KirkçEŞme tesisleri

MAHMUD I KÜTÜPHANESİ

bak. FATİH KÜLLİYESİ

MAHMUD I SIBYAN MEKTEBİ

bak. AYASOFYA SIBYAN MEKTEBİ

MAHMUD H

(20 Temmuz 1785, istanbul -1 Temmuz 1839, İstanbul) 30. Osmanlı padişahı (hd 28 Temmuz 1808-1 Temmuz 1839).

I. Abdülhamid(->) ile Nakşidil Sultan' in oğludur. Fermanlarında, adına kesilen

r

MAHMUDH

254

255

MAHMUD H

paralarda ve yaptırdığı binaların kitabele-rindeki tuğralarının yanına, şiirlerinde kullandığı "Adlî" mahlasını koydurmuş; döneminde açılan yeni kurumlara da Adlî sanı verilmiştir. Hattat ve bestekâr olan II. Mahmud, tanburveney çalıyordu. Bilineri 26 bestesinden hicaz divanı ünlüdür. Hattatlıkta hocası Mustafa Rakım'dı(-»). ps-manoğullarının son 6 padişahı, oğulları ve torunları olduğundan hanedanın Osman Bey'den ve Sultan İbrahim'den(->) sonra 3. atası sayılır. İstanbul'da ve Osmanlı Devleti'nin genel yapısında gerçek anlamda Batılılaşma çığırını açmış; kurumlardan kıyafete ve müziğe kadar birçok alanda köklü yenilikler gerçekleştirmiştir. Buna karşılık, yargısız idam yetkisini kullanan son padişahtır.

Yenilikçi III. Ahmed'in(->) torunu, I. Abdülhamid'in oğlu olan II. Mahmud'un henüz 5 yaşında iken babası öldü. Annesi Nakşidil Sultan ise Eski Saray'a(->) gönderildi. III. Selim (hd 1789-1807) kendi çocuğu bulunmadığı için Mahmud'un eğitimine özel ilgi duydu ve yenilikçi fikirler aşılayarak yetiştirdi. II. Mahmud, görece saray hapsinde olmakla birlikte farklı bir özgürlük ortamında din, edebiyat, müzik, yazı ve topçuluk eğitimleri aldı. Kabakçı Mustafa Ayaklanması(->) ile III. Selim tahttan indirilince tahta çıkan ağabeyi IV. Mustafa'nın (hd 1807-1808) bir yıllık kısa saltanatında, saray hareminde korkulu anlar geçirdi.

Alemdar Mustafa Paşa'nın III. Selim'i yeniden tahta geçirmek amacıyla istanbul" a gelmesi ve saraya girişi, IV. Mustafa'yı, III. Selim'i ve Mahmud'u öldürtmek gibi bir önleme yöneltti. Savunmasız Mahmud, öldürülmekten, Çevri Kalfa'nın ve hizmetine bakan cariyelerin yardımıyla kaçarak kurtuldu. Saklandığı halı ve hasır yığınlarının arasından çıkarılarak Alemdar Mustafa Paşa'nın önüne götürüldüğü zaman perişan halde ve korku içindeydi. Alemdar'ın gösterdiği saygı ile toparlandı ve tahttan indirildiği bildirilen IV. Mustafa'nın yerine, Bâbüssaade önünde alelacele kurulan tahta oturdu. Öldürülen III. Se-lim'in kanlar içindeki cesedi ise hemen arkadaki Arzodası'nın(-») önüne bırakılmıştı. 28 Temmuz 1808'deki bu manzara, Osmanlı tarihinde taht uğruna göze alınan cinayetlerin sonuncusudur.

Alemdar Mustafa Paşa'yı, isteğine uyarak sadrazam atayan II. Mahmud, 29 Tem-muz'da III. Selim'in cenazesi büyük bir törenle kaldırılırken saraydaki 33 katili de i-dam ettirdi. IV. Mustafa'nın cariyeleri de denize atıldı. Böylece daha saltanatının ilk gününde işe idamla başlamak zorunda kaldı. Ayrıca kendisini 30 yıl boyunca uğraştıracak Rusya ile savaşlar, Sırp ve Yunan ayaklanmaları, Vak'a-i Hayriye(->), Nava-rin baskım, Kavalalı Mehmed Ali Paşa'nın ayaklanması, Mısır, Boğazlar, Arabistan, Cezayir sorunları, Rumeli'de ve Anadolu'da isyan çıkartan derebeylerinin eylemleri beklemekteydi.

istanbul'daki karışıklıklar ve güvensizlik nedeniyle kılıç alayı(-0 13 Eylül'e değin yapılamadı. O gün Topkapı Sarayı'