KirkçEŞme tesisleri

MUSİKİ YAYIMCILIĞI

İstanbul'da musiki yayımcılığı 1850'lerde başladı. 1950'li yıllara kadar daha çok nota basma faaliyetiyle kendini gösterdi. Kitap ve musiki dergisi yayımcılığı nota yayımcılığı ölçüsünde kurumlaşamadı, günümüze kadar genellikle kişisel çabalarla sürdürüldü.

Nota Yayımcılığı: İstanbul'da nota yayımcılığı başlıca iki semtte yoğunlaştı. Bunlardan Vezneciler-Şehzadebaşı eksenindeki ilk grup, daha çok Türk musikisi ağırlıklı nota yayımcılığında kurumlaştı. Bunda Darü'l-Elhân(->), Darü't-Talim-i

Musiki(-t), Musiki-i Osmani Cemiyeti gibi kuruluşların da bu semtlerde bulunmasının etkisi olmalıdır. Beyoğlu-Galata eksenindeki yayın faaliyeti ise bu semtlerin özelliğine uygun olarak Batı müziği ağırlıklıdır. Her iki bölgede de çalgı yapımı ve ticareti ile uğraşan musiki mağazaları etrafında yoğunlaşan nota yayımcılığından bugüne kayda değer bir şey kalmamıştır, ama çalgı ve yay, tel, kiriş, anahtar gibi gereçlerin satışı günümüzde aynı bölgelerde eskisinden de hareketli bir biçimde sürmektedir.

İlk kez sistemli bir şekilde nota yayımcılığını başlattığı için ilk nota yayımcısı olarak kabul edilen Notacı Hacı Emin Efendi, Batı tekniğiyle notaya aldığı Türk musikisi eserlerini yayımladı. Emin Efendi, yayımladığı toplam 400 kadar notanın bir bölümünü de Malûmat ve Servet-i Fünun dergilerinin eki olarak okurlarına verdi.

Emin Efendi'den sonra nota yayımcılığında bir süre yabancı uyruklu kişiler de faaliyet gösterdiler. Bu yayımcılar genellikle Batı müziği parçaları bastılar. Beyoğlu' ndaki musiki mağazasında önceleri Leip-zig'de bastırıp getirdiği notaları satan A. Comendiger, 1900'lerden sonra notalarını İstanbul'da bastırdı. Genellikle Batı müziği eserlerim aktaran Comendiger'in yayımladığı notalar arasında Türk marşları da vardır. Kendisinden sonra işi bir süre oğlu Ernest Comendiger sürdürmüştür.

Kari Kopp-Alfred Kopp kardeşler 1903-1918 arasında İstanbul'daki musiki mağazalarında bir yandan ithal çalgı ticaretiyle uğraşırlarken, bir yandan da 300 kadar Batı müziği eserinin notasını yayımladılar. Beyoğlu'nda 1900'lü yılların hemen başlarında yayımcılığa başlayan J. d' And-ria Cumhuriyet sonrasında da faaliyet gösterdi, aralarında Türk marşlarının da bulunduğu çok sayıda Batı müziği eserinin notasını yayımladı. Sotiri Christides, d'And-ria ile aynı yıllarda, yine Beyoğlu'nda marşlar, kantolar, operetler, dönemin hafif müzikleri olan çarliston, fokstrot gibi sevilen eserleri yayımladı.

Bu dönemde, musiki dergisi olmayan çeşitli dergilerde de musiki konularında ciddi inceleme yazıları ile belgeler yayımlanmıştır. Şehbal (1909-1914) ile Millî Te-tebbular Mecmuası bunların başında gelir.

Şamlı Selim (1876-1924), nota yayımcılığına damgasını vuran ünlü Şamlı kardeşlerin en büyüğüdür. Şam'dan İstanbul'a geldikten sonra Vezneciler'deki dükkânda , nota yayımcılığına girişti. Yaprak nota ile başladığı yayımcılığını, kanto ve fasıl defterleri, kartpostal üzerine basılmış notalarla sürdürdü 200 kadar saz eseri notası bulunan ünlü Sazende de Selim'in yayınıdır.

Şamlı kardeşlerin en küçüğü İskender Kutmani(-0 çeşitli diziler halinde bastığı notaları Vezneciler'deki işyerinde piyasaya sundu. Müntehabatbaşlıklı büyük bir dizide 1.600 civarında eser notası yayımladı. Bu dizide dönemin sevilen şarkıları, türküler, oyun havaları, tangolar yer aldı. Ayrıca fasıl defterleri, çeşitli bestecilere ait toplu eserler (külliyat), operet, marş ve okul şarkısı notaları, çalgı metotları ya-

S. Christidis'in yayımladığı notaların kapaklarından iki örnek. Burçak Evren arşivi

yımlayan Şamlı İskender süreklilik, kapsam ve verim açısından en önemli nota ya-yımcısıdır.

Merkezi ve satış mağazası Vezneciler'de bulunan Darü't-Talim-i Musiki, konser ve eğitim faaliyetleri dışında, 200 kadar yaprak nota halinde fasıl defteri bastı. Udi Arsak Çömlekçiyan (1880-1930) sadece fasıllar; Onnik Zaduryan (1888-1968) ise Beyazıt çevresindeki İstikamet Musiki Mağaza-sı'nda yaprak nota ve fasıl defterleri yayımladılar.

Jorj D. Papajorji, Yüksekkaldırım'da aynı zamanda musiki mağazası olan dükkânında 1935-1950 arasında musiki yayım-cılığıyla da uğraştı. Cumhuriyet döneminde Batı tekniğinde bestecilerin eserlerini yayımlayarak önemli bir boşluğu dolduran Papajorji, çeşitli hafif müzik parçalarıyla birlikte yaklaşık 200 nota yayımladı.

• t „

"-! de Ranos.Masiqııa Instruments de lftusîqu«.a

[ı] FnurrıilurE poıır reparatinn Jij

ttAKKİ 8SEY;