Alim daxmasında şükür qılırkən
Varlı qan ağlayır tamah qəmindən.
Aqil bir tikəyə qane olası,
Nadan yağ içində haray salası.
Zəmanə insanı alçatmış necə,
Ucalmazdım Allah istəməyincə.
Ölümü yatmaqdan üstün tutan mən
Arabir aldanıb umdum da yerdən.
Təbəssümlə varın qoruyan kəsə
Baxıb yenə döndüm ilkin həvəsə.
Öz dövrünün böyük ədiblərindən olan Cahiz ağır yoxsulluq içində yaşayırdı. Hansı ki, düşüncəsiz və nadan insanlar dövlət qurumunda yer tutaraq, rifah içində ömür sürürdülər. Cahiz əvvəlcə bir miqdar ruzi xatirinə onlara üz tutmaq istəyir. Amma bir qədər sonra anlayır ki, bu iş onun insanlıq şərafətinə sığmır. Əgər uyğun dövrdə məşhur bir şair belə bir fəqirlikdə yaşayırsa, adi tələbələrin, təhsil ardınca gedənlərin haqqında danışmağa dəyməz. Həmin dövrün üzücü fəqirliyini təsvir edən, öz yoxsulluğundan danışan digər bir şair Əbul-Ə’yandır. O deyir:
Şükr olsun, nə atım, nə qulamım var,
Qulamım övladdır, kənizim arvad.
Qaşqabaqlı üzə ehtiyacım yox,
Əyilməkdən xoşdur kasıb bir həyat.
Başqa bir şe’rdə isə belə oxuyuruq:
Böyüklər at üstə, mən ayaqyalın,
Süvarilər baxır üstdən aşağı.
Ya Rəbb, ya mənə də minik əta et,
Ya alçaqları et mənim sayağı.
Həmin dövrün digər tanınmış bir şairi Səid ibn Vəhəb fəqirlikdən fəryad edərək belə deyir:
Kimi bu dünyadan alır kamını,
Kimi də oturub seyrinə ancaq.
Alçaqlar yuxarı ucalır hər an,
Ucalar nədənsə sayılır alçaq.
Uyğun dövrün ədibləri elə bir sarsıntıya düçar olmuşdular ki, hətta elmin yalnız fəqirliklə nəticələnməsi qənaətinə gəlmişdilər. Bu qeydlərdən birində deyilir:
Ey elmin təkinə baş vuran insan,
Bir sənət ardınca tələs durmadan.
And olsun insana ruzi bölənə,
Düşmən olasıdır biliyin sənə.
Növbəti bir şe’rdə deyilir:
Soyuq külək dolur iliklərimə,
Bir şey də tapmıram bürüyəm tənə.
Çöhrəmi qaraltmış qışın sazağı,
Hansı dərddən qorxdum durdu ayağı.
Başqa bir şe’rdə fəqirlik belə təsvir olunur:
Dostları ilə paylaş: |
