Isamatova Nigora Kutpillayevna turkiy tildan fors tiliga o‘zlashgan so‘zlarning fonetik, morfologik va semantik tahlili



Yüklə 1,08 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə5/38
tarix26.11.2023
ölçüsü1,08 Mb.
#135974
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   38
pdffox.com turkiy-tildan-fors-tiliga-ozlashgan-sozlarning-fon

Mavzuning
dolzarbligi. 
Til ijtimoiy hodisadir, shuning uchun jamiyatdagi 
har bir o‘zgarish unda o‘z aksini topadi. Jamiyatdagi bu holat, ya’ni o‘zgarishlar 
boshqa tillarda bo‘lgani singari fors tiliga ham o‘z ta’sirini o‘tkazgan. 
Eron o‘zining uzoq o‘tmishi mobaynida turli xil davlatlar va millatlar bilan 
aloqada bo‘lgan. Bu kabi aloqalarning asosiy omili Eron xalqining boy madaniyati, 
geografik joylashuvi, xususan, Buyuk ipak yo‘li chorrahasida joylashganligidir. 
3
Ўзбек тили лексикологияси. – Тошкент: Фан, 1981. – Б. 85. 



Turkiy tildan fors tiliga o‘zlashgan so‘zlarni o‘rganish ancha murakkab va 
o‘ta qiziqarlidir. Hozirgi fors tili lug‘at tarkibida turli tillardan kirgan o‘zlashmalar 
mavjud bo‘lib, turkiy o‘zlashmalar ana shu o‘zlashmalarning bir qismi hisoblanadi. 
Turkiy o‘zlashmalar fors tili leksikologiyasidagi dolzarb mavzularidandir, chunki 
ular boshqa tillardan kirgan o‘zlashmalar singari fors tili lug‘at tarkibining 
boyishiga xizmat qiladi. 
O‘zlashmalar ustida olib boriladigan tadqiqotlar odatda arabiy va yevropa 
tillaridan kirgan o‘zlashmalar ustidan olib boriladi, chunki ular miqdor, tilda 
qo‘llanishi, semantik bo‘yoqdorligi jihatidan fors tilidagi boshqa o‘zlashmalarga 
nisbatan ancha ustundir. Ammo fors tili leksikasining o‘zlashma qatlamini faqat 
mana shu ikki turdagi o‘zlashmalar tashkil etmaydi, boshqa tillardan o‘zlashmalar 
ham mavjud. Ulardan biri turkiy tillardan kirgan o‘zlashmalardir va 
L.S. Peysikovning fikricha, ular miqdori jihatidan fors tilida uchinchi o‘rinda 
turadi
4
. Masalan, M. Moinning
یسراف 
گنهرف “Farhang-e fārsi”sida 3000 ga yaqin 
turkiy leksik birliklar berilgan
5
. Ammo ularning miqdori o‘rtacha uch mingni 
tashkil etsa ham, barchasi hozirgi zamon badiiy va ilmiy adabiyotlarda, gazeta va 
jurnallarda, internetda nashr qilingan tekstlarda uchramaydi, ularning aksariyati 
iste’moldan chiqib ketgan yoki og‘zaki nutq va shevaga xos so‘zlardir. Shu 
boisdan mazkur magistrlik dissertatsiyamizda asosan badiiy va ilmiy adabiyotlar, 
gazeta va jurnallar va internet manbalarida uchratilgan turkiy o‘zlashmalar tadqiq 
etildi. 
Yuqoridagi fikrlarni davom ettirib shuni aytish kerakki, turkiy tildan fors 
tiliga o‘zlashgan so‘zlarning fonetik, morfologik va semantik jihatdan bir qator 
dolzarb masalalari mavjud: 
1) hozirgi kunga kelib ham turkiy o‘zlashmalar to‘liq o‘rganilmagan va 
ularning ba’zilari haqiqatdan ham turkiy tillardan kirganligi xususida aniq 
xulosalar yo‘q; 
4
Пейсиков Л.С. Лексикология современного персидского языка.–М.:Наука, 1975.–С. 47. 
5
Саидова Д. Доктор М. Мўъиннинг “Фарҳанг-e форси” луғатида туркий сўзлар семантикаси // Марказий 
Oсиёда луғатчилик: / aнъаналар ва ҳозирги замон илмий мактаблари. – Тошкент, 2003. – Б. 79. 



2) ularning aksari iste’moldan chiqib ketgani uchun hozirgi kunda qaysilari 
ishlatilishi va ayni paytda qanday mavzularga oidligi qiziq; 
3) fors tilidagi turkiy o‘zlashmalarning semantik o‘zgarishlari o‘rganilmagan

Yüklə 1,08 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   38




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©muhaz.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin