KirkçEŞme tesisleri

IİMONCİYAN, HAMPARTZUM

(l 768, istanbul - 29 Haziran 1839, İstanbul) Nota mucidi, bestekâr ve musiki hocası.

Sarkis isminde Harputlu Katolik bir Er-meninin oğludur. Annesinin adı ise Gada-rine'dir. Çocukluğunda tahsilden mahrum kaldı. Sonra bir müddet terzilik öğrendi. Müteakiben, musikişinas Zenne Boğos'un (1746-1826) talebesi oldu. Bir müddet sonra, musikiye aşina olan, Darphane Emini Hovhannes Çelebi Düzyan (1749-1812), Kuruçeşme'deki yalısında ona bir oda tahsis etti. Burada, alaturka musikiye vâkıf olan kardeşi Andon Çelebi Düzyan' dan (1765-1814) ve alafranga musikiyi çok iyi bilen, Hovhannes Çelebi'nin oğlu Ha-gop Çelebi Düzyan'dan (1793-1847) istifade etti. Müteakiben, Mıkhitharist rahiplerin yönetiminde bulunan, Galata'daki Lu-savorçyan Mektebi'nde bir müddet musiki hocalığı yaptı. Aynı zamanda., Hassa Başmimarı Krikor Amira Balyan'ın (1764-1831) nezdinde kâtiplik görevini ifa etti. Bundan sonra, Fener Rum Patrikhanesi'n-de vazifeli, Tatavlalı (bugün Kurtuluş) Onof-rios'un talebesi oldu. Aynı zamanda tekkeleri de ziyaret ederek, buralarda icra edilen beste ve peşrevlerden de faydalandı. Bu sıralarda III. Selim'in huzuruna da kabul edildi.

Aynı zamanda, Rumların solfejini de öğrenmeye başladı. Bir müddet sonra, Kay-seri'ye yakın bulunan Surp Garabet Manas-tırı'nda, Ermenilerin "manır usmunk" (u-fak öğretim) dedikleri, ağır ilahilerin eski notalarının kullanıldığını işiterek oraya gidip onları da öğrendi. Burada ünlü müzikolog Kayserili Krikor Kabasakalyan'ın (1736-1808) talebesi olmuş olması çok muhtemeldir. Müteakiben yolculuğuna devam ederek, doğu vilayetlerine ve Ararat bölgesine vardı. Oradan İran'ın Şiraz şehrine gitti. Burada İranlıların kullandıkları makamları da öğrenerek İstanbul'a döndü.

1813-1815 arasında, Aziz Nerses Şınor-hali Katoğikos'un (1102-1173) ilahilerini notaya almaya çalışırken, Batı notasında "mi" ve "si" diezlerinin bulunmaması sebebiyle, yeni bir nota sistemi meydana getirdi. Yedi sesten mürekkep olan notasını, eski Ermeni notalarının isimleriyle, pus, egorc, vernekhağ, pengorc, khosrovayin,