Kanun Numarası : 193

Madde 97 fıkra iki ve üç – (31/12/1960 tarih ve 193 sayılı Kanunun hükmüdür.)

             94 üncü maddede yazılı ödemelerden ve 96 ncı maddede yazılı iratlardan yapılan vergi tevkifatı, vergi kesenin kayıt ve hesaplarında ayrıca gösterilir.

             96 ncı maddede yazılı mevduat faizlerinden yapılan vergi tevkifatı takvim yılının sonunda, mevduat hesabı yıl içinde kapatılmışsa, hesabın kapatıldığı tarihte vergi kesenin kayıt ve hesaplarında gösterilir.

             Madde 99 fıkra iki – (31/12/1960 tarih ve 193 sayılı Kanunun hükmüdür.)

             96 ncı maddede yazılı karlar ve iratlar ve bunlardan yapılan vergi tevkifatı nev'i itibariyle icmalen ayrı bir muhtasar beyannameye alınır.

569

 

             Madde 103 – (24/12/1980 tarih ve 2361 sayılı Kanunun hükmüdür.)

             Gelir Vergisine tabi gelirler:

               1.000.000 liraya kadar                                                                                         % 40

               3.000.000 liranın 1.000.000 lirası için 400.000 lira; fazlası                               % 45

               5.000.000 liranın 3.000.000 lirası için 1.300.000 lira; fazlası                            % 50

             10.000.000 liranın 5.000.000 lirası için 2.300.000 lira; fazlası                            % 60

             15.000.000 liranın 10.000.000 lirası için 5.300.000 lira; fazlası                          % 70

             25.000.000 liranın 15.000.000 lirası için 8.800.000 lira; fazlası                          % 75

             25.000.000 liradan fazlasının 25.000.000 lirası için 16.300.000 lira; fazlası     % 66

             Nispetinde vergilendirilir.

             Madde 105 – (24/12/1980 tarih ve 2361 sayılı Kanunun hükmüdür.)

             Gelir Vergisi tevkifatında aşağıdaki nipetler uygulanır.

             1. 94 ncü maddenin; 3 numaralı bendinde yazılı ödemelerden, tam mükellefiyete tabi olanlara yapılanlarda % 15, dar mükellefiyete tabi olanlara yapılanlarda % 30;

             2. 94 ncü maddenin 4 numaralı bendinde yazılı ödemelerden % 5;

             3. 94 ncü maddenin 5 numaralı bendinde yazılı ödemelerden % 35;

             4. 94 ncü maddenin 6 numaralı bendinde yazılı ödemelerden % 25;

             5. 94 ncü maddenin 7 numaralı bendinde yazılı menkul sermaye iratları ve ödemelerden % 20;

             6. (1/5/1981 tarih ve 2454 sayılı Kanunun hükmüdür.) 94 ncü maddenin 8 numaralı bendinde yazılı kazanç ve iratlardan % 20, (bu tevkifat söz konusu kazanç ve iratların nakden veya hesaben ödenmesi halinde % 33 1/3'e, dar mükelleflere nakden veya hesaben ödenmesi halinde ise % 60'a tamamlanır.);

             7. 94 ncü maddenin 9, 10 ve 11 numaralı bentlerinde yazılı ödemelerden % 25,(Bu bentte yazılı nispeti % 30'a kadar çıkarmaya Bakanlar Kurulu yetkilidir.)

             8. 94 ncü maddenin 12 numaralı bendinde yazılı ödemelerden % 5;

             9. 94 ncü maddenin 1 ve 2 numaralı bentlerinde yazılı ücretler ve ücret sayılan ödemelerde vergi tevkifatı 103 ve 104 ncü maddeler hükümlerine göre yapılır.

             Yukarıdaki bentlerde yazılı vergi tevkifatının yapılmasında 96 ncı madde hükmü gözönünde tutulur.

             Ücret dışında kalan ödeme, hasılat ve iratlar üzerinden vergi tevkifatı yapılırken lira kesirleri nazara alınmaz.

             Madde 111 bent (B) – (24/12/1980 Tarih ve 2361 sayılı Kanunun hükmüdür.)

             B) Otel, motel, tatilköyü, pansiyon, bar, pavyon, dansing, gazino, lokanta, kahvehane, kırbahçesi, plaj, hamam, kuaför salonu, erkek berberi, güzellik salonları, tamirhaneler ve emsali hizmet işletmeleri sahiplerinin ve her nevi taşıma işleriyle uğraşanların gösterdikleri gayri safi hasılat aşağıda açıklanan esaslara göre tespit edilen yıllık asgari gayri safi hasılata göre düşük bulunduğu takdirde beyan olunan gayri safi hasılat yerine bu suretle tespit edilecek gayri safi hasılat vergi tarhına esas tutulur. Yapılacak tarhiyat sırasında aşağıda açıklanan esaslara  göre  tespit  edilen  gayri  safi  hasılattan  mükelleflerce   tevsik   edilen   giderler  (Her  nevi  işletme  giderleri  ile  genel  giderler)  indirilir.  Şu  kadar  ki,  bu suretle bulunacak

570

 

safi kazanç Mükelleflerce tevsik edilen giderler toplamının % 20'sinden düşükolduğu ve bu durum mükelleflerce haklı sebeplerle izah edilemediği takdirde vergi tarhına esas alınacak miktar giderler toplamının % 20'sidir.

             Yukarıda sözü edilen yıllık asgari gayri safi hasılat; iş nevilerine ve işletmelerin özelliklerine göre asgari 2, azami 5 derece üzerinden, her derecede 3 kademe halinde Vergi Usul Kanununun 72 nci maddesinde yazılı Takdir Komisyonları tarafından her takvim yılı için müteakip yılın sonuna kadar tespit olunur. Mükelleflerin bu şekilde tespit edilen derece ve kademelerden hangisine gireceği Maliye Bakanlığınca belirlenecek esaslara göre tayin olunur.

             Madde 114 fıkra iki – (24/12/1980 tarih ve 2361 sayılı Kanunun hükmüdür.)

             Ancak, dar mükellefiyete tabi olanlarla beyan edilecek gelirleri ücretten, götürü usulde tespit edilen ticari veya mesleki kazançlardan, götürü gider usulüne göre tespit olunan zirai kazançlardan, sair kazanç ve iratlardan, gayri safi tutarı, 120.000 lirayı aşmayan gayrimenkul sermaye iradından, bunların bir kaçından veya hepsinden ibaret olanlar servet beyanına tabi değildir.

             Madde 115 fıkra üç bent (2) – (24/12/1980 tarih ve 2361 sayılı Kanunun hükmüdür.)

             2. Servet beyanlarının Maliye Müfettişleri, Hesap Uzmanları ile Maliye Müfettiş ve Hesap Uzman Muavinleri tarafından incelenmiş bulunması,

             Mükerrer Madde 117 fıkra bir – (1/5/1981 tarih ve 2454 sayılı Kanunun hükmüdür.)

             Gerçek usulde Gelir Vergisine tabi ticari kazanç sahipleri ile serbest meslek erbabından (18 nci maddede yazılı olanlarla Noterlik görevini ifa ile mükellef olanlar hariç):

             (24/12/1980 tarih ve 2361 sayılı Kanunun hükümleridir.)

             5 nci dereceye girenler 50.000,

             4 ncü dereceye girenler 100.000,

             3 ncü dereceye girenler 200.000,

             2 nci dereceye girenler 400.000,

             1 nci dereceye girenler 600.000 lirayı; cari takvim yılı kazancının Gelir Vergisinden mahsup edilmek üzere ve bir önceki yılın Gelir Vergisi ile normaltaksit süreleri içinde üç eşit taksitte ödemek zorundadırlar.

             Takvim yılı içinde işe başlayanların, peşin ödeme mükellefiyetleri, işe başlama tarihinden bir tam yıl geçtikten sonra başlar. Bunların müteakip yıllar için peşin ödeme mükellefiyetleri, bu madde esaslarına göre ve diğer mükellefler gibidir.

             Mükelleflerin yukarıda yazılı derecelerden hangisine girecekleri, işyerinin bulunduğu mahallin özelliği, ekonomik ve sosyal yapısı, benzeri iş kollarında kamu sektöründe çalışanların ödedikleri vergiler ile benzeri hususlar dikkatealınarak Vergi Usul Kanununun mükerrer 86 ncı maddesinde gösterilen özel komisyonların da görüşleri alınarak, Maliye Bakanlığınca hazırlanacak ve Bakanlar Kurulunca onaylanıp yürürlüğe girecek bir yönetmelikle belirtilir.

             Özel Komisyonlar, bu amaçla gerekli gördükleri takdirde meslek kuruluşlarından bilgi alabilir veya bu kuruluşların temsilcilerini dinleyebilirler.

             İl ve ilçe özel komisyonlarının bu yönetmeliğe göre tespit edecekleri derecelere yapılacak itirazlar Merkez Özel Komisyonu tarafından incelenerek karara bağlanır.

571

 

             Mükelleflerin bu madde uyarınca peşin olarak ödeyecekleri vergiler, ilgili takvim yılına ait beyanname üzerinden hesaplanan Gelir Vergisine mahsup edilir. Mahsubu yapılan miktar Gelir Vergisinden fazla olduğu takdirde aradaki farkvergi dairesince mükellefe bildirilir ve mükellefin tebliğ tarihinden itibaren bir yıl içinde müracaatı üzerine kendisine ret ve iade olunur.

             Bu madde kapsamına giren mükelleflerin yukarıda yazılı derecelerden hangisine girecekleri her yılın Mart ayı başına kadar tespit olunur.

             Geçici Madde 10 – (24/12/1980 tarih ve 2361 sayılı Kanunla eklenen hükümdür.)

             Gelir Vergisi Kanununun bu Kanunla değiştirilen 111 nci maddesinin (B) fıkrası, bu fıkra kapsamına giren ticaret erbabının 1980 takvim yılı kazançlarına da uygulanır.

             Geçici Madde 11 – (24/12/1980 tarih ve 2361 sayılı Kanunla eklenen hükümdür.)

             Aynı Kanunun 88 nci maddesinin ikinci fıkrasında zararların mahsubu için yer alan üç yıllık süre, 1/1/1981 tarihinden evvelki tarihlerde tespit edilen ve mahsup edilemeyen zararlar için beş yıl olarak uygulanır.

             Geçici Madde 12 – (24/12/1980 tarih ve 2361 sayılı Kanunla eklenen hükümdür.)

             Gelir Vergisi Kanununun, bu Kanunla değiştirilen 103 ncü maddesindeki vergi nispetleri, anılan maddedeki esaslar dahilinde, 1/1/1982 tarihinden başlayarak beş yıl içinde her yıl için % 1 indirilir.

             Geçici Madde 15 – (24/12/1980 tarih ve 2361 sayılı Kanunla eklenen hükümdür.)

             Gelir Vergisi Kanununun bu Kanunla değiştirilen 35 nci maddesinin (B) bendinde sözü geçen Yönetmelik Maliye Bakanlığı tarafından hazırlanarak en geç1/1/1982 tarihine kadar yürürlüğe konulur.

             15 – 21/1/1982 tarih ve 2588 sayılı Kanun ile yürürlükten kaldırılmış veya değiştirilmiş olan hükümlerin metinleri: (Madde numaraları: M.80, M.81)

           Mükerrer Madde 80  fıkra  bir bent  (1)  –  (24/12/1980  tarih ve  2361 sayılı Kanunun hükmüdür.) 

             1. İktisap şekli ne olursa olsun (İvazsız olarak iktisap edilenler hariç) 70 nci maddenin birinci fıkrasının 1, 2, 4 ve 7 numaralı bentlerinde yazılı mal ve hakların, iktisap tarihlerinden başlayarak dört yıl içinde elden çıkarılmasından doğan kazançlar) Kooperatiflerin ortaklarına bu sıfatları dolayısıyla tahsis ettikleri gayrimenkuller, tahsis tarihinde ortak tarafından satın alınmış sayılır),

             Bu bent kapsamına giren kazançların 125.000 lirası vergiden müstesnadır. Şu kadar ki iktisap tarihinden itibaren bir yıl içinde elden çıkarılmasından doğan kazançlara bu istisna uygulanmaz. (Binaların elden çıkarılmasında bu istisna her tam yıl için ayrı ayrı uygulanır),

             Mükerrer Madde 81 fıkra iki bent (1) – (24/12/1980 tarih ve 2361 sayılı Kanunun hükmüdür.)

             1. Bina ve arazide iktisap bedeli Emlak Alım Vergisine esas olan değere, yapılan giderlerle ödenen aynı vergi, resim ve harçların eklenmesi suretiyle hesaplanır.

572

 

             16 – 31/12/1982 tarih ve 2772 sayılı Kanun ile yürürlükten kaldırılmış veya değiştirilmiş olan hükümlerin metinleri: (Madde numaraları: 18, 21, 24, 31, 40, 68, M.80, M.81, 86, 87, 94, 96, 98, 105, 111, 117, M.117, 119, M.123 Geçici 12)

             Madde 18 fıkra bir – (31/12/1981 tarih ve 2574 sayılı Kanunun hükmüdür.)

             Müellif, mütercim, heykeltraş, ressam, bestekar ve mucitlerin ve bunların kanuni mirasçılarının şiir, hikaye, roman, makale, röportaj, karikatür, film,radyo ve televizyon senaryo ve oyunu gibi eserlerini gazete, dergi, radyo ve televizyonda yayınlamak veya kitap, resim, heykel ve nota halindeki eserleri ile ihtira beratlarını satmak veya bunlar üzerinde mevcut haklarını devir ve temliketmek veya kiralamak suretiyle bir takvim yılı içinde elde ettikleri hasılatın 200.000,– lirası (Yabancı memleketlerde elde edilen hasılatın ayrıca 400.000,– lirası) gelir vergisinden müstesnadır.

             Madde 21 fıkra bir – (31/12/1981 tarih ve 2574 sayılı Kanunun hükmüdür.)

             Binaların mesken olarak kiraya verilmesinden bir takvim yılı içinde elde edilen hasılatın 40.000 lirası Gelir Vergisinden müstesnadır.

             Madde 24 bent (2) – (24/12/1980 tarih ve 2361 sayılı Kanunun hükmüdür.)

             2. Özel İndirim: Gerçek ücretlerin vergilendirilmesinde günde (150), ayda meclisi başkanı ve üyeleri ile denetçilerine, tasfiye memurlarına ve hizmet erbabına (Harcırah Kanununa tabi olsun olmasın her türlü sözleşmeli personel dahil) verilen gerçek yol giderlerinin tamamı ile yemek ve yatmak giderlerinin karşılık verilen gündelikler (Bu gündelikler aynı aylık seviyesindeki Devlet memurlarına verilen gündeliklerden fazla ise veya Devletçe verilen gündeliklerin en yüksek haddini aşarsa, aradaki fark ücret olarak vergiye tabi tutulur. Fiili yemek ve yatmak giderleri karşılığı yapılan ödemeler de mukayesede esas alınacak gündeliğin tespitinde nazara alınır.);

             Madde 31 fıkra bir bent (2) – (24/12/1980 tarih ve 2361 sayılı Kanunun hükmüdür.)

             2. Özel indirim: Gerçek ücretlerin vergilendirilmesinde günde (150), ayda (4.500), yılda (54.000) lira ayrıca indirilir, (Karı–kocanın ücretli olarak çalışması halinde genel indirimden istifade etmeyen eşin gerçek ücretinden yapılacak özel indirim günde (75), ayda (2.250), yılda (27.000) liradır.)

             Madde 40 bent (6) – (31/12/1960 tarih ve 193 sayılı Kanunun hükmüdür.)

             6. İşletme ile ilgili olmak şartiyle: Bina, arazi, gider, istihlak vergileri, damga ve belediye resimleri, harçlar ve kaydiyeler gibi aynı vergi, resim ve harçlar; Madde 68 fıkra bir bent (2) – (19/2/1963 tarih ve 202 sayılı Kanunun hükmüdür.)

             2. Mesleki kazancın elde edilmesi ve idame ettirilmesi için ödenen aydınlatma, ısıtma, telefon, kırtasiye giderleri, müstahdem ücretleri, işyeri ile ilgili ayni vergi, resim ve harçlar;

             Mükerrer Madde 80 fıkra bir bent (2) – (1/5/1981 tarih ve 2574 sayılı Kanununun hükmüdür.)

             2. Her ne şekilde olursa olsun edinilen menkul kıymetlerin (Kurucu hisse senetleriyle diğer her türlü intifa senetleri dahil) edinme tarihinden önce veya sonra elden çıkarılmasından sağlanan ve bir takvim yılındaki tutarı 100.000 lirayı aşan kazançlar,

             Mükerrer Madde 81 fıkra iki bent (3) – (24/12/1980 tarih ve 2361 sayılı Kanunun hükmüdür.)

             3. Menkul kıymetlerin iktisap tarihinden sonra elden çıkarılması halinde, iktisap tarihinden elden  çıkarma tarihine kadar geçen ilk tam  yıldan sonraki her

573

 

tam yıl için, istisna düşüldükten sonra kalan safi kazancın % 40'ı ayrıca indirilir.Yapılacak indirim istisna düşüldükten sonra kalan safi kazancın % 80'ini geçemez. İktisap tarihinden elden çıkarma tarihine kadar geçen sürenin hesabında yıl kesirleri nazara alınmaz. Elden çıkarılan menkul kıymetlerin iktisap tarihleri mükelleflerce tevsik edilemediği takdirde bu menkul kıymetler iktisap edildikleri yıl içinde elden çıkarılmış sayılırlar.

             Madde 86 fıkra bir bent (a) – (31/12/1981 tarih ve 2574 sayılı Kanunun hükmüdür.)

             a) Tam mükellefiyette vergiye tabi gelir:

             1. Tamamı tevkif yolu ile vergilendirilmiş bulunan ve gayri safi tutarları toplamı üç milyon lirayı aşmayan ücretler, menkul (mevduat ve tahvilat faizleriile faizsiz olarak verilen krediler karşılığında alınan kar payları üç milyonliralık haddin hesabında nazara alınmaz.) ve gayrimenkul sermaye iratlarından;

             2. Götürü usulde tespit edilen ticari ve mesleki kazançlarla ücretten veya gayri safi tutarları toplamı üç milyon lirayı aşmamak şartıyla bunlarla 1 numaralı bentte sayılanlardan;

             Madde 87 fıkra bir – (31/12/1981 tarih ve 2574 sayılı Kanunun hükmüdür.)

             Tam mükelleffiyette, vergiye tabi yıllık gayri safi kazanç ve iratlarının toplamı üç milyon lirayı aşmayan mükelleflerin bu kazanç ve iratlardan vergisi tevkif yoluyla kesilmiş bulunan ücret, menkul ve gayrimenkul sermaye iratlarıile götürü usulde vergilendirilmiş bulunan ticari ve mesleki kazançları ile ücretlerini beyannameye ithal etmeleri ihtiyaridir. Gelir unsurlarının istisna hadleri içinde kalan kısımları üç milyon liralık haddin hesabında nazara alınmaz.

             Fıkra iki ve üç – (24/12/1980 tarih ve 2361 sayılı Kanunun hükmüdür.)

             Ticari, zirai (götürü gider usulüne göre tespit edilen zirai kazançları için beyanname verenler hariç) veya mesleki kazançlarını yıllık beyanname ile bildirmek mecburiyetinde olanlar yukarıda yazılı ihtiyari toplama hakkından faydalanamazlar.

             Geliri telif ve patent haklarının kiralanmasından ibaret olup da bu gelirin tamamı üzerinden tevkif suretiyle gelir vergisi ödemiş olan dar mükellefiyete tabi kimselerin bu gelirleri için yıllık beyanname vermeleri ihtiyaridir.

             (31/12/1981 tarih ve 2574 sayılı Kanunla eklenen hükümdür.) Yukarıda yer alan şartlarla sınırlı olmaksızın vergisi tevkif suretiyle alınmış mevduat vetahvilat faizleri ile faizsiz olarak verilen kredilere karşılık alınan kar paylarının beyanı ihtiyaridir.

             Madde 94 bent (8) – (31/12/1981 tarih ve 2574 sayılı Kanunun hükmüdür.)

             8. Dağıtılsın veya dağıtılmasın kurumların, yabancı memleketlerde elde ettikleri kazançlar ile Türkiye'de elde ettikleri iştirak kazançları dışında kalan ve kurumlar vergisinden muaf veya müstesna kazanç ve iratlarından (KurumlarVergisi Kanununun 8 nci maddesinin 12 numaralı bendine göre vergiden müstesna tutulan kazançlar üzerinden yapılacak tevkifat sırasında bu kazanç tutarlarına isabet eden giderler tevkifat matrahından indirilir.)

             Bent (9) – (24/12/1980 tarih ve 2361 sayılı Kanunun hükmüdür.)

             9. Tahvilat faizlerinden;

             Madde 96 fıkra bir – (24/12/1980 tarih ve 2361 sayılı Kanunun hükmüdür.)

             Vergi tevkifatı 94 ncü madde kapsamına giren nakden veya hesaben yapılan ödemelere uygulanır. Bu maddede geçen hesaben ödeme deyimi, vergi tevkifatına tabi kazanç ve iratları ödeyenleri istihkak sahiplerine karşı borçlu durumunda

574

 

gösteren her türlü kayıt ve işlemleri veya bu istihkakları ödeyenlerin hesaplarına gider kaydedilmesini ifade eder.

             Madde 98 – (31/12/1960 tarih ve 193 sayılı Kanunun hükmüdür.)

             94 ve 96 ncı maddeler gereğince vergi tevkifatı yapmaya mecbur olanlar, biray içinde yaptıkları ödemeler veya tahakkuk ettirdikleri karlar ve iratlar ile bunlardan tevkif ettikleri vergileri ertesi ayın 20 nci günü akşamına kadar, ödeme veya tahakkukun yaptığı yerin bağlı olduğu vergi dairesine bildirmeyemecburdurlar. Mevduat faizlerinden kesilecek vergilerin bildirilmesi için bu süre bir ay uzatılır.

             Aynı belediye hudutları içinde muhtelif yerlerde yapılan ödemlerin ve tahakkukların ve bunlara ait vergilerin bir merkezden bildirilmesi caizdir.

             Çalıştırdıkları hizmet erbabının sayısı ona kadar olan iş verenler, 94 üncü maddeye göre yapacakları bilcümle tevkifatla ilgili muhtasar beyannamelerini, bağlı oldukları vergi dairesine evvelden bildirmek şartiyle her ay yerine üç ayda bir verebilirler.

             Madde 105 fıkra bir bent (7) – (31/12/1981 tarih ve 2574 sayılı Kanunun hükmüdür.)

             7. 94 üncü maddenin 9, 10 ve 11 numaralı bentlerinde yazılı ödemelerden % 25;

             Fıkra üç – (31/12/1981 tarih ve 2574 sayılı Kanunun hükmüdür.)

             Bakanlar Kurulu, Vergi tarifesindeki değişikliklere paralel olarak, bu maddede yeralan tevkifat nispetlerinin herbirinden ayrı ayrı % 50 yi aşmayacaknispetlerde indirim yapmaya yetkilidir.

             Madde 111 – (24/12/1980 tarih ve 2361 sayılı Kanunun hükmüdür.)

             A) Kısmen veya tamamen perakende satış yapan ticaret erbabı ile imalatçıların gösterdikleri gayri safi kazançlar, Vergi Usul Kanununa göre tespit olunan ortalama kar hadlerinin perakende satılan emtianın maliyet bedeline uygulanmasısonucunda bulunacak miktarlara göre düşük bulunduğu ve düşüklük sebepleri izah olunamadığı takdirde beyan edilen gayri safi kazançlar yerine bu suretle bulunan miktarlar ikmalen vergi tarhına esas tutulur.

             B) (31/12/1981 tarih ve 2574 sayılı Kanunun hükmüdür.) Otel, motel, tatilköyü, pansiyon, bar, pavyon, dansing, gazino, lokanta, kahvehane, kırbahçesi, plaj, hamam, kuaför salonu, erkek berberi, güzellik salonları, tamirhaneler ve emsali hizmet işletmeleri sahiplerinden ve her nevi taşıma işiyle uğraşanlardan, Maliye Bakanlığınca uygun görülen işkolları veya meslek gruplarında faaliyet gösteren mükelleflerin gösterdikleri gayri safi hasılat, aşağıda açıklanan esaslara göre tespit edilen yıllık gayri safi hasılata göre düşük bulunduğu takdirde, beyan olunan gayri safi hasılat yerine bu suretle tespit edilecek gayri safi hasılat vergi tarhına esas tutulur. Yapılacak tarhiyat sırasında aşağıda açıklanan esaslara göre tespit edilen gayri safi hasılattan mükelleflerce tevsik edilen giderler (her nevi işletme giderleri ile genel giderler) indirilir. Şu kadar ki, bu suretle bulunacak safi kazanç mükelleflerce tevsik edilen gider toplamının % 20'sinden düşük olduğu takdirde vergi tarhına esas alınacak miktar, giderler toplamının % 20'sidir. Ancak bu bent hükmüne göre tarhiyat yapılabilmesi için tespit edilen farklılık nedeniyle mükelleften izahat istenilmesi ve mükellefin süresi içinde izahat vermemiş olması veya verdiği izahatın yeterli görülmemesi şarttır.

             Yukarıda sözü edilen yıllık asgari gayri safi hasılat; iş nevilerine ve işletmelerin özelliklerine göre 5 derece üzerinden, her derece 5 kademe halinde

575

 

Vergi Usul Kanununun 72 nci maddesinde yazılı takdir komisyonları tarafından her takvim yılı için müteakip yılın sonuna kadar tespit olunur. Mükelleflerinbu şekilde tespit edilen derece ve kademelerden hangisine gireceği Maliye Bakanlığınca belirlenecek esaslara göre tayin olunur.

             (24/12/1980 tarih ve 2361 sayılı Kanunun hükmüdür.) Bu maddeye göre tarhiyat yapılabilmesi için tespit olunacak farkın 10.000 lirayı aşması gerekir.

             Madde 117 – (24/12/1980 tarih ve 2361 sayılı Kanunun hükmüdür.)

             Yıllık beyanname ile bildirilen gelir üzerinden tahakkuk ettirilen Gelir Vergisi, mart, temmuz ve kasım aylarında; götürü usulde tespit edilen ticari kazançlar ile serbest meslek kazançları üzerinden tahakkuk ettirilen Gelir Vergisi ise nisan, ağustos ve aralık aylarında olmak üzere üç eşit taksitte ödenir. Ancak götürü usulde tespit edilen ticari ve serbest meslek kazanç sahiplerinden takvim yılı içinde işe başlayanlar, diledikleri takdirde, münhasıran işe başladıkları yıla ait olarak ödemeleri gereken Gelir Vergisini bir sonraki Yılın Gelir Vergisi taksitleriyle birlikte ve üç eşit taksitte ödeyebilirler.

             Maliye Bakanlığı, gelirlerinin büyük kısmını zirai kazanç, teşkil eden mükellefler hakkında, lüzum görülen hallerde, iki taksitten fazla olmamak üzere, muayyen istihsal mıntakaları ve ziraat mahsullerine göre, hususi ödeme zamanları tayin edebilir.

             (1/5/1981 tarih ve 2454 sayılı Kanunun hükmüdür.) Bu madde ve mükerrer 117 nci madde uyarınca ödenmesi gereken Gelir Vergisi taksitlerini Kanuni süresinin ilk haftası içinde ödeyen mükelleflerde ödenmesi gereken verginin% 1'i, ikinci haftasında ödeyen mükelleflerde ise % 0,5'i nisbetinde indirim yapılır. Bu indirim, vadesinden önceki taksit süresi içinde ödenen Gelir Vergisi taksitleri hakkında da % 2 nispetinde uygulanır.

             Mükerrer Madde 117 – (31/12/1981 tarih ve 2574 sayılı Kanunun hükmüdür.)

             Gerçek usulde Gelir Vergisine tabi ticari kazanç sahipleri ile serbest meslek erbabı; bir önceki vergilendirme dönemine ilişkin olarak verdikleri beyanname üzerinden hesaplanan mahsuplardan önceki Gelir Vergisinin ticari veya mesleki kazanca isabet eden kısmının yüzde otuzunu beyannamede göstermek suretiyle vecari vergilendirme döneminin Gelir Vergisine mahsup edilmek üzere, bir öncekidönemin Gelir Vergisi ile birlikte normal taksit süreleri içinde üç eşit tak–sitte peşin vergi olarak öderler. Şu kadar ki, bu suretle peşin olarak ödenecekmiktar ticari kazanç sahipleri için 30.000 liradan, serbest meslek erbabı için 50.000 liradan az ve üçmilyon liradan çok olamaz.

             18 ve 42 nci madde kapsamına giren kazançlarla noterlik görevini ifa ile mükellef olanların ve ev pansiyonculuğu ile iştigal edenlerin bu işlerden sağladıkları kazançlar peşin verginin hesabında nazara alınmaz.

             Peşin ödemede aile reisi beyanı esas alınır.

             Takvim yılı içinde işe başlayan ticari ve mesleki kazanç sahiplerinin peşinvergileri asgari peşin verginin işe başlanılan ay hariç tutulmak suretiyle hesaplanan ve çalışılan aylara isabet eden miktarıdır. Takvim yılı içinde işi bırakanların peşin vergileri ise, beyanname üzerinden yüzde otuz esasına göre hesaplanan peşin verginin işin bırakıldığı ay tam sayılmak suretiyle hesaplananve çalışılan aylara isabet eden miktardır.

576

 

             Mükelleflerin yukarıda belirtilen esaslara göre peşin ödeme beyanında bulunmamaları halinde, vergi dairesi tarafından hesaplanan peşin vergi kendilerine bildirilir. Mükelleflerin beyanname vermemeleri halinde ise, geçmiş takvimyılında ödenen peşin vergiden az olmamak üzere asgari peşin verginin iki katıvergi dairesi tarafından mükelleflere tebliğ edilir. Bu şekilde tarh ve tahakkuk ettirilen peşin vergiye ayrıca ceza uygulanmaz.

             Peşin vergiye yapılacak itirazlar tahakkuk ve tahsili durdurmaz.

             Cari vergilendirme dönemi içinde elde edilen ticari ve mesleki kazanç üzerinden tevkif edilmiş bulunan Gelir Vergisi (42 nci maddede belirtilen kazançlardan yapılan tevkifatlar hariç) belgelendirilmek şartiyle peşin vergiye mahsup edilir. Bu şekilde peşin ödenecek vergiye bu yolla mahsup edilen vergi, beyanname üzerinden hesaplanan Gelir Vergisine ayrıca mahsup edilmez.

             Mükelleflerin bu madde uyarınca peşin olarak ödedikleri vergiler, ilgili takvim yılına ait beyanname üzerinden hesaplanan Gelir Vergisine mahsup edilir. Mahsubu yapılan miktarın hesaplanan Gelir Vergisinden fazla olması halinde, aradaki fark müteakip döneme ilişkin olarak ödenmesi gereken peşin vergiye mahsup edilir. Bu iki mahsuba rağmen arta kalan kısım var ise, bu meblağ vergi dairesince mükellefe bildirilir ve mükellefin tebliğ tarihinden itibaren bir yıl içinde müracaatı üzerine kendisine ret ve iade olunur.

             Peşin ödemeye ilişkin diğer her türlü esas ve usuller Maliye Bakanlığı tarafından tespit edilir.