Kirish magistrlik dissertatsiyasi mavzusining dolzarbligi

Boshlang'ich sinf o'quvchilarining iqtisodiy ta'lim samaradorligi ma'lum shartlargabog'liq:
- iqtisodiy yo'naltirilgan va ularning yoshiga mos o'quvchilar faoliyatini tashkil etishning mazmuni, shakllari va usullarini aniqlash;
- o'qituvchilar tomonidan boshlang'ich sinf o'quv jarayoni imkoniyatlaridan maksimaldarajadafoydalanish;
- boshqa fanlarning iqtisodiy mazmuni bilan to'yinganligi.kon beradi.
Hozirgi vaqtda iqtisodiy materialning qiyinchilik darajasi, assimilyatsiya va uslubiy parametrlari bo'yicha taqdimoti boshlang'ich maktab yoshidagi psixologik xususiyatlarga mos keladigan va mazmuni jihatidan iqtisodiy fanning zamonaviy talablari va qoidalariga javob beradigan yuqori sifatli o'quv va uslubiy adabiyotlar juda kam. Yosh maktab o'quvchilariga iqtisodiy ta'lim berish ta'lim tizimining muhim muammosiga aylanib bormoqda.

2. 
   Boshlang’ich sinf matematika darslarida iqtisodiy mazmundagi masalalarni yechish –o’quvchilarida iqtisodiy savodxonlikni shakllantirish vositasi sifatida.
   

Boshlang'ich maktabda matematikani o'qitish jarayonida mavzulararo aloqalar kuchayib boradi, buning asosida asosiy iqtisodiy toifalar va qonuniyatlar o'rganiladi, atrofdagi voqelikda turli xil texnologiyalardan, shu jumladan, faol foydalanishda iqtisodiy o'zaro bog'liqliklar o'rnatiladi. Arifmetik masalalar iqtisodiy bilimlarni olishda juda katta rol o'ynaydi. Bunda ishlab chiqarish, mehnat sharoitlari va to'lov, xarajatlar to'g'risida keltirib o’tilgan. Bunday vazifalarning aniq iqtisodiy mazmuniga qaramay, iqtisodiy jihati tavsiflanadi. Vazifalarda keltirilgan vaziyatlar ko'pincha munozaradan tashqarida qoladi. Buni amalga oshirish talab qilinadi. Buni hal qilgandan keyin qo'shimcha ish beriladi. Ushbu ish jarayonida, amalga oshirilishi mumkin bo’lgan tejamkorlik va tejamkorlik haqida suhbat; vazifalarning birinchisini hal qilishda suhbat o'rinli bo'lishi mumkin. Boshlang’ich sinf matematika darslarida iqtisodiy bilimlar ko’proq shakllantiriladi. Masalan, o’quvchilarga masalalar echish masalani tarkib toptirishga ijodiy harakatlari masalalar haqida fikr yuritishi maxsus ahamiyatga ega bo’ladi. Masalalar echish mobaynida iqtisodiy tarbiya berish ham amalga oshiriladi. Iqtisodiy fikrlash va bilish o’zoro muhim aloqadorlikdadir. Masalan, Rangli qalam 200 so'm , daftar undan 100 so'm arzon. Daftar qancha turadi? yoki Sardorda 13 000 so‘m bor edi. U 400 so‘mdan 12 dona daftar, 1000 so'mdan 2 dona ruchka va 1000 so‘mdan 2 dona muzqaymoq oldi. Uning necha so‘mi qoldi? U pulga 2500 so‘mlik konfet sotib olishi mumkinmi? kabi. Boshlang'ich maktab o'quvchilarining matematika darslarida iqtisodiy tafakkurini shakllantirish nafaqat yordam beradi vazifalarni hal qilishda o’quvchilar boshlang'ich hisob-kitoblarni o'rganadilar va foydalarni baholaydilar. Iqtisodiyot fani asosan matematika fanlari bilan uzviy bog’liqliklarni hisobga olgan holda arifmetik amallar, matematik taqqoslashlar, fazoviy munosabatlat, geometrik shakllar, va h.k boshlang’ich sinf o’quvchilarida tafakkur, diqqat, xotira, ijodiy tassavvur etish, kuzatuvchanlikni rivojlantirish bilan birga iqtisodiy savodxonlikni ham shakllantirib boradi.

Boshlang’ich sinf matematika fani negizida iqtisodiyot tushunchasini shakllantirish o’quvchilarga bozor iqtisodiyotini rivojlantirish, oila budjetini to’g’ri taqsimlay olish, maktabda tejamkorlik, ehtiyotkorlik ko’nikmalarini shakllantirishdan iboratdir. Bunda faqat malakani emas balki ehtiyojiga qarab ish ko’rish odatini ham tarkib toptirish muhimdir.
1. harakatga doir
2. proporsional miqdorli masalalar
3. iqtisodiy masalalar
4. statistik ma'lumotlarga asoslangan masalalar
Boshlang’ich sinf matematika darsligidagi tezlik vaqt tasavvur haqidagi masalalar o’quvchilarga maktabda tejamkorlik ko’nikmalari va odatlarini o’quvchilarning vaqt budjetiga zarar yoki poyda keltirishi, umuman olganda ijtimoiy mulkka nisbatan shakllantirishdan iborat. Masalan, Agar vannada vodoprovod jo ‘mragi ochiq qolsa, 2 daqiqada 3 litr toza suv behuda oqib ketadi. Bir mavze bo'yicha hisoblasak, bir sutka davomida 8640 litr bo'ladi. Bu esa taxminan 13 gektar paxta maydonini yoki 10 gektar sholini sug'orishga yetadi. Buni tejash mumkinmi?
O’qituvchilar iqtisodiy tayyorgarligi mazmuniga o’quvchilarning matematika darsida iqtisodiy savodxonlikni shakllantirishga ularni tejamkorlikka o’rgatishga, iqtisodiy tarbiyasi va uslubiyati elementlariga daxldor bo’lib, ular maktab o’quv-tarbiya jarayonining barcha bo’g’inlarida shakllanadi. Darsda, sinfdan va maktabdan tashqari ishda o’quvchilarda iqtisodiy ong, tadbirkorlik, ishbilarmonlik, tejamkorlik, intizomlilik, ishchanlik kabi iqtisodiy faoliyat uchun muhim sifatlarni shakllantirish maqsadida boshlang’ich sinf o’quvchilarida iqtisodiy bilimlarni berib borilishi ko’zda tutilgan. Bu o’z navbatida o’quvchilarda hayotiy tajribalarini rivojlantirish va takomillashtishga im III bosqich - o’quvchilarning amaliy ijodiy faoliyatini tashkil etishga yo'III bosqich - o’quvchilarning amaliy ijodiy faoliyatini tashkil etishga yo'naltirilgan va olingan bilim va ko'nikmalar tizimini takomillashtirishga qaratilgan.
naltirilgan va olingan bilim va ko'nikmalar tizimini takomillashtirishga qaratilgan.
Hozirgi sharoitda boshlang'ich maktab kursiga moliyaviy savodxonlik elementlarini joriy etish fanlararo integratsiya natijasida mumkin bo'ladi, uni amalga oshirish davomida kognitiv, qiymat-motivatsion, faollik vazifalarini hal qilish mumkin. Bundan tashqari, nafaqat o'yin shakllaridan, balki moliyaviy toifalar va tushunchalarni o'z ichiga olgan matnlarni o'qish, matematik masalalarni tuzish, ushbu sohada bilim talab qiladigan kundalik boshlang'ich vaziyatlarni o'rganish uchun ham foydalanish mumkin. Matematik ta'lim moliyaviy ta'limning ajralmas qismidir. Hisob-kitoblarni tez va to'g'ri bajarish, oddiy foiz masalalari, moliyaviy tushunchalar bilan matnli arifmetik masalalarni yechish, jadvallar va grafikalar bilan ishlash qobiliyati, moliyaviy savodxonlikni o'rganishda ko'plab muammolarni yengishga imkon beradi. Shunday qilib, moliyaviy savodxonlikni shakllantirish matematik savodxonlikni shakllantirish bilan o'zaro bog'liqdir. Masalan, moliyaviy savodxonlik atamalari ma'lumotni kodlash va dekodlash orqali kiritilishi mumkin. "Bank va uning xizmatlari" loyihasi.
Dastlab, bankka ekskursiya uyushtiriladi. Bunda o'qituvchi bolalarga ekskursiya davomida quyidagi savollarga javob topishni va yozishni taklif qiladi:
Bank qayerda joylashgan? Bankga qanday borish mumkin? Bankda qanday bo'limlar bor? Xodimlar va mijozlar uchun joylar qanday joylashgan? Bank qanday operatsiyalarni amalga oshiradi? Qanday depozit turlari va qanday sharoitlarda bank pul qabul qiladi? Bank binosini to'g’ri burchakli koordinatalar tizimidagi qarab, maktabingiz, uyingiz, eng yaqin do'koningiz va boshqalarning taxminiy koordinatalarini aniqlashga harakat qiling.
Pul taqdimotining turli shakllari (qog'oz va tangalar, virtual-elektron pullar, individual kartalar va boshqalar) haqida gaplashishingiz mumkin. Qanday pulni banklarda saqlash mumkin? Shunday qilib, "atrofimizdagi olam" faniga o’tish mumkin, so'ngra banknotlar va tangalarning geometrik shakllariga, ularning yuzalari va perimetrlarini hisoblang. Ushbu shakllar amalda foydalanish uchun qanchalik qulay. Ekstremal sharoitlarda, masalan, kimsasiz orolida yoki jiddiy kasalliklarni davolashda pulning qadr-qimmatga ega bo'lishini anglay olasiz. Axloq va odob masalalarida pulning ahamiyatini muhokama qilish mumkin. "Kredit" haqida va u nima uchun zarurligini tushunting. Bunda bank qanday rol o'ynaydi?
Matematikada siz ma'lum bir mahsulot narxini aniqlashga imkon beradigan bir qator masalalar tuzishingiz mumkin. Masala. Muzqaymoq va sharbatning narxi 65 p.b. Agar 50 p.b, 10 p.b va 1 p.b, 2 p.b, 5 p.b qiymatidagi pullar mavjud bo'lsa, siz bu to’lovni qanday to'lashingiz mumkin. Barcha imkoniyatlar to'plamlarniyozing. O’quvchilarga masalalar echish masalani tarkib toptirishga ijodiy harakatlari masalalar haqida fikr yuritishi maxsus ahamiyatga ega bo’ladi. Masalalar echish mobaynida iqtisodiy tarbiya berish ham amalga oshiriladi. Iqtisodiy fikrlash va bilish o’zoro muhim aloqadorlikdadir.

3.