Sözleşmesinin İşçi Yararına Olan Hükümlerinin Geçerliliği İlkesi 88

e) İşçilere Toplu İş Sözleşmesinin Üstünde Haklar Sağlanması 88

f) Sona Eren Toplu İş Sözleşmesinin Etkisi 88

4. Toplu İş Sözleşmesinden Yararlanma 89

a) Sözleşmeden Yararlanma Koşullarının Sendikalı-Sendikasız Ayırımı Yasağı İle Olan İlişkileri 89

b) Sözleşmenin Uygulanma Alanının Sözleşme Kapsamındaki İşyeri İşvereni ve İşçileri ile Sınırlı Olması 90

c) Toplu İş Sözleşmesinden Yararlanabilecek Olan İşçiler 90

5. Sözleşme Kapsamı Dışında Bırakılma (Kapsam Dışı Personel) 91

Toplu iş sözleşmelerinde, işçi sendikasına üye olan veya üye olabilecek durumda olan müdürler, şefler, mühendisler gibi bazı işçilerin ve hatta bütün büro personelinin sözleşmenin kapsamı dışında bırakıldığı ve böylece iş sözleşmesi alanına terkedildiği görülmektedir. 91

Yargıtayca, toplu iş sözleşmesinin kapsamı dışında bırakılan sendika üyelerinin sözleşmeden yararlanamayacakları kabul edilmiştir Yarg. 9. HD., 20.5.1985, E. 1985/2546 K. 1985/5437; Yarg. HGK, 25.4.1986, E. 1985/9-835 K. 1986/449;, 18.11.2009, E.2009/9-512 K.2009/525). Kanunun m. 26/3 hükmünde, “Kuruluşlar, faaliyetlerinden yararlanmada üyeleri arasında eşitlik ilkesi ve ayrımcılık yasaklarına uymakla yükümlüdür” denilmektedir. Sendika üyesi olanların kapsam dışı bırakılması aynı durumdaki bütün işçilerin yararlanabilmesi ilkesine ters düşmektedir. 91

XVII. İŞ HUKUKUNDA UZMAN ARABULUCULUĞA İLİŞKİN UYGULAMA EĞİTİMİ KONULARINA İLİŞKİN SENARYOLAR 91

(İ)’ye ait Konya’daki şeker fabrikasında 01.01.2011 tarihinden beri çalışmakta olan ustabaşı (U)’ya (İ) tarafından 10.01.2018 tarihinde hakarette bulunulmuş, bunun üzerine (U) 15.01.2018 tarihinde iş sözleşmesini haklı nedenle feshettiğini bildirerek işten ayrılmıştır. (U), kıdem tazminatı talebi hakkında kendi ikametgahı olan Ankara’daki arabuluculuk bürosuna başvurmayı düşünmektedir. 104