KirkçEŞme tesisleri

Mehmed Şakir Paşa Türbesi

Afife Batur fotoğraf arşivi

öneri hazırlamıştır. Barok bir bezemenin egemen göründüğü öneri veya etüt değil, daha özgün bir tasarım olan art nouveau(->) çizgisindeki önerisi uygulanmıştır.

Mezar, l m yüksekliğinde ince bir korkulukla çevrili 3,67x1,65 m boyutunda dikdörtgen bir alan üzerindedir. Mehmed Şakir Paşa'mn mezarı, 17. yy'ın sonrasında görülmeye başlanan ve genellikle oldukça sade olan demir parmaklıklı veya kafesli mezar örtüsü geleneğinin bir yorumudur. Şakir Paşa'mn mezarında kafes, sekiz tane demir dikme ile başlar ve üstte, 2,80 m yükseklikten sonra, iki tarafından yarım kubbelerle desteklenmiş bir merkezi kubbe kompozisyonu ile sonlanır. Yarını kubbelerle desteklenen merkezi kubbe motifi, Ayasofya örneğinden beri var olan ve Süleymaniye Camii örneğinde olduğu gibi Osmanlı mimarlığında da benimsenip kullanılan bir örtü geleneğidir. R. D'Aronco, istanbul'un en köklü geçmişine gönderme yapan bu simgesel motifi, çizgisel bir strüktüre dönüştürerek ve neredeyse model boyutuna küçülterek kullanmıştır. Kubbelerin geçiş kesimlerim bile göz ardı etmemiş, tromp öğesine gönderme yaparak buraya çeyrek daire kesitli parçalar yerleştirip basamaklandırmıştır.

"Yarım kubbe/kubbe/yarım kubbe" strüktüründen aşağıya doğru perde gibi inen dekoratif bölüm ise art nouveau bir desen oluşturan eğrisel çizgilerden ve minik kemerciklerden oluşmuştur. Projesinde küçük gül motiflerinin de bu desene eklenmiş olduğu, ancak uygulanmadığı görülmektedir. Art nouveau bezeme, strüktü-rü taşıyan dikmelerde de vardır. Dikmeler 2 m'ye kadar bilezikli dökme demirdendir. Üstlerindeki NP I'den yapılma parçaların yüzeylerinde dalgalı şeritler halinde dizili küçük daire motifleri vardır.

Lahit 2,10x1 m boyutunda mermer bir sokl üzerindedir. Lahtin zemin taşı, yuvar-

latılmış profili üstünde dolaşan meandr motifli bir şeride bezelidir. Üç büyük mermer bloktan oluşan lahtin gövdesi, köşeleri basamaklandırılmış bir dikdörtgen kitledir. Köşelerinde, eskiden sulukların oturtulduğu anlaşılan ortası boşluklu ve yivli parçalar vardır. Lahit gövdesinin yüzeyi büyütülmüş bir tepelik motifi oyularak bezenmiştir. Uzun yüzde üç, dar yüzde bir motif vardır. Motif araları üçlü bir profil takımının çizdiği panolarla doldurulmuştur. Lahit kapağı kenarda bir rumî şeritle çevrilidir. Üst yüzeyinde ise stilize bir geçme şeridi baş ve ayak taşlarını çevreler.

Baş ve ayak taşları, lahte piramidal bir tabanla oturur. Aslında ters çevrilmiş bir sütun başlığı biçimindeki taban, D'Aronco tasarımının öznellik özelliğine işaret e-den bir buluştur. Taban, art nouveau'ya dönüştürülmüş bir rumî oyma ile bezelidir. Benzer anlayışta bir desen taşların üzerinde şerit olarak da işlenmiştir. Baş taşı, art nouveau üslubunun bir mezar taşında ve bir yontu estetiği ile kullanımının ender örneklerinden bilidir. Taşın silindirik yüzeyine serbestçe dolanan bayrak, bayrak sopasının ucundan çıkarak dalgalanan kurdeleler, figürlerin asimetrik pozisyonu ve dalgalanışı ilginç bir stilistik yoruma işaret eder.

Bayrağın figür ve simge olarak ve hey-kelsi bir tasarımla mezar taşında kullanımının bu erken örneği herhalde özel bir ilgi ile karşılanmış olmalıdır.

Bibi. D'Aronco, Architetto, Milano, 1982, s. 101-163; V. Freni-C. Varnier, Raimondo D'Aronco/l'opera completa, Padova, 1983, s. 168; Z. Nayır, "Raimondo D'Aronco and Ot-toman Revivalism", Atti del Congresso Internationale di Studi R. D'Aronco e il suo tempo, Udine, 1982, s. 141; M. Nicoletti, D'Aronco e l'architettum liberty, Roma-Bari, 1982, s. 151. AFiFE BATUR