Иқтисодиётни давлат томонидан тартибга солиш усуллари фани бўйича

17.3.O’zbekistonda tabiatdan foydalanish va atrof-muhitni. Himoya qilishning o’ziga xos 
xususiyatlari. 
O’zbekiston Respublikasi mustaqillikga erishganidan boshlab Rio de Janeyro shahrida bo‘lib o‘tgan 
xalqaro konferentsiyada qabul qilingan ekologik siyosatni, ya’ni atrof-muhit holatini yaxshilash, 
aholi salomatligini mustahkamlashga qaratilgan ishlami muvofaqqiyatli amalga oshirib 
kelmoqda.Ekologik muammolami hal etishning asosiy yo‘nalishlari va tabiatni muhofaza qilish 
davlat qo‘mitasi, Vazirlar mahkamasi, turli nodavlat tashkilotlari hamda davlat tomonidan qabul 
qilingan atrof muhitni muhofazasi, gigienik, biologik xilma-xillikni saqlash bo‘yicha milliy 
harakat rejalari va strategiyalarida o‘z aksini topgan.Bozor iqtisodiyoti sharoitida davlatning eng 
muhim vazifasi aholi sonining o‘sishi, shaharlaming transport orqali yuk tashishi, sanoat va 
qishloq xo‘jaligi ishlab chiqarishini rivojlantirish bilan bo‘g‘liq ravishda atrof-muhit muhofazasi 
muammolarini hal etish, ya’ni tabiiy resurslami qayta ishlash va ulardan oqilona foydalanish 
masalalari turibdi. 0 ‘tish davrida, shubhasiz tabiiy resurslardan foydalanish darajasi o‘zgaradi va 
atrof-muhitnining ifloslanishiga ta’sir ko‘rsatadi.Bunday sharoitda Ekologiya va tabiatni 
muhofaza qilish davdat qo‘mitasi tomonidan tabiiy resurslardan tejab-tergab foydalanish va kam 
chiqindili texnologiyalardan foydalanish kabi ekologik siyosatni qoilashni taqoza etadi. Shunga 
qaramasdan respublikada quyidagi ekologik muammolar hal etilmay qolmoqda: 
1. Orol bo‘yidagi ekologik tang ahvol; 
2. Yer, suv, biologik resurslaming qisqarishi; 
3. Yer, suv, biologik xilma-xillikga va atmosfera havosini sifatiga qo‘shni davlatlarning 
ta’siri; 
4. Tabiiy holatni va uning ifloslanish manbalari, shuningdek tabi­iy resurslardan 
foydalanishni nazorat qilish uchun yetarli texnik va metodik imkoniyatlaming cheklanganligi; 
5. Atrof-muhit holatini analitik nazorat qilish uchun maxsus as- bob uskunalaming ishlab 
chiqarish korxonalarining mavjud emasligi; 
6. Tog‘-kon chiqindilari, avvalgi uran konlari, ulaming chegara hududlardagi holati; 
7. Sanoat va maishiy turmushdagi chiqindilaming qayta ishlov- chi va o‘zlashtiruvchi 
tizimning takomillashmaganligi; 
8. Tabiiy atrof-muhit va ulaming ifloslanish manbalari hamda tabiiy resurslardan 
foydalanish holati bo‘yicha ekologik bank tizimi ma’lumotlarining yetarli bo‘lmasligi. 
Tabiiy atrof-muhitni muhofaza qilish va va tabiiy resurslardan samarali foydalanish 
masalalari makroiqtisodiyotni isloh qilish jara­yonida uning diqqat markazida turmog‘i lozim. 
O'zbekiston avvalgi tuzumdan Orol dengizining qurib borishi bilan bog'liq ekologik 
inqirozni, aholi salomatligi va atrof-muhit holatiga salbiy ta'sir ko'rsatadigan, suv va yer 
resurslarini yo'qotgan yerlarni meros qilib oldi. 
1980 
yillar 
oxirida 
O'zbekistondagi 
ekologik 
muammolar 
shunchalik 
kuchayganki, Respublika hukumatining 1988 yil aprel oyida qabul qilingan qarorida davlatning 
atrof-muhitni muhofaza qilish bo'yicha davlat organi - O'zbekiston Respublikasi Tabiatni 
muhofaza qilish davlat qo'mitasi Qoraqalpog'iston Respublikasidagi Qo'mitaning hududiy 
bo'linmalari 
viloyatlar 
(tumanlar), 
shuningdek 
Toshkent 
shahri tashkil 
qilingan davlat organlari maxsus yechim bo’lgan. 
Ekologik xavfsizlik sohasida davlat boshqaruvini tubdan yaxshilash maqsadida va respubli
kada 
atrof 
muhitni muhofaza qilish, ekologik sharoitni yaxshilash, chiqindilarni atrof-
muhitga zararli ta’sirini oldini olish 
va aholi salomatligi, aholi turmush tarzi sifati va darajasini oshirish uchun qulay sharoit yaratish, c
hiqindilar bilan 
ishlash tizimini uzoq vaqt mobaynida yaxshilash, shuningdek O’zbekiston Respublikasi Prezidenti
ning 
2017 yil21 apreldagi № PF-5024 
“Ekologiya va atrof-
muhit sohasida davlat boshqaruvi tizimini takomillashtirish 

---

to’g’risida” farmoniga muvofiq va O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017 yil 21 apreldagi 
№ PF-915 
“O’zbekiston Respublikasi ekologiya va atrof-
muhitni muhofaza qilish davlat qo’mitasi faoliyatini tashki etishnita’minlash chora-
tadbirlari to’g’risida”gi qarori O'zbekiston Respublikasi Tabiatni muhofaza qilish davlat qo'mitasi 
O'zbekiston Respublikasining Ekologiya va atrof muhitni muhofaza qilish davlat qo'mitasiga 
aylantirildi. 
O'zbekiston Respublikasining Ekologiya va atrof muhitni muhofaza qilish davlat qo'mitasi 
(bundan buyon matnda Davlat ekologiya qo'mitasi) ekologiya atrof-muhitni muhofaza qilish, 
tabiiy resurslardan oqilona foydalanish va takror ishlab chiqarish sohasida davlat organi bo'lib, 
O'zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasiga hisobot beradi. 
Bundan tashqari, O'zbekiston Respublikasi Davlat ekologiya va atrof-muhitni muhofaza 
qilish qo'mitasi tizimida ekologiya va atrof muhitni muhofaza qilish bo'yicha Qoraqalpog'iston 
Respublikasi qo'mitalari, shuningdek viloyatlar va Toshkent shahrining ekologiya va atrof-muhitni 
muhofaza qilish bo'yicha hududiy boshqarmalaridan tashkil topgan. 
Qoraqalpog'iston Respublikasi ekologiya qo’mitasi qoshida va atrof-muhitni muhofaza 
qilish qo'mitasi, ekologiya va atrof-muhitni muhofaza qilish boshqarmalari, tumanlar atrof-
muhitini muhofaza qilish bo'linmalarida,"Toza Xudud" davlat unitar korxonasining shaharlar 
va shuningdek, respublika tumanlarida 
maishiy chiqindilarni yo'q qilish bo'yicha xizmatlar ko'rsatish uchastkalari asosida tuman hokimlik
larining obodonlashtirish bo’limlari tuzildi. 
Ekologiya va atrof-muhitni muhofaza qilish, qulay ekologik vaziyatni barqaror ta'minlash, 
hududiy birliklarning samaradorligini oshirish, shuningdek, 2017-2021 yillarda O'zbekiston 
Respublikasining rivojlanishning beshta ustuvor yo'nalishlari bo'yicha harakatlar strategiyasining 
maqsadlariga muvofiqlashtirish hamda davlat boshqaruvida ma'muriy islohotlar kontseptsiyasi 
doirasida 
davlat 
boshqaruvining 
samaradorligini 
ta'minlash 
maqsadida 
O'zbekiston 
Respublikasida quyidagilar tuzilgan: 
- Biologik xilma-xillik va qo'riqlanadigan tabiiy hududlarni muhofaza qilish va ulardan 
foydalanishni nazorat qilish inspektsiyasi va yuridik shaxsni tashkil qilmasdan chiqindilarni 
yig'ish, saqlash, tashish, yo'qotish, qayta ishlash, ko'mib tashlash va yo'q qilish nazorati 
inspektsiyasi bazasida ekologiya va atrof-muhitni muhofaza qilish nazorati inspektsiyasi ; 
- Respublika ixtisoslashtirilgan sanitariya tozalash korxonalari assotsiatsiyasi; 
-Axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini joriy etish va rivojlantirish markazi va billing 
tizimi asosida davlat unitar korxonasi shaklida ekologik axborot markazi, axborot-
kommunikatsiya texnologiyalari va multimediyani joriy etish. 
Davlat ekologiya qo’mitasi qoshida O'zbekiston Ekologiya va atrof muhitni muhofaza 
qilish ilmiy-tekshirish instituti, O'zbekiston ekologik qo'mitasi, "Eko-Energiya" Ilmiy-innovatsion 
markazi, Ilmiy-Axborotlar markazi kabi bo’limlar faoliyat ko’rsatmoqda. 
O'zbekiston Respublikasining atrof-muhitni muhofaza qilish siyosati mamlakat ekologik 
xavfsizligini va atrof-muhitni muhofaza qilish, ekologik vaziyatni yaxshilash, chiqindilarning 
atrof muhitga zararli ta'sirini oldini olish, aholi turmush darajasi va sifatini yaxshilash uchun qulay 
shart-sharoitlarni yaratish, chiqindilarni yig'ish, saqlash, tashish, qayta ishlash va utilizatsiya 
qilishga yo’naltirilgan. 
O'zbekiston Respublikasining ekologiya va atrof muhitni muhofaza qilish davlat qo'mitasi 
ekologiya, atrof-muhitni muhofaza qilish, tabiiy resurslardan oqilona foydalanish va uni 
takomillashtirish sohasidagi davlat organi hisoblanadi va o'z faoliyatida O'zbekiston Respublikasi 
Vazirlar Mahkamasiga hisobot beradi, O'zbekiston Respublikasi atrof-muhitni muhofaza qilish 
sohasida bir qator xalqaro konventsiyalar va tegishli rivojlanish protokollari ratifikatsiyalariga 
qo'shildi: 
-Ozon qatlamini himoya qilish bo'yicha Vena konventsiyasi (05/18/1993); 
-Ozon qatlamini buzadigan moddalar bo'yicha Monreal protokoli (05/18/1993); 
-London Ozon qatlamini buzadigan moddalar bo'yicha Monreal protokoliga o'zgartirishlar 
kiritish (05/01/1998); 

---

-Ozon qatlamini buzadigan moddalar bo'yicha Monreal protokoliga Kopengagen 
o'zgartirish (05/01/1998); 
-transchegaraviy suv oqimlarini muhofaza qilish va ulardan foydalanish bo'yicha BMTning 
YTK konventsiyasi; 
-Tabiiy muhitga ta'sir etuvchi harbiy yoki boshqa dushmanona maqsadlardagi vositalaridan 
foydalanilishini taqiqlanishiga oid Konventsiya (05/26/1993); 
- Iqlim o'zgarishi bo'yicha Asosiy konventsiya (06.20.1993) (Kyoto protokoli, 1999); 
- Jiddiy qurg'oqchilik va / yoki cho'llanishga uchragan mamlakatlarda,ayniqsa 
Afrikada,cho'llanishga qarshi kurash konventsiyasi (31.08.1995); 
-Xavfli chiqindilarning transchegaraviy harakatlarini nazorat qilish va ularni yo'q qilish 
bo'yicha Bazel konventsiyasi (12/22/1995); 
-Biologik xilma-xillik to'g'risidagi konventsiya (06.05.1995 y); 
-Butunjahon madaniy va tabiiy merosini himoya qilish konventsiyasi (22.12.1995); 
-Yo'qolib borish xavfidagi yovvoyi fauna va floraning xalqaro savdosi bo'yicha 
konventsiyalar (01.07.1997); 
-Ko'chmanchi yovvoyi hayvonot turlarini saqlash konventsiyasi (05/01/1998); 
-Suv-botqoq hududlari bo'yicha asosan, qushlarning yashash joylari sifatida xalqaro 
ahamiyatga molik Ramsar Konventsiyasi, (08/30/2001). 
-Parijda iqlim o'zgarishi to'g'risidagi shartnoma (04/19/2018).