Istanbul Üniversitesi Matbaası

TEDAVİ EDENLER

İlk çağda hekimlik yapanlardan günümüzdeki gibi düzenli ve resmi tıp eğitimi görme koşulu genellikle aranmazdı. Hekimlik yapanlar çoğu kere tıp dışında başka bilgiler ve beceriler de edinirdi. Örneği, Mezopotamya’da okuryazar olan din adamları tıbbın yanı sıra yıldız bilgisine de sahipti; büyü yapar ve kehanette bulunurlardı. Asu adı verilen rahip hekimler krala, ailesine, saray memurlarına hizmet eder, fakirlere parasız bakardı. Tabletlerden anlaşıldığına göre hekimler arasında bir hiyerarşi vardı. Örneği, hekimbaşı, hekimleri teftiş eden hekim, şef hekim, uzman olmayan hekim ve kadın hekimden söz edilir. Saray hekimliğine tayin edilen Asur dönemi hekimleri göreve yemin ederek başlardı.

Yazar sınıfına dâhil eski Mısır’ın hekimleri de genellikle din adamı konumunda olup çok saygı görür, hatta bir takım vergilerden muaf tutulurdu. Mabetlere bağlı rahip hekimlerin tanrıların sırrını ve kötü ruhları uzaklaştırmaya yarayan sihirli formülü de bildiğine inanılır ve vahim durumdaki hastalara çağrılırlardı. Mabetlerde çalışan hekimlere mabet bütçesinden ödenirdi. Hiyerarşik bir düzende çalışan saray hekimlerinin başı ve müfettişi vardı. Yüksek devlet memurlarının ve büyük iş yerlerinin de özel hekimleri bulunurdu. Krala ve soylulara bağlı olanlar geçimini onlardan sağlardı. Efsuncular da tedavi ile uğraşırdı. Büyü ve tılsımlarla insanları korumaya çalışan efsuncular hastaları ayinlerle tedavi ederdi. Efsuncunun ölüleri diriltebildiğine, toprağı yarabildiğine, suları ayırabildiğine, güneşi durdurabildiğine inanılırdı. Halk arasında çalışan hekimler ise kozmetik, saç boyası, haşarat öldüren ilaçların satışıyla kıt gelirlerini takviye ederdi. Halk hekimleri daha çok önemsiz hastalıklara çağrılırdı. Hekime ödeme takas şeklinde olduğundan hekimin emeği hediye ile karşılanırdı. Hekimler aşağı ve yukarı Mısır’ın en büyük hekimi olan başhekimin emri altındaydı. En üst hekimler saraya bağlıydı. En altta özel isimleri olmayan hekimler bulunurdu. Hekimlikte uzmanlaşmaya ait en eski bilgiler ilk çağda Mısır’a kadar uzanır. Özellikle Eski Krallık döneminde (M.Ö. 2686-2160) çoğu hekim tek bir hastalığı tedavide ustalaşmıştı. Saray hekimlerinin çoğu uzman sayılırdı; örneği, göz, diş, baş, bağırsak, anüs hastalıkları hekimi; dahili sıvıların uzmanı vardı. Tarihte adı bilinen ilk hekimlerden Sekhetenanch burun hastalıklarının hekimiydi. Bütün uzmanlar mertebelendirilirdi. Adı “barışla gelen” anlamını taşıyan ve M.Ö. 2800/2900 yıllarında yaşamış olan İmhotep’in durumu farklıydı. Onun, sarayın baş mimarı, başrahibi - dolayısıyla başhekimi, müneccimi ve veziri olduğunu Eski Krallık dönemi kaynaklarından öğreniyoruz. Hayattayken bu kadar başarılı olan bir insanın öbür dünyada ruhuyla insanlara yardım edeceğine inanan Mısırlılar İmhotep’e dua etmeye başlamış; heykellerini yapıp, bu heykellerin şifa verici kuvveti olduğuna inanmışlardı. Mısırlılar zamanla İmhotep’i tanrılara yakın bir seviyeye çıkardı. M.Ö. 7 ve 4’üncü yüzyıllar arasında ise İmhotep artık Mısır’ın sağlık tanrısı olmuştu. İmhotep adına yaptırılan mabetlere gelen hastalar dua eder, burada uykuya dalar ve rüyalarında şifa bulacakları reçetelerin kendilerine bildirileceğine inanırlardı.