KirkçEŞme tesisleri

MURADDI

498

499

MURADm

Çarşı ressamı gözüyle mum satıcısı, 17 yy. Berlin Kunsbilbliotbek/Galeri Alfa

2056-2058; Ali Rıza, Bir Zamanlar, 59; Y. Yücel, Osmanh Ekonomi-Kültür-Uygarhk Tarihi-ne Dair Kaynak. Es'ar Defteri (1640 Tarihli), Ankara 1992, s. 30-35; Musahibzade, istanbul , 1992,193.

MURADm

(4 Temmuz 1546, Bozdağ Yaylağı/Manisa -16 Ocak 1695, İstanbul)12. Osmanlı padişahı (21 Aralık 1574-16 Ocak 1595).

"Murad-ı Sâlis", "Sultan Üçüncü Mu-rad", "Sultan Murad bin Sultan Selim" olarak da bilinir. II. SelimO-») ile Nurbânû Sul-tan'm oğludur. Saltanatı boyunca İstanbul' dan ayrılmamış, Edirne'ye dahi gitmemiştir. Padişahlığı salt saray yaşamı olarak algıladığından döneminde, haremin etkinliği, sarayın resmi işlevinin önüne geçmiş; Topkapı Sarayı harem dairesi de bu yıllarda en geniş kadrosu ile teşekkül etmiştir. Buna koşut biçimde, gösteri sanatları, düğün ve şenlikler de III. Murad döneminin bir özelliğini oluşturmuştur. Ancak II. Mehmed'den (Fatih) (hd 1451-1481) beri kent yaşamım ve ticaretini düzenleyen temel ilkelerin bozulması, rüşvet ve yolsuzlukların yaygınlaşması, ilk yüksek enflasyon, kapıkulu askerlerinin saraya dönük eylemleri de bu yıllardadır.

Fas'ın Osmanlı himayesine girmesi (1576), Lehistan'ın tabiyet altına alınması (1577), Osmanlı-Iran savaşlarında Tiflis, Şirvan, Revan ve Tebriz'in fethedilmesi (1578-1585) ile Osmanlı Devleti'nin nüfuz ve egemenlik sınırlarını genişletme siyaseti sürdürülmüş, 1593'te Almanya'ya savaş açılmıştır.

I. Süleyman'ın (Kanuni) torunu olan III. Murad, babası II. Selim Manisa sancakbeyi iken doğdu, sünnet düğünü de 1557'de Manisa'da yapıldı. 1558'de Akşehir sancakbeyi oldu. 156l'de büyükbabasının elini öpmek ve onu görmek için İstanbul'a geldi. Babası Selim'in Kütahya valiliğine

atanması ile Manisa sancakbeyi oldu. Manisa Sarayı'ndaki yaşamı, din, siyaset, edebiyat, müzik ve dil (Arapça ve Farsça) programlarını kapsayan uzun bir eğitim sürecinden sonra, başta binicilik ve atıcılık olmak üzere spor ve eğlencelerle geçti. Bu dönemde, Venedikli Baffo ailesinden eşi Safiye Sultan dışında, harem yaşamına fazla ilgi duymadı. İstanbul sarayından ayrılmayan annesi Nurbânû, küçük üvey kardeşlerinin sancağa çıkmalarını engelleyerek taht varisliğini güvencede tuttu.

II. Selim'in beklenmedik ölümü, Nurbânû Sultan tarafından gizlendi. Vezirazam Sokollu Mehmed Paşa bir mektup yazıp Hasan Çavuşla Manisa'ya gönderirken Kılıç Ali Paşa da bastarda ve yedeği ile III. Murad'ı alıp getirmek için Mudanya'ya hareket etti. Fakat yeni padişah, bastardayı beklemeden, iskeledeki Feridun Bey'in 18 oturaklı forsa kalyete denen ve zahire taşıyan gemisine, silahdar, rikâbdar, çuhadar ağaları, hocası ile binip uygun bir rüzgârla gece yarısına doğru Sarayburnu'na geldi. Sultan Bayezid Köşkü'ne çıktı ve veziraza-ma haber gönderdi. Sokollu Mehmed Paşa fenerle gelip Murad'la birlikte saraya gittiler. Gece vakti Bâb-ı Hümayun açtırıldı. Hasodaya geçilerek taht kurduruldu ve ivedilikle iç biat yapıldı. Ertesi sabah 22 Aralık 1574'te devlet erkânı matem giysileriyle Ayasofya'da namaz kılıp saraya geldiler. Gece ise III. Murad'ın emriyle, küçük 5 şehzadenin boğulması gerçekleştirilmişti. Devlet erkânı yeni padişah cülus(->) için çıkıncaya kadar divanhanede oturup beklediler. Taht Bâbüssaade önüne kuruldu. III. Murad uzun yenli siyah çaprastlı nim-tene ve mor atlas dolama ile iki yanında ağalar ve çaşnigirler olduğu halde erkânı selamlayıp tahta oturdu. Cülustan sonra II. Selim'in cenaze alayı(->) yapıldı. Bu kez padişah, mor butraki kadife nimtene ile namazda yer aldı. II. Selim'in tabutu serviler arasında tahtadan bir taht üstüne konulup Şeyhülislam Hamid Mahmud Efendi namaza imamlık etti. Cenaze, Ayasof-ya'ya kadar kalabalıktan zor götürüldü. O sırada kapıcılar kethüdası gelip devlet erkânım saraya davet etti. Bu kez beş şehzadenin ayrı ayrı namazını kılıp tabutlarını alarak aynı yere getirdiler. Cenazeler çadırda l gün bekletildikten sonra ertesi gün defnedildi.

III. Murad'ın iç hazineden her biri 10.000'er altınlık 110 kese altın çıkarması üzerine 25 Aralık'ta cülus bahşişi dağıtıldı. 26 Aralık'ta matem giysileri çıkarıldı ve kış nedeniyle mevsim kürkleri giyildi. Çıkma yöntemiyle de Enderan'un(->) üst kadroları yenilendi. 31 Aralık günü yeni padişahın ilk cuma selamlığı(-0 Ayasofya'da yapıldı. III. Murad, camiyi dolduran cemaati, hünkâr mahfilinin kafesinden selamladı. 5 Ocak 1575 günü türbeler ziyareti de denen kılıç alayı(-0 düzenlendi. Eyüp'e denizden gidilip karadan saraya dönüldü ve Fatih, Süleymaniye, Bayezid türbeleri de ziyaret edildi. 10 Ocak günü kadir alayt(-0 düzenlenerek kandillerle aydınlatılan Ayasofya'da dualar edildi.