KirkçEŞme tesisleri

MENDEL, GUSTAVE

(29Haziran 1873, Reims-1938, #Fransız arkeolog.

Yükseköğrenimini 1893-1897 arasında Ecole Normale Superieure'de yaparak, 1897'de edebiyat doktoru unvanını aldı. Atina'daki Fransız Arkeoloji Enstitüsü'nde asistan olan Mendel, 1898'den 1903'e kadar burada çalıştı ve bu enstitü tarafından Yunanistan'da yürütülen kazılara katıldı. Mendel'in Atina'daki asistanlığı 1903'e kadar sürdü. Bu tarihte Yunanistan'dan ayrıldı ve çok kısa bir süre Borde-aux Üniversitesi'nde klasik arkeoloji öğretim üyeliği yaptı.

İstanbul'da Müze-i Hümayun'un (bugün Arkeoloji Müzeleri) müdürü Osman Hamdi Bey(->), Fransız Eğitim Bakanlı-ğı'na başvurarak, Âsâr-ı Atika (Arkeoloji) Müzesi'ni düzenleyip idare edecek bir eleman istediğinde, bakanlık G. Mendel'i

önerdi. Böylece 1904 başlarında Mendel, müzedeki görevine başladı.

Daha Yunanistan'da iken Anadolu'da geziler yaparak, bilhassa antik çağa ait kitabelerin kopyalarını çıkaran Mendel'in bu araştırmalarının ilk ürünü, 1902'de basılan Konya Müzesi'nin katalogu oldu. Bunu, Bitinya ve Paflagonya bölgelerindeki gezisinde derlediği kitabelere dair yazısı (1903), Batı Anadolu'da Sardes (1905) ve Afrodisias'daki (1906) araştırmalara dair yazıları takip etti. Müze-i Hümayun'da görevlendirildi. Daha sonra, 1908'de Bursa Müzesi'ndeki antik çağ eserlerine dair güzel bir katalog yayımladı.

Mendel'in en önemli eseri ve onun adını ölümsüzleştiren çalışması İstanbul Arkeoloji Müzesi'nin katalogudur. Daha önce bu müzedeki pişmiş toprak Yunan heykelciklerine dair bir katalog yayımlamıştı (Catalogue desfigurinesgrecques de terre cuite, İst., 1908). Bu X+663 sahife-lik kitapta Mendel, katalog hazırlamak hususunda yeteneğini ortaya koymuştu. Osman Hamdi Bey'in 1910'da ölümünden sonra müdür olan kardeşi Halil Edhem El-dem(->) onu desteklemeyi sürdürdü. 1904' ten itibaren Mendel, müzede o tarihlere kadar toplanan eserlerini, hiçbirini ihmal etmeksizin, kusursuz çizimler halindeki resimleri, son derecede ayrıntılı tarih ve tasvirleri, şaşılacak derecede zengin bibliyografya ile yazdığı katalogda derledi. Catalogue deş sculptures grecques, roma-ines et byzantines başlığı altında büyük boyda üç kalın cildi dolduran bu katalog Fransa'da Mâcon'da Protat Kardeşler Ba-sımevi'nde, Âsâr-ı Atika müzelerinin yayını olarak basıldı. Başta Türk müzesinin iyi bir tarihçesinin yer aldığı birinci cilt, XXII+594 sahife olup 1912'de yayımlandı. İkinci cilt (593 sahife) ile üçüncü cildin ise

MUSfaîS İMPERUC* OTTOMANS

CATALOGUE

SGULPTURES

GRECOÜES, R03IAINBS ET BYZAKT1NÎS

GUSTAYE M1KDEL

COXS'rAN'nNO!JLK

Gustave Mendel'in istanbul Arkeoloji Müzesi'ndeki Yunan, Roma ve Bizans heykellerine dair katoloğunun kapağı.

İstanbul Arkeoloji Müzesi Kütüphanesi

(668 sahife) I. Dünya Savaşı'nın patlak vermesinden pek az önce 19l4'te basımları tamamlandı. Mendel'in katalogu, gerek düzeni, gerek yazılışı ve bibliyografyası bakımından o derecede mükemmel bir eserdir ki dünya müzecilik tarihinde kendi türü içinde örnek olarak gösterilir. 19l4'ten sonra gelen pek çok eserle daha da zenginleşen İstanbul Arkeoloji Müzesi'nin katalogunun aynı ölçülerde devam ettirilmesi bugün için imkânsızdır denilebilir.

Mendel 19l4'te I. Dünya Savaşı'nın başlaması ile yurduna dönmüş, söylendiğine göre 1919'da bir deniz kazasında notlarının bir kısmını kaybetmiş ve herhalde başka sebeplerle de arkeoloji bilimine küserek, hayatını başka yerlerden kazanma yolunu seçerek ticarete atılmış ve ilim âleminde unutularak 1938'de sönüp gitmiştir. 1900'lü yıllarda Anadolu'da çektiği fotoğraflar ise Paris'te Bibliotheque Nationa-le'dedir.

Bibi. H. Metzger, "Arkeoloji Müzelerinin Çeşitli Kataloglarının Yazarı: Gustave Mendel (1873-1938)", İstanbul Arkeoloji Müzeleri Yıllığı, S. 15-16 (1969), s. 311.

SEMAVİ EYİCE