KirkçEŞme tesisleri

MUHARREM NURİ BİRGİ

494

495

MUHTARLIK

olan Şiî-Azeri vatandaşlar muharremde kitlesel olarak yas tutmakta, Kerbela olayını İran'daki taziye törenlerini andıracak biçimde canlandıran temsili gösteriler düzenlemektedirler.

Bibi. Pakalın, Tarih Deyimleri, II, 565-566; M. And, "Dramatik Köylü Oyunları Açısından Muharrem, Aşure ve Taziye", Tiyatro Araştırmaları Dergisi. S. 6 (1975). Ankara. 1977, s. 49-83; "Muharrem", TDEA, VI, 422-423; B. No-yan, Bektaşîlik Alevîlik Nedir, Ankara, 1987; Sadri Sema, Eski İstanbul'dan Hatıralar, ist., 1991, s.140-144; Musahibzade, İstanbul Yaşayışı, 123-124.

UĞUR GÖKTAŞ

MUHARREM NURİ BİRGİ YALISI

Üsküdar Salacak'ta bulunan yalı. Çürük-sulu Yalısı olarak da tanınır.

Yapılış tarihi kesin olarak bilinmemekle beraber bazı mimari unsurlarının 16-17. yy yapısı olduğu restorasyon sırasında tespit edilmiştir. Yalının son sahiplerinden biri Tırnakçızadeler ailesi idi ve yalının hemen bitişiğinde bugün mevcut olmayan ikinci bir yalı ile birlikte bu iki yapı, haremlik ve selamlık olarak kullanılıyordu. Tırnakçızadeler ailesinin iki genç üyesine miras kalan bu çifte mülk bölüşülünce Muharrem Nuri Birgi Yalısı bazı tadilatlar yaşamış olmalıdır. Bulunan bazı izlerden anlaşıldığına göre, yaklaşık 100-120 yıl önce yapılan bu değişikliklerden biri, yalının bahçe duvarının kuzey ucunda ve deniz tarafında bulunan birer odanın iptal edilmesi ve merdivenin bir oda cephesi kadar batıya doğru kaydırılması ile binanın orta aksında bulunması gereken girişin kenara kaydırılmasıdır. Böylece yapının güneydoğu ucunda açılan giriş kapısı ile birlikte binanın plan düzlemi de tümüyle değiştirilmiş oluyordu.

Tırnakçızade ailesinden Çürüksulu Ah-med Paşa ailesine intikal eden yalı ve bitişiğindeki ikinci yapı, 1928'de PervititchC-») tarafından hazırlanan paftalarda görülebilmektedir. Ahmed Paşa'nın kızı Belkıs Ha-nımefendi'nin mülkü olan ve o zamanlar Çürüksulu Yalısı olarak tanınan yalı, muhtemelen 1910-1930 arasında iki büyük onarım görmüştü ve bu onarımlar sırasında bina dar fitilli ahşap kaplamalarla kaplanmış, pencere pervazlarının kenar ve ortalarındaki oyma tekniğiyle hazırlanmış ahşap süslemeler de yine bu dönemde binaya eklenmişti.

Belkıs Hanımefendi'den Büyükelçi Muharrem Nuri Birgi Bey'e geçen yalı, 1968-1971 arasında Mimar Turgut Cansever tarafından restore edilmiştir. Bu restorasyon sırasında yalının kuzeybatı köşesindeki üst kat kaplamaları bağdadi sıva onarımı için açıldığında 16-17. yy'a ait altın yaldızlı çok zengin süslemelere rastlanmıştır. Ayrıca çatı arasında kenara atılmış ve ele alınamayacak kadar çürümüş tavan tahtaları da 17-18. yy'a ait olması muhtemel bir tezyinat ihtiva etmektedir. Yine yenileme çalışmaları sırasında, yalının girişinin hemen yanındaki kaplamalar açıldığında, 19. yy'm başlarında boyanmış olduğu aşikâr dikmelere rastlanmıştır. Bu dikmelerin bir başka yerden getirilmiş olma-