İSLÂm prensipleri ansiklopediSİ

Bir atıf notu:

-İlim inkişaf, ettikçe hakikatlar daha çok tebeyyün eder,bak: 123 ve 1898.p.lar (Aynı mes’ele ile alâkalı hadîs için, bak: Sünen-i Darimî, Ki: 23. bab 4)

1562- Hem Kur’an “«–—­hÅ"«f«B«<«Ÿ«4«~  «–—­hÅU«S«B«<«Ÿ«4«~  «–Y­V¬T²Q«<«Ÿ«4«~ gibi kelimatıyla aklı ve ilmi istişhad ve ikaz ettiği ve ehl-i ilmi himaye ettiği ci­hetle; da­ima İslâmiyet, fukaraların ve ehl-i ilmin kal’ası ve melce’i olmuş­tur.” (M.325)

1563- “Hakaik-ı İslâmiyeye zıddiyet gösterip mübareze eden küfrün mühiyeti, bir inkârdır, bir cehildir, bir nefiydir. Sureten isbat ve vücudî gö­rülse de; manası ademdir, nefiydir. İman ise; ilimdir, vücudîdir, isbattır, hü­kümdür. Herbir menfi mes’elesi dahi, bir müsbet hakikatın ünvanı ve perde­sidir.

Eğer imana karşı mübareze eden ehl-i küfür, gayet müşkilat ile menfi itikadlarını kabul-ü adem ve tasdik-ı adem suretinde isbat ve kabul etmeğe çalışsa­lar; o küfür, bir cihette yanlış bir ilim ve hata bir hüküm sayılabilir. Yoksa, irtikabı çok kolay olan yalnız adem-i kabul ve inkâr ve adem-i tasdik ise; cehl-i mutlaktır, hükümsüzlüktür.” (Ş. 102)

1564- “Harf, gayrin manasını izah için bir âlet, bir hâdim olduğu gibi, şu mev­cudat da esma-i hüsnanın tecelliyatını izhar, ifham, izah için bir takım İlahî mektublardır ki, içlerinde yazılı delail, berahin mu’cize-i kudrettir. Mev­cudat bu ve­cihle nazara alınması; ilim, iman, hikmettir. Şayet isim gibi müs­takil ve maksud-u bizzat cihetiyle bakılırsa, küfran ve cehl-i mürekkeb olur.” (M.N. 214)

1565- “Âdem oğlu ve Havva kızı olan insanın biri fiilî, diğeri infialî ol­mak üzere iki çeşit ilmi vardır. Fiilî olanı, fikrinden harice in’ikas eder. Buna inşa denir. İnfialî ise, hariçten fikrine intikal eder, buna haber denir.

Birinci kısımda menşe’ fikirdir. İkincisi kısımda menşe’ hariçtir. İnsan şu inşa ve haber denilen ilimler ile, kâinata olan ihtiyaçlarını tatmin eder. Şöyle ki:

Heveslerini, isteklerini tatmin için temenniyatta bulunur. Hırsını teskin için ri­calarda bulunur. Meyl-ül istikmalini terbiye etmek, beslemek için istif­ham eder. Hakka bağlılığını izhar için kasem eder. Yardımlaşmaya meyl-i ih­tiyacından dolayı nida eder. Güzelliklere olan meylini nümalandırmak için emreder. Kötülükten nef­retini yerleştirmek için nehyeder. Onda hissiyatın mecali tevessü etmesiyle çoğalan hacetlerin cetvellerini seddetmek için akd alış verişini yapar. İşte bu gibi şeyler inşa ilminden doğarlar. Ruhun, zaman ve mekânlarda cevelan edip esrar-ı kâinatta nüfuz etmesine olan meylinin hatırı için tarihvari elde edilen malumatlarla haberleşir. İşte bu da, infialî ilimden hasıl olur.” (M.Nu.641)

1566- “Dimağda meratib var birbiriyle mültebis, ahkâmları muhtelif: Evvel ta­hayyül olur, sonra tasavvur gelir.

Sonra gelir taakkul, sonra tasdik ediyor, sonra iz’an oluyor. sonra gelir il­tizam, sonra itikad gelir.

İtikadın başkadır, iltizamın başkadır. Herbirinden çıkar bir halet: Salabet itikaddan,

Taassub iltizamdan, imtisal iz’andan, tasdikten iltizam, taakkulde bîtaraf, bî­behre tasavvurda.

Tahayyülde safsata hasıl olur, mezcine eğer olmaz muktedir.

Batıl şeyleri güzel tasvir etmek her demde, safi olan zihinleri cerhdir, hem idlali...” (S.707)

1567- İlmin ve ilm-i din tahsilinin faziletine dair bir kısım hadis-i şerifler:

“ ­y­A«V«0«— °}«[²L«' ¬y±V¬7 ­y«W[¬V²Q«# Å–¬_«4 «v²V¬Q²7~ ~Y­WÅV«Q«#

°…_«Z¬% ­y²X«2 ­b²E«A²7~«— °d[¬A²K«# ­y­#«h«6~«g­8«— °?«…_«A¬2

Meali: “İlmi öğreniniz! Çünki, onun öğrenilmesi Allah’a karşı haşyettir, talebi ibadettir, müzakeresi tesbihdir, ondan bahis ise cihaddır.”

1568- |¬4 ­h­P²X«< ¬y¬-~«h¬4 |«V«2 Îz¬UÅB«< ¯v¬7_«2 ­}«2_«,

®}«2_«, «w[¬Q²A«, ¬?«…_«A¬2 ²w¬8 °h²[«' ¬y¬W²V¬2

Meali: “Bir âlimin, yatağına yaslanarak ilmine (kitabına) bir saat bakması, yetmiş saat ibadetten hayırlıdır.”

1569- ¬v²V¬Q²7~ ­`¬7_«0 ¬–_«W²&Åh7~ ­`¬7_«0 ¬v²V¬Q²7~ ­`¬7_«0

«w[¬±[¬AÅX7~ «p«8 ­˜­h²%«~ |«O²Q­<«— ¬•«Ÿ²,¬ž²~ ­w²6­‡

Meali: “İlmin tâlibi (talebesi), Rahman’ın tâlibidir. İlmin talebcisi, İslâmın rüknüdür. Onun ecr u mükâfatı, Peygamberlerle beraber ve­rilir.”

1570- ¬?«ŸÅM7~ «w¬8 ¬yÁV7~ «f²X¬2 ­u«N²4«~ ¬v²V¬Q²7~ ­`¬7_«0

¬yÁV7~ ¬u[¬A«, |¬4 ¬…_«Z¬D²7~«— ¬±c«E²7~«— ¬•_«[¬±M7~«—

Meali: “İlim taleb etmek, Allah’ın katında (nafile) namaz, oruç ve hac’dan ve fi-sebilillah olan cihaddan efdaldir.”