Kompüterlərin, onlayn idarəetmə sistemlərinin və şəbəkələrin savaş arenası və ya müharibə kontekstində istifadə edilməsi və ya hədəflənməsidir

10.10.2017.

ABŞ və Rusiya arasında kibermüharibə inandırıcı deyil.

Yenixeber.org: Bunu jurnalistlərə açıqlamasında “Qrup İB”nin rəhbəri İlya Saçkov söyləyib. Onun sözlərinə görə, bu savaş dəhşətli nəticələrə səbəb ola bilər:

“Ümid edirəm ki, bütün ölkələr kibersavaşın dəhşətli nəticələrə səbəb olacağını anlayırlar. Məncə, Rusiya və ABŞ bu savaşa başlamayacaq, çünki bu, fəlakətə səbəb olar. Mən kibersavaşa inanmıram” (Rusiya və ABŞ bilir ki.., 2017).

27.12.2017.

Ermənistanda kibertəhlükəsizlik mərkəzi yaradılacaq.

Ordu.az erməni KİV-lərinə istinadən xəbər verir ki, Ermənistanda kibertəhlükəsizlik sisteminin formalaşdırılması məqsədilə kibertəhlükəsizlik mərkəzi yaradılacaq.

Düşmənin yaradacağı kibertəhlükəsizlik mərkəzi haqqında danışmazdan öncə qeyd edim ki, Azərbaycan Rusiya, İran, Ermənistan kimi kiber ölkələrlə əhatələnib və bu baxımdan müdafiə sistemi mütləq təşkil edilməlidir. İsrailin kiber təhlükəsizlik mütəxəssisi İsaak Benin sözləri ilə desək, hazırda kiber savaş böyük bir gücə sahibdir və bir ölkəyə zərbə vurmaq istəyirsinizsə, həmin ölkənin su və enerji mənbələrinə qarşı kiber hücum təşkil edin. Kiber texnologiya bunu bir güllə belə istifadə etmədən reallaşdırmaq gücünə sahibdir.

Vaxtilə Ermənistanın müdafiə naziri Seyran Ohanyan deyirdi: “Biz strateji əhəmiyyətli Mingəçevir su anbarına gözlənilməz zərbə endirə bilərik”.

Hədəfə çevrilən Mingəçevir su anbarına hücumun kiber müstəvidə olması ən real variantdır. Qorunmağın ən uğurlu yolu kiber müdafiə, hücum ordularının yaradılması, dövlət saytların server bazasının ölkəmizdə qurulması və istedadlı gənclərin bu prosesə cəlb edilməsidir. Bu halda informasiya təhlükəsizliyinin təminatında fundamental sütunlar yaranmış olacaq.

İndi isə düşmənin yaradacağı məkəz haqqında məlumat verək. Məlumata görə, yaradılacaq kibertəhlükəsizlik mərkəzi ayrıca qurum olacaq. Onun əsas fəaliyyət istiqamətləri belə olacaq.

- Kibertəhlükəsizliyin ümumi və fərdi, strategiyanın və siyasətin inkişafı və koordinasiyası,

- Kiber təhlükələrin qarşısının alınması və koordinasiyası,

- Dövlət orqanları ilə qarşılıqlı əlaqələrin təmin edilməsi və peşəkar məsləhətlərin verilməsi, təhsil prosesinin təşkili,

- Beynəlxalq təcrübənin öyrənilməsi və lokalizasiya işlərinin həyata keçirilməsi.

Ermənistanda illər boyu bu işlər ayrı-ayrı qurumlar tərəfindən həyata keçirilib, indi isə bu sahədə düşmən ölkə mərkəz yaratmağı düşünür.

Ermənistanda kibertəhlükəsizlik mərkəzi 2 variantda yardıla bilər.

- Ermənistan hökuməti nəzdində, öz əməkdaşları, əmlakı, əsasnaməsi və dövlət büdcəsində nəzərdə tutulmuş təminat növləri əsasında,

- Artıq fəaliyyət göstərən dövlət qurumu və ya dövlət qurumu tərəfindən yaradılan təşkilatın yenidən qurulması əsasında.

Kibersavaş dedikdə iqtisadi ziyan vurma və ya müdafiə pərdəsini dağıtmaq mexanizmi olaraq, düşməninin kompüter şəbəkəsini, gizlilik imkanlarını yararsız hala salınması anlaşılır. Kiber savaş zamanı düşmən qarışıq yollardan yararlanaraq zərbə endirir, üstəlik iz də buraxmır. Hərbi texnologiyanın da internetə bağlılığı sürətlə artır; modern silahlar, düşmən yerini bildirən komplekslər və məxfi xəbər ötürmə sistemləri internetlə idarə olunur.

Biz ərazi münaqişəsini yaşayan bir dövlət olaraq bunun nə dərəcədə əhəmiyyət kəsb etdiyini dərk etməliyik. Bütün bunlar kibertəhlükəsizlik məsələlərinə ciddi önəm verilməsini xüsusi faktor kimi önə çıxarılmasını bir daha göstərir.

Ölkəmizdə informasiya kommunikasiyası texnologiyalarının (İKT) geniş tətbiqi bu sahədə davamlı kibertəhlükəsizlik tədbirlərinin həyata keçirilməsini gündəmə gətirir. Xüsusən Dağlıq Qarabağ probleminin mövcudluğu bizi bu məsələ ətrafında daha ciddi tədbirlər görməyə sövq edir. İstənilən situasiyanın, xüsusilə də hərbi münaqişə vəziyyətinin qalibi statusuna yüksəlmək üçün informasiya məkanında son dərəcə tədbirli, çevik, ağıllı məsuliyyətli və peşəkar olmaq lazımdır (Alpər Mövludoğlu, 2017).