Istanbul Üniversitesi Matbaası

Tedaviye Başlamamak - Tedaviyi Sonlandırmak

Hastanın tedavi olma hakkı olduğu kadar tedaviyi istememe hakkı da olabilmektedir. Fakat sağlık görevlisinin tedavi etmeme hakkı var mıdır? Doktorun karşılaştığı en hassas etik sorunlar, “tedaviye başlayayım mı?” ya da başladıktan sonra, “tedaviyi durdurayım mı?” ; “standart tedaviler mi yapayım?” yoksa “olağandışı tedaviler mi uygulamalıyım?”; “suni beslenme gibi destek teknolojileri kullanayım mı?” gibi soruların uygun cevaplarını bulup karar verme aşamasında ortaya çıkar. Önce, “amacın” ve “beklenen sonucun” ne olduğu belirlenmelidir.

Dikkat edilmesi gereken bir husus da, rutin tedavilerin dışına çıkan olağandışı tedavilerin “isteğe bağlı” olmasıdır. Bu nedenledir ki, hastalığın zararını ortadan kaldırmak için yapılacak olan tedavinin başarı ihtimali tedavinin bedeline, külfetine değecek midir, bu durum değerlendirilmelidir. Örneği, çok yaşlı, ağır hasta ve tedavi ihtimali olmayan son dönemdeki bir kanser hastasına ameliyat, hatta kemoterapi uygulaması yapılmayacak, sadece ağrıları, ıstırabı giderilmeye çalışılacaktır.

Bazı etikçiler, tedaviye başlamanın ve bir süre devam ederek yararsızlığı kesinleşirse tedaviyi durdurmanın daha ahlaklı olacağını savunur. Hekimin, tedavi olamayacağı kesinleşen hastayı tedaviye devam etme ödevi yoktur, ama bu durum istismarı önlemek amacıyla yasallaşmamalıdır. Başlanan tedaviyi durdurmak, örneği solunum cihazından hastayı ayırmak, tedaviye başlamamaktan daha zor olabilir. Hatta destek tedavisi kesildiğinde doktor hastanın ölümüne sebep oldu diye düşünenler de olabilir. Fakat örneği, damar içi tedavi gören komadaki bir kanser hastasına kalp veya solunum atağı geçirdiğinde girişimde bulunmama kararı sonucunda hastanın kaybedilmesi, eğer hastanın veya vasisinin bu yönde bir tercihi olmuşsa, hekimi sorumlu kılmayacaktır. Böyle bir durumda ölümün tabii seyrini izlemesine, ölmekte olan hastasının ölmesine izin veren doktoru hukuk, ahlak ve din kuralları haklı bulacaktır. Fakat hastanın ölmesine izin vermekle hastaya zarar verilmediği savunulabilmelidir. Çünkü beyin ölümü gerçekleşen, ancak solunum cihazı ile yaşatılabilen hastaların yakınları ile doktorları arasında etik sorunlar yaşanabilmektedir.