KirkçEŞme tesisleri
Yüklə 8,39 Mb.
|
| İsale Hattı: Kırkçeşme Tesisleri'nin isale hattı, esas itibariyle iki koldan teşekkül eder. Bunlardan suyu bol olanı Kâğıthane Deresi'nin kollarından Kirazlı, Topuz ve Paşa derelerinden su alan doğu kolu, diğeri yine Kâğıthane Deresi'nin biraz daha memba tarafında bulunan Ayvat Deresi, Or-tadere ve Bakraçdere'den su alan batı koludur. Bu iki koldan gelen sular Kemerburgaz'ın güneybatısındaki Başhavuz'da birleşir ve ana isale galerisine girerek Mağlova Kemeri yardımı ile Alibeyköy Deresi' ni geçtikten sonra, Cebeciköy Deresi'nden gelen bir kolu da alarak güneye doğru devam eder. Balıklıhavuz'un alt tarafında batıdan gelen bir koldan da su alır. Bu kol battaldır ve halen hiç su gelmemektedir, isale hattı baştan itibaren çok sayıda büyük ve küçük kemer ve delmelerden geçerek Eğrikapı Maksemi'ne ulaşır, isale
Nakkaş Osman'ın Tarih-i Sultan Süleyman'da yer alan minyatüründe Kırkçeşme isale hattı, 16. yy. Çeçen, Taksim-Hamidiye ların katıldığı anlatılmakta ve sonunda "bir büyük kemerin altında Kırkçeşme itti" diye yazılmakta ve bu ifadeden Bozdoğan Kemeri'nin kuzeyinde bulunan Kırkçeşme adıyla anılan sıra çeşmelerin de Fatih tarafından yaptırıldığı anlaşılmaktadır. Fatih tarafından yaptırılan ve tamir edilen isale hattına gelince; Topkapı Sarayı Müzesi'n-de Sinan tarafından yapıldığı sanılan krokide Cebeciköy Deresi'nin sağ sahilinden gelen kolun başına "Kırkçeşme Başı", diğerlerine ise Kâğıthane Suyu ve "Resü'l Kâ-riz" diye yazılmıştır.
hattının üzeri hiçbir yerde açık değildir, su daima üstü kapalı kanal veya galerilerden geçer. Kemerlerde de kanalın üstü çatı şeklinde sal taşları ile kapatılmıştır. Kırkçeşme Tesisleri'nde irili ufaklı 33 adet sukemeri yapılmıştır. Bunların çoğu küçük ve bir gözlüdür. 5 tanesi ise abide yapılardandır. Sonradan yapılan bentler ise doğu kolu üzerindeki Karanlık Bent, Büyük Bent ve Kirazlı Bent ile batı kolu üzerindeki Ayvat Bendi'dir (bak. Ayvat Bendi; Büyük Bent; Karanlık Bent, Kirazlı Bent). Kırkçeşme isalesindeki abide sukemer-leri, doğu kolunda Kovuk Kemer, Paşa Kemeri; batı kolunda Uzun Kemer, iki kol birleştikten sonra yani Başhavuz'dan sonra Mağlova Kemeri ile Güzelcekemer'dir. Kırkçeşme isale galerilerinin boyutları, yer yer, çok az farkla değişmektedir. Hepsinin aynı elden çıktığı zemin cinsine göre büyük veya küçük yapıldığı, belki de bir bölümünün eski suyolu olduğu kabul edilebilir. Tursun Bey'in Tarih-iEbü'lFetb adlı kitabında fetihten sonra Fatih'in yaptırdığı suyolları hakkında bilgi verdiği bölümde eskiden yapılmış sukemerlerinin hepsinin yıkılmış olduğu, bunların Fatih tarafından yeniden yaptırıldığı, isaleye yeni memba- Sinan'ın Kırkçeşme isale hattında yaptığı galeriler normal inşa debisinin çok ü-zerindeki debileri de geçebilecek kapasitede inşa edilmiştir. Şahıslar tarafından sonradan bulunan membalar, teker teker veya birçok memba bir isale kolu ile ana galeriye bağlanmak suretiyle isalenin debisi ve dolayısıyla isale hattının toplam uzunluğu da zamanla artmıştır. Bu şekilde sonradan bağlanan sulara "katma" adı verilir. Katmanın debisinden belirli bir miktarı "hak-k-ı mecra" yani kanal hakkı olarak bırakılarak diğer bölümü katmayı yapan şahsın şehirdeki vakfına, evine, hamamına veya bahçesine tahsis edilirdi. 1925'te isalenin tüm debisi 210 lüle (10.900 m3/ gün) olarak verilmiş ise de Vakıf Sular Defteri'nde tahsis edilen su miktarı 334 lüledir (17.413 m'/gün). O halde aradaki bu fark, katmaların zamanla ortadan kalkmasından ileri gelmiştir veya 334 Melik debi, suyun daha bol olduğu devrelere aittir. Kırkçeşme Tesisleri'nin isale hatlarının surlar dışında kalan bölümü 431 yıldan beri sürekli çalışmaktadır. Çeşitli yıllarda yapılan tadilat ve tamirlerle bazı yerlerin orijinal şekli bozulmuştur.'Tesis 1564'te nihai olarak çalışmaya başladıktan sonra, a-na galeriye bağlanan katmalar dolayısıyla, Yüklə 8,39 Mb. Dostları ilə paylaş:
|