KirkçEŞme tesisleri

MUSTAFA REŞİD PAŞA TÜRBESİ

Bayezid Camii'nin düzensiz bir plan veren haziresinin güney köşesinde bulunmaktadır. Hazire alanının dışında batı cephesi Beyazıt Meydanı'na, güney cephesi ise Yeniçeriler Caddesi'ne bakmaktadır. Sadrazam Mustafa Reşid Paşa'nın 1858'de-ki ölümü üzerine, Gaspare Fossati'nin(->) tasarladığı değişik öneriler arasından seçilerek uygulanmıştır. Çokgen ve haç planlı diğer önerilere göre uygulanan proje daha az gösterişlidir.

Kabaca 6 m'lik dış kenar ölçülerine sahip kare planlı prizma biçiminde bir gövde ile geçiş elemanı olarak pandantiflerin kullanıldığı bir kubbe kütleyi belirlemektedir. Hazire sınırları içinde önemli bir kot farkı olmaksızın türbeye yaklaşılabilirken, mekânı sınırlayan duvarlar, hazire duvarı dışında kalan iki cephede yaklaşık 2 m'lik bir podyum üzerine oturur durumdadır. Her dört cephe de birbirinden farklı anlayış ve özenle ele alınmıştır. Tek pencereli batı cephesinin 1960 öncesinde gerçekleştirilen yıkımlara kadar bitişik düzendeki yapılaşmanın gerisinde kaldığı belirtilmektedir. Doğuda bulunan giriş, saçağını kısmen iki serbest sütunun, kısmen de doğu duvarının taşıdığı küçük bir por-tiko ile vurgulanmıştır. Kuzey cephesinde de büyük bir pencere açıklığı bulunmaktadır. Güney yönündeki "esas cephe"de ise malzeme ve bezeme yoğunlaşmasına bağlı bir özen ve vurguyla karşılaşılmaktadır. Yapı genelinde inşaat malzemesi olarak küfeki taşı kullanılmışken, burası için mermer seçilmiştir. Saçak altındaki yazıt şeritlerinin seviyesine kadar yükselen üç büyük pencere, güney cephesinin oluşumunu belirlemektedir.

Cephe şeması, kemerleri taşıyan çerce-

FİT

MUSTAFA ŞÜKRÜ

568

veli ayak parçalan, bitkisel bezemenin karakteri, akantus yapraklan, rozetler ve silmeler ile yapıya genelde (ve özelde, güney cephesiyle) klasisist bir anlayış egemendir. Seçmeci yaklaşımın diğer bileşenleri ise, mukarnaslı başlıklar, mukarnas ve palmet bezemeli saçak friziyle Osmanlı re-vivalizmi, ayrıca pencerelerdeki at nalı biçimli kemerlerle oryantalizme ilişkin düzen elemanlarıdır. Kubbenin iç yüzeyinin de ana hatlarıyla, merkezden eteğe inen ışınsal şeritler, kemerler ve etekte oval madalyonlardan oluşan bir kalem işi bezeme programı ile değerlendirilmiş olduğu belli olmaktadır. Ancak bozulmadan dolayı burada sadece, rengi ve düzeni re-konstrüksiyona ihtiyaç gösteren bir kalıntı söz konusudur.

Türbede Mustafa Reşid Paşa'nın yanı-sıra oğullan Mehmed Cemil Paşa, Ali Ga-lib Paşa ve Salih Bey gömülü bulunmaktadır. Yapının kuzey cephesine bitişik durumdaki demir şebekeli açık mezar da Reşid Paşa'nın eşi Âdile Hanım'a aittir.

Bibi. C. Can, "istanbul'da 19. Yüzyıl Batılı ve Levanten Mimarların Yapılan ve Koruma Sorunları", (Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, basılmamış doktora tezi), 1993, s. 142, resim 123-124; G. Paksoy, "İstanbul Rical Türbeleri", (istanbul Üniversitesi Edebiyat Fak., basılmamış tez), 1979, s. 114-115.

TURGUT SANER