KirkçEŞme tesisleri

KÜÇÜK SANAYİ

bak. SANAYİ

KÜÇÜK SANAYİ SİTELERİ

Küçük sanayi siteleri ve bu sitelerin mekânda yan yana gelerek oluşturdukları küçük ölçekli sanayi üretim kompleksleri istanbul'da sanayi yapısının belki de en ö-nemli bileşenlerinden birisini oluşturur. Ne var ki, gerek küçük sanayi sitelerinin metropoliten alan içerisindeki dağılımları, gerekse küçük ölçekli sanayiyi tüm iş-kollarım içerecek biçimde tanımlamaktaki zorluklar nedeniyle, küçük ölçekli sanayi üretiminin İstanbul'daki ağırlığının kamuoyunda yeterince bilinmediği söylenebilir. Kentteki küçük sanayi sitelerinin dağılımının, batı ve doğu yönünde uzanan karayolları üzerinde yer seçmiş, geniş arazi kullanan, kampus tipi, sermaye yoğun üretim yapan entegre fabrikaların oluşturduğu görsel etkiye benzer bir izlenim bı-rakmayışı nedeniyle, İstanbul daha çok bir büyük sanayi kenti şeklinde algılana-bilmektedir. Ancak, sanayi yapısı açısından İstanbul, bir büyük sanayi merkezi olduğu kadar belki de Türkiye'nin en önemli küçük sanayi merkezidir.

İstanbul'da küçük sanayi sitelerinin yapısal özelliklerine ve coğrafi dağılımlarına ilişkin, aşağıdaki dört nokta vurgulanabilir:

1. istanbul'da küçük sanayi siteleri, ken

tin üç yakası (Anadolu, Beyoğlu, İstanbul)
arasında eşit ağırlıkla dağılmamışlardır.
Anadolu yakasında Ümraniye, Dudullu,
Kartal ve Gebze yakınlarında bazı kayda
değer yoğunlaşmalara rağmen, sitelerin bü
yük çoğunluğu, kentin İstanbul ve Beyoğlu
yakalarında, bu yakalardaki yoğun nüfus
lu merkezlerin üzerinde veya yakınlarında
bulunmaktadır. 1970'lerin sonlarına kadar
Beyoğlu yakasında 4. Levent'teki Levent
Oto Sanayi Sitesi, Maslak yolu üzerinde
Ayazağa'daki Atatürk Küçük Sanayi Site
si, istanbul yakasında ise Topkapı Bay
rampaşa Topçular ve Davutpaşa Merter
(Keresteciler Sitesi) çevresindeki birbiri
ne komşu küçük sanayi siteleri, önemli
küçük üretim kompleksleri oluşturmak
taydılar. Kentin 1980'li yıllardaki hızlı bü
yüme sürecine paralel olarak, küçük sana
yi komplekslerinin daha dış çeperlere
doğru kaydığı görülmektedir. Beyoğlu ya
kasında Ayazağa' daki, İstanbul yakasın
da Çobançeşme'deki sanayi sitelerinin ge
lişmesi bu döneme rastlar. Bunlar arasın
da, pek çok sanayi işkolunda kurulan işye
ri yapım kooperatiflerinin bir araya gele
rek oluşturdukları İkitelli Küçük Sanayi
Kompleksi, ölçeği ve barındırdığı işlevsel
çeşitlilik açısından dikkat çekicidir.

2. Kentte farklı dönemlerde'kurulan kü-

tkitelli

Organize

Küçük Sanayi

Bölgesi'nden

bir görünüm.

Yavuz Çelenk,

1994

çük sanayi sitelerinin iç yapılarının zaman içerisindeki evrimi incelendiğinde, barındırdıkları işkollarının bileşiminin zaman içerisinde hızla değiştiği; buna karşılık, bu sitelerde işyeri kiracılığının her dönemde çok yüksek oranlara ulaştığı görülmektedir. Bu hızlı işlevsel dönüşüm sonucunda pek çok küçük sanayi sitesinin kuruluştaki adı ile günümüzde barındırdığı işyerlerinin işlevleri arasındaki bağlantı kopmuş bulunmaktadır. Sözgelimi istanbul yakasında Bakırköy'de E-5 yolunun kuzeyinde kurulu Merter Keresteciler Sitesi, günümüzde başlangıçtaki kuruluş amacına tümüyle yabancı olan tekstil imalat ve satışında uzmanlaşmış işyerlerinin işgaline uğramıştır. Bu açıdan, pek çok küçük sanayi sitesinde karşımıza çıktığı üzere, sitenin kuruluştaki adı ile günümüzde barındırdığı işlevler arasında belirgin bir bağlantı bu-lunmayabilmektedir. Benzer bir durum, Beyoğlu yakasında Levent Oto Sanayi Sitesi için de geçerlidir. Küçük sanayi sitelerinin işlevlerinin zamanla değişmesi, bu sitelerin yakın çevrelerinde belirli becerilere sahip işgücünün yoğunlaştığı emek havuzlarında da değişmelere yol açmaktadır. Bu biçimde konsolide olmuş bir küçük üretim kompleksine yönelik talep artışı, genellikle bu sitelerde işyeri talebinde büyük artışlara neden olmaktadır. Bu talep, çoğunlukla bir katlı olarak tasarlanıp in-