İş Hukukunda Arabuluculuk Uzmanlık Eğitimi Kaynak Kitabı
III. İŞ KANUNLARI VE KAPSAMI 1. 4857 sayılı İş Kanununun Kapsamı
Yüklə 0,73 Mb.
|
III. İŞ KANUNLARI VE KAPSAMI1. 4857 sayılı İş Kanununun Kapsamıİş Kanununun “Amaç ve Kapsam” başlıklı 1. maddesinin 2. fıkrasına göre, 4857 sayılı İş Kanunu 4. maddedeki istisnalar dışında kalan bütün işyerlerine, bu işyerlerinin işverenleri ile işveren vekillerine ve işçilerine faaliyet konularına bakılmaksızın uygulanır. İşyerleri, işverenler, işveren vekilleri ve işçiler, Kanunun 3. maddesinde düzenlenen Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğüne yapılan işyeri bildiriminin gününe bakılmaksızın İş Kanunu hükümleriyle bağlı olurlar.
4857 sayılı İş Kanunu, istisnalar başlığı altında 4. maddenin 1. fıkrasında bazı işler işyerlerini ve çalışanları kapsam dışında bırakmıştır. Yine 4. maddenin 2. fıkrasında, 1. fıkrada sayılan istisnalarla ilgileri bulunan ancak istisnanın istisnası olarak belirtebileceğimiz kişiler, işyerleri ve faaliyetler 4857 sayılı Kanunun kapsamına alınmıştır. Hemen belirtelim ki aşağıda belirtilen ve diğer iş kanunlarına da tâbi olmadığı için TBK’na tâbi olan işçilerin açacakları davalar da artık İş Mahkemeleri Kanunu kapsamında olduğundan, arabuluculuğa başvurulmuş olmasına ilişkin dava şartı bunlar hakkında da uygulanacaktır.
Deniz taşıma işleri, İş Kanunu kapsamı dışındadır (İş K. m.4/1,a). Deniz taşıma işlerine 854 sayılı Deniz İş Kanunu hükümleri uygulanır. Diğer bir ifadeyle, deniz, göl ve akarsularda her türlü araçla yapılan insan, mal ve hayvan taşıma faaliyeti hakkında İş Kanunu hükümleri uygulanmaz. Ancak;
Yine hava taşıma işleri de İş Kanunu kapsamında değildir (İş K. m. 4/1,a). Hava taşıma işleri, uçaklarla yapılan insan, hayvan ve mal taşıma faaliyetleridir. İş Kanununun kapsamı dışında kalanlar, hava taşımacılığında çalışan uçuş personelidir. Örneğin; pilot, hostes, makinist, telsizci vs. Bunların iş ilişkilerini düzenleyen özel bir kanun olmadığından Türk Borçlar Kanununun iş sözleşmesine ilişkin hükümleri (m.393-447) uygulanır. Ancak Kanuna göre;
İş Kanununa göre, 50’den az işçi çalıştırılan (50 dahil) tarım ve orman işlerinin yapıldığı işyerlerinde veya işletmelerde Kanun hükümleri uygulanmaz (m. 4/1,b). Bu işlerde çalışanlara genel kanun olan Türk Borçlar Kanunu hükümleri uygulanacaktır. İş Kanunu, hangi işlerin tarım ve orman işlerinden sayılması gerektiğini ise 111. maddede düzenlenmiştir. Yine İş Kanununun tarım işlerini kapsam dışında bırakan hükmüne de istisnalar getirilmiştir. Buna göre;
İş Kanunu kapsamındadır.
Bu işler de İş Kanunun kapsamı dışında bırakılmıştır (m. 4/1,c).
Bir ailenin üyeleri veya üçüncü dereceye kadar (üçüncü derece dahil) hısımları arasında ve dışarıdan başka biri katılmayarak evlerde yapılan el sanatları işlerinde İş Kanunu hükümleri uygulanmaz (İş K. m. 4/1,d).
Ev hizmetlerinde İş Kanunu hükümleri uygulanmaz (İş K. m. 4/1,e). Ev hizmetlerinden anlaşılması gereken, evin günlük ihtiyaçlarının karşılanması amacıyla yapılan faaliyetlerdir. Ev hizmetleri, yemek, temizlik, çamaşır gibi işlerdir(Nuri Çelik/Nurşen Caniklioğlu/Talat Canbolat, İş Hukuku Dersleri, Yenilenmiş 30. Bası, İstanbul 2017, s. 139). İş Kanununun kapsam dışı bıraktığı ev hizmetleri hakkında Türk Borçlar Kanunu hükümleri uygulanır. Yargıtay, hasta bakan hemşire ve çocuk eğiticisinin ev hizmeti yapmadığı İş Kanunu kapsamına girdiğini kabul etmektedir(Yarg. 22. HD., 02.09.2014, E. 2014/17890 K. 2014/22670, Yarg. 9. HD., 05.06.2014, E. 2014/15697 K. 2014/183).
İş Kanununun 4. maddesinin 1. fıkrasının f bendine göre, çıraklara İş Kanunu hükümleri uygulanmaz. Ancak, Yargıtay isabetli olarak gerçekte işyerinde işçi olarak çalışan ancak çırak adı altında gösterilenleri İş Kanunu kapsamında kabul etmektedir(Yarg. 9 HD., 08.04.2008, E. 2007/12812 K. 2008/7878).
İş Kanununa göre, bu Kanun hükümleri sporcular hakkında uygulanmaz (İş K. m. 4/1,g). Burada sözü edilen sporcular, bir spor kulübüne iş sözleşmesiyle bağlı olarak spor kabul edilen bir faaliyette bulunan kişilerdir. Bunlara kural olarak Türk Borçlar Kanunu hükümleri uygulanmakta olup, 5894 sayılı Türkiye Futbol Federasyonu Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanuna dayanılarak çıkarılan Profesyonel Futbolcuların Statüsü ve Transferleri Talimatı ile profesyonel futbolcu ile spor kulübü arasındaki iş sözleşmesi ilişkilerini düzenleyen hükümler getirilmiştir. Spor kulübünde iş sözleşmesiyle çalışan antrenörler ise İş Kanununa tabidir.
İş Kanununa göre, rehabilite edilenler hakkında bu Kanun hükümleri uygulanmaz (İş K. m.4/1,f).Rehabilite edilenlerin, diğer bir ifadeyle kaza ya da hastalık sonucu iş göremez veya malul hale gelmiş olanların tedavi ve ameliyatları sonunda işe alıştırılmaları için özel merkez ve yerlerde yapılan çalışmalarda İş Kanunu hükümleri uygulanmaz.
İş Kanununa göre, Esnaf ve Sanatkarlar Meslek Kuruluşları Kanununa tabi olarak üç kişinin çalıştığı işyerleri kapsam dışındadır (İş K. m. 4/1,ı). Üç kişiden ne anlaşılması gerektiği hususunda Yargıtay, " Maddede üç işçi yerine "üç kişi" den söz edildiğini belirterek, bu ifadenin işyerinde bedeni gücünü ortaya koyan meslek ve sanat erbabını da kapsadığını ve işinde bedeni gücü ile çalışmakta olan esnaf dahil olmak üzere toplam çalışan sayısının üçü aşması durumunda işyeri 4857 sayılı Yasaya tabi olacağını" kabul etmektedir (Yarg. 9. HD., 30.06.2016, E. 2015/4601 K. 2016/15773). Yüklə 0,73 Mb. Dostları ilə paylaş:
|