KirkçEŞme tesisleri

Mustafa Reşid Paşa Türbesi

Ertan Uca, 1994 / TETTV Arşivi

MUSTAFA ŞÜKRÜ (Eyüplü)

(19. yy sonu - 20. yy) Destancı âşık.

Hayatı hakkında bir şey bilinmiyor, istanbul'da destan yazıp tek yaprak halinde bastırarak satmayı meslek edinmiş destancı âşıklar arasında Eyüplü Mustafa Şükrü'nün ayrı bir yeri vardır.

II. Meşrutiyet'ten (1908) sonra destan-cılık(-») geleneğinde de değişmeler olmuş, birbirini izleyen savaşlar dönemin destancılarından Mehmed Kemâlî(->) ile birlikte Eyüplü Mustafa Şükrü'nün eserlerinde ele alınmıştır.

Mustafa Şükrü, kendisini "Eyüplü" olarak tanıtır. Destanlarının alt kısmına koyduğu beyzi mühürde yer alan Nâzım-ı destan / Der Eyüb Sultan ibaresi ile "Mahall-i füruhtu"nu (satış yeri) gösterirken "Necm-i İstikbal Matbaası'nda Destancı Eyüblü Mustafa Şükrü Efendi" notu onun kimliğine ilişkin tek bilgidir.

Destanlarıyla halkı bilgilendirmeye, duygularına hitap etmeye çalışan Mustafa Şükrü, Balkan, Çanakkale, I. Dünya ve Kurtuluş savaşlarına; savaşlar sonundaki antlaşmalara destanlar, şarkılar yazmış; destanlarına sıra numarası vererek bir süreklilik imajı yaratmaya çalışmıştır. Destanlarına "toptan ve perakende" satış yapıldığına ilişkin notlar ekleyen, baskı tarihi 1918 olması kuvvetle muhtemel olan bir des-

tanda "Önümüzdeki kânumsaninin birinci günü haftada bir defa olmak üzere gayet eğlenceli destan mecmuası neşr olunacaktır, abone kaydedilir" açıklaması koyan Mustafa Şükrü destancılığa yeni bir boyut getirmiştir. Destan yapraklarında 11 heceli asıl destan metninden önce konuyla ilgili 8 heceli şarkılara da yer veren Mustafa Şükrü'nün tek yaprak halinde hamasi marşlar ve eğlenceli yeni şarkılar, kantolar da bastırıp sattığı eldeki örneklerden anlaşılmaktadır.

Destancılık geleneğinde 1928'deki harf devriminden sonraki aşamanın, eski konulan sürdürmek ve yeni yeni ortaya çıkan toplumsal olayları destan dünyasında canlandırmak biçiminde ortaya çıkışıyla birlikte Mustafa Şükrü'nün de yeni harflerle iki kez basılmış bir destanı görülmektedir: "Şanlı Ordumuzun Şehit Yavrularının Millî Manzumesi" (1934, 1935).

Eyüplü Mustafa Şükrü'nün saptanabi-len 20 kadar destanından bazılarının başlıkları şöyledir:

"Edirne-Kırkkilise-Mustafa Paşa Fütuhat Destanı", "Dördüncü Ordu Kahramanlarının Destanı" (Balkan Savaşları, 1912-1913), "Çanakkale Bombardımanı ve Şanlı Askerler Destanı", "Çanakkale Kabatepe Muzaf-feriyât Destanı", "Alman Tahtelbahirlerinin Faaliyetleri Destanı", "Çanakkale Şarkısı" (Çanakkale Savaşları, 1915-1916), "Des-tan-ı Şanlı Asker", "Kafaların Muamması Harb-i Umumiyi Kim Kazanacak", "Kahraman Osmanlıların Harp Destanı", "Mısır ve Süveyş ve Kafkas Muzafferiyât-ı Islamiye Destanı" (I. Dünya Savaşı, 1914-1918), "Moskoflarla Mütareke ve Sulh Destanı" (1917); "Sulh Destanı", "Mütareke ve Sulh Destanı" (1918).

Bibi. M. S. Özeğe, Eski Harflerle Basılmış Türkçe Eserler Katalogu, I-V, ist., 1971-1979; T. Acaroğlu-F. Ozan, "Türk Halk Ozanları ve Destanları Kaynakçası (1928-1973)", Folklora Doğru-Özel Sayı, S. 47-48-49 (1978), s. 139-140; A. Yalçın, "19. Asır Türk Edebiyatında Destan", III. Milletlerarası Türk Folklor Kongresi Bildirilen, II, Ankara, 1986, s. 428-429, 439; A. Oy, "Eyüplü Mustafa Şükrü'nün Ortak Başlıklı İki Destanı", Türk Folkloru Araştırmaları, 1988/1, Ankara, 1988, s. 11-19.

M. SABRI KOZ