KirkçEŞme tesisleri

MURAD MOIIA TEKKESİ

516

517

MOLLA TEKKESİ

varında 2 dolap nişi, kuzey duvarında 2, doğru duvarında da 3 adet pencere vardır. Yarım sekizgen planlı mihrabın bulunduğu güney duvarında, yanlarda yer alan ve aslında birisinin kapı, diğerinin pencere olduğu tahmin edilebilen açıklıklar bu mekânın türbeye dönüştürülmesi sırasında tadil edilmiş, her ikisi de kapı haline getirilen bu açıklıklar, mukarnaslı ve palmet-li küçük takozlara sahip söve dikmeleri ve basık kemer biçiminde söve başlıkları ile çerçevelenmiş, başlıklara, velilerin tanımını yapan ayetler yazılmıştır. Pandantifli bir kubbe ile örtülü olan türbede Murad Buharî ile kendisinden sonraki bazı tekke şeyhlerine ait, oymalı ahşap parmaklıklarla kuşatılmış ahşap sandukalar bulunmaktaydı. Eski fotoğraflarda yan duvarların üçgen alınlıklarla (fronton) yükseltildiği, kubbenin, kiremit örtülü bir beşik çatı altında gizlendiği görülmektedir. Binanın özgün tasarımına yabancı düşen ve ampir üslubuna bağlanan bu tadilatın, türbenin önüne 1272/1855'te yeni bir mescit tevhidhanenin eklenmesi sırasında yapıldığı kesindir.

Sonradan eklenen 2. mescit-tevhidha-ne 11,70x7,85 m boyutlarında, kagir duvarlı, kırma çatılı bir mekândır. Moloz taş örgülü duvarlar köşelerde kesme taş örgüsü ve demir gergilerle takviye edilmiş, doğu ve batı duvarlarına birer giriş açılmış, mekân toplam 9 adet pencere ile aydınlatılmıştır. Pencerelerden ikisine, muhtemelen 1. mescit-tevhidhanenin batı duvarında iptal edilen 2 pencereden arta kalan klasik üsluptaki demir parmaklıklar yerleştirilmiş ve herhalde bu yüzden söz konusu pencereler dikdörtgen açıklıklı olarak tasarlanmıştır. Diğer pencereler ise yuvarlak kemerli olup ampir üslubunda-ki demir parmaklıklara örtülüdür. Güney duvarının ekseninde mihrap nişi yer almaktadır. Tekkenin cümle kapısının bulunduğu doğu yönüne açılan kapının, cemaatin kullandığı esas giriş, hücreler ile harem dairesinin yer aldığı batı yönündeki diğer kapının ise tekke sakinlerince kullanılan tali bir giriş olduğu söylenebilir. Esas girişteki kemerin aynasına, dış yüzde bu bölümün inşa tarihini (1272) veren ve "Rüşdî" imzasını taşıyan bir hadis levhası, iç yüzde de aynı tarihin görüldüğü bir

Murad Buharî

Tekkesi'nin

2. mescit-

tevhidhanesi

ile derviş

hücrelerinin

avludan

görünüşü.

M. Baha Tanman,

1980

ayet levhası yerleştirilmiştir. Mermerden olan her iki levha da sülüs hatlıdır. Bu mekânla türbeye komşu olan hücre arasında doğrudan bağlantı kurulmuş ve büyük bir ihtimalle bu hücre yeni mescit-tevhidhanenin şerbethanesi olarak kullanılmıştır.

Ana binanın kıble yönünde bulunan şadırvandan geriye sekizgen biçimindeki tabanının izleri ile barok üslupta, köşeleri volütlü bir sütun başlığı kalabilmiştir. Bu arada, günümüzde hazire duvarı üzerine konmuş olan, şadırvanla bağlantılı olması muhtemel ilginç bir öğe dikkati çekmektedir. Mermerden, kare biçimindeki bir bloğun yüzeyine helezon! bir suyolu oyulmuş, merkeze de suyun akması için bir delik açılmıştır.

Şeyhülislam Veliyeddin Efendi'nin, dikdörtgen bir alanı (7x4,50 m) kaplayan türbesi kesme taş örgülü ve harpuştalı duvarlarla kuşatılmış, üstü açık bırakılmıştır. Avluya bakan kuzey cephesinde basık kemerli giriş ile bunun solunda dikdörtgen

Murad Buharî Tekkesi'nde

1. mescit-tevhidhanenin mihrabı.

M. Baha Tanman, 1980

açıklıklı ve demir parmaklıklı 3 adet pencere sıralanır. Üç parçaya ayrılmış olan ha-zirede, tasarımları ve bezemeleri ile dikkati çeken mezar taşları vardır.

Harem ve selamlık bölümleri, kagir olan diğer bölümlerden bağımsız, ahşap yapılardır. Veliyeddin Efendi Türbesi ile derviş hücreleri arasındaki dikdörtgen planlı (98x 7 m), iki katlı selamlıklıkta, her katta, küçük birer sofanın çevresinde dörder odanın bulunduğu, selamlığa komşu olan hücrenin, konumundan ötürü kahve ocağına dönüştürüldüğü bilinmektedir. Arsanın batı kesiminde, geniş bir bahçe içinde bulunan harem ise 15x14 m boyutlarında, üç katlı bir konak yavrusudur. Nişancı Mustafa Paşa Caddesi üzerindeki zemin kat duvarları kagirdir. Almaşık örgülü bir duvarın ekseninde, zemin katın "zülvec-heyn" sofasına açılan esas harem girişi bulunmakta, sofanın batısında harem mutfağı ile buna bitişik bir su haznesi, doğusunda da ana binadaki taamhane ile bağlantılı esas tekke mutfağı yer almaktadır. 1. ve 2. katlarda da orta sofalı (karnıyarık) plan şeması uygulanmış, yapıyı boydan boya kat eden sofaların yanlarına, yüklüklerle donatılmış, geleneksel düzende odalar ve hela-abdestlik birimleri yerleştirilmiştir. Bibi. Ayvansarayî, Hadîka, l, 292-294; Ayvan-sarayî, Mecmua-i Tevârih, 224; Kut, Dergehna-me, 235, no. 90; Çetin, Tekkeler, 588; Aynur, Saliha Sultan, 38, no. 182; Âsttâne, 6; Osman Bey, Mecmua-i Cevâmi, II, 6-7, no. 15; Mü-nib, Mecmua-i Tekâyâ, 5; Sicill-i Osmanî, IV, 357-358; İhsaiyatlI, 19; Zâkir, Mecmua-i Tekâyâ, 56; Vassaf, Sefine, II, 227-230; Gölpınarlı, Melâmilik, 164, 181-186, 239, 320; Tanışık, istanbul Çeşmeleri, I, 140; Ergun, Türk Şairleri, I, 229-233; inal, Son Hattatlar, 487-489, 517-521, 522-523, 582-583; Öz, İstanbul Camileri, I, 142; R. C. Ulunay, "Harabeler", Milliyet, 31 Ocak 1966; İnal, Türk Şairleri, I, 7-8, 181-183; Gölpınarlı, Mevlevilik, 144-188, 320-321; A. Gölpınarlı, "İşte Türkiye'nin Açık Müzeleri", Milliyet, 12 Kasım 1977; ay, "Dününü Bilmeyen Yaşayan Bir Ölüdür Ancak", ae, 19 Ekim 1977; M. H. Şenalp, "Eyüpsultan'da Şeyh Murad Külliyesi", Lâle, l (Temmuz 1982), s. 22-26; K. Krei-ser, "İzzî Süleyman Efendi und seine Stiftung für den Konvent deş Şeyh Murad: Anmerkun-gen zum Istanbuler Grundstücksmarkt im 18. Jahrhundert auf Grand Zweier Privater Defters", Comite International d'Etudes Pre-ottomanes et Ottomanes, Vlth Symposium. Cambridge, (yay. J. L. Bacque-Grammont-E. van Donzel), ist., 1986, s. 215-221; Th. Zarcone, "Histoire et croyances deş derviches turkestanais et in-diens a istanbul", Anatolia Moderna, II (1991), s. 144-145; Haskan, Eyüp Tarihi, I, 89-92, 280-286, II, 42, 87, 124-125; İ. Erünsal, Türk Kütüphaneleri Tarihi, Ankara, 1988, II, 126; J. von Hammer, Osmanlı Devleti Tarihi, ist., 1989, XV, 114; A. Egemen, istanbul'un Çeşme ve Sebilleri, ist., 1993, s. 568; M. Özdamar, Dersa-âdetDergâhları, ist., 1994, s. 41-43; BOA, İrade Evkaf, no. 1365/15 (27 Cemaziyelahir 1315), no. 547/7 (14 Rebiyülevel 1316), no. 488/2 (3 Rebiyülevvel 1325).

M. BAHA TANMAN