Koruma önlemleri
-
Hayvan otlatmanın geçici olarak terk edilmesi
Bu kurak alanların çoğunda eski bitki örtüsünün ve toprak kalitesinin çok hızlı bir iyileşme ile sonuçlandığı, çok başarılı bir yaklaşımı temsil etmektedir. Kurak alanlarda bir dizi otlatma yönetim sistemleri geleneksel olarak bu ilkeyi benimsemiştir. Kurak alanlardaki restorasyon projeleri, bu tür sistemlerin yeniden kurulmasını teşvik etmektedir, aşağıdaki durumlarda olduğu gibi:
-
Batı Asya ülkelerindeki Hima sistemi bir veya daha fazla kırsal topluluklar (kabileler veya köyler) tarafından kullanılan bölgede sürüleri otlatmak için bir kurallar kümesinden oluşmuştur. Hima kuralları toplumun tüm üyelerini bağlar ve otlatmanın tüm yıl boyunca izinli olduğu alanları, istisnai koşullarda (ör: kuraklık dönemleri) otlatmaya müsaade edilen alanları, arıcılık için ayrılmış alanları ve ortak mülkiyet altında tutulan orman korunması için ayrılmış alanları belirler (55). Hima kurallarına aykırı davrananlar suçlarının cezası ödemek ve sosyal yaptırımlar almak zorundadırlar.
-
Kurak mevsimde kullanılmak üzere çim rejenerasyonu sağlamak için bir arazinin kapatıldığı Tanzanya’daki Ngitili tarımsal-kırsal sistemi (28). Shinyanga bölgesinde (Tanzanya) başarılı bir projebölgedeki hanelerin %70’inde Ngitili sisteminin yeniden kurulmasını, tarım alanlarında ağaç ürünlerinden tamamlayıcı faydalar elde ederken mısır üretimini artırmak için, fidan dikimi –özellikle yerli türler- ve yeniden filizlenen çalıların yönetimi yoluyla (budama ve inceltme yoluyla en iyi olanları seçmek ve teşvik etmek) toprak mülkiyetini iyileştirip, çatışmalara yol açabilecek ücretsiz otlatmayı azaltıp ve hektar başına ağaç sayısını artırarak (ortalama 5-15 arası ağaç) başarmıştır.
Muhafaza tedbirlerin etkili olabilmesi için bazı önkoşullar vardır:
-
Muhafaza bölgelerindeki yerel topluluklar için mülkiyet haklarını net bir şekilde düzenleme. Örneğin, Batı Poket Bölgesi’nde (Kenya) arazi değeri ve mülkiyet konularının iyileştirilmesi, hükümet tarafından arazi kapatma geçmişte arazi elde etmek için kullanılan bir önlem olduğundan, yerel halkın bu idare sistemini benimseme konusunda ilk başta gösterdiği direnci kırmıştır (28); bu örnek vakada arazi kapatma, ağaç dikimi (yerli ve egzotik), tohum toplama için orman yönetimi ve ev tipi ağaç fidanlıkları ile kombine edilmiştir.
-
Arazi kapatmanın planlama, uygulama, izleme ve değerlendirilmesine yerel toplulukların katılımı;
-
Sürdürülebilir doğal kaynak yönetimi ile ilgili bilinçlendirme ve eğitim yoluyla yerel halkın arazi kapatma idaresi hakkında etkinleştirilmesi;
-
Arazi kapatma yönetimini tarım arazi yönetimi ile entegre edilmesi;
-
Baskıyı azaltmak ve kapatılan arazilerin sürdürülebilir kullanımına katkıda bulunmak için, alternatif odun kaynakları ve etkili yakıt tasarrufu yapan sobaların belirlenmesi.
Arazi kapatma önlemlerinin sağladığı çevresel faydalar arasında şunları vurgulayabiliriz (56):
-
Su tasarrufu: daha düşük akış katsayıları, bozulmuş otlak ile karşılaştırıldığında yüksek infiltrasyon ve artan toprak nemi mevcudiyeti kapatma alanlarında görülmektedir, bu da bitki büyümesi için daha elverişli koşullar yaratmaktadır.
-
Erozyon azaltma: daha büyük bir ölçekte, arazi kapatma yukarı havzalardaki ekili alanlarda ve meralarda (57) dik yamaçlardan yüksek oranlı eroziv doruk akımlarının azaltılmasının olumlu sonucu ile, kötü yönetim uygulamalarının ortaya çıkarttığı önemli sediment yüklerini önleyebilir.
-
Toprak verimliliği: Yüksek sediment yakalama kapasitesi yüzünden, kapatılan araziler önceden bozulmuş alanlarda verimli toprak birikmesini hızlandırır.
Arazi kapatmanın küçük ölçekli ve peyzaj ölçeğinde etkilerine bakıp, bunun etkili bir toprak koruma önlemi olduğu sonucuna varılabilir. Ayrıca, arazi kapatma düşük yatırım ihtiyaçlarına sahip olmak gibi bir ek değere sahip olduğundan yüksek yoksulluğun bulunduğu bir çok kurak alanda önemli bir konudur.
Arazilerin hayvan otlatmaya kapatılmasının başarılı örnekleri, çoğu durumda diğer yönetim ve/veya aktif restorasyon önlemleri ile birlikte kombine edilerek, özellikle Afrika’nın kurak alanlarında, çok sayıda restorasyon programında uygulanmıştır. Önemli örnekler şunlardır:
-
Kenya’nın Güneydoğu ve Güneyindeki Kitui, Makueni ve Kajiado bölgelerindeki bozuk orman alanlarında, arazi kapatma tedbirleri yoğun bir çalı tabakasının hızlı ve başarılı bir şekilde yeniden kurulmasıyla sonuçlandı, bu da sonrasında ağaç türlerinin(Commiphora Africana, birkaç Akasya türleri ve Terminalia brownii) hızlı kurulması için elverişli koşullar yarattı ve 2-4 yıl içinde keçilerin yetişemiyeceği boyutlara ulaştılar (28). Arazi kapatma, ağaç dikimi için bir teşvik olarak yüksek değerli kereste fidanlarının tanıtımı ve meyve ağaçları ile kombine edildi. Başarılı sonuçlar nedeniyle, bu yaklaşım büyük ölçüde artık bozulmuş ormanlık alanların restorasyonu için hayvan çiftliği yöneticileri tarafından kullanılmakta ve bu nedenle arazi sahipleri tarafından çeşitli ve daha sürdürülebilir kullanım için daha fazla yeşillik ve ağaç hammaddesi sağlamaktadır.
-
Kallu Woreda (güney Wello, Etiyopya) örneğinde, arazi kapama sadece 9 yıl sonra kayda değer derecede yüksek toprak organik maddesi, toprak nemi, ve değişebilir Ca (62) ile sonuçlandı. Bu durumda gelir kaynaklarını (ör; arıcılık, yem çeşitleri) çeşitlendirmeye yardımcı olması için zenginleştirme dikimi ile arazi kapatma tedbirlerini birleştirmek tavsiye edilmiştir. Arazi kapatma, Tigray’ın Doğu bölgesinde olduğu gibi (28) olduğu gibi Etiyopya’nın diğer bölgelerinin yeniden vejetasyonuna imkan sağladığını göstermiştir,.
Arazi kapatmayı kullanmak, restorasyon çalışmalarına dahil olmuş ekolojik istekleri, yönetim ihtiyaçlarını ve farklı türlerin potansiyel faydalarını (ör: propagüllerin kaynakları hakkında bilgi, toprak tohum bankaları, doğal floranın rejenerasyon potansiyeli, potansiyel sosyo-ekonomik faydalar, vb) daha iyi anlamayı gerektirir. Arazi kapama aracılığıyla başarılı restorasyon sonuçları elde etmek için farklı türlere hedeflenen yönetim gereklidir. Örneğin Kuzey Etiyopya'da, otlatmanın kaldırıldığı ve Euclea çalılarının gölgeleme etkisinin kolaylaştırıldığı bir yönetim sistemine sahip arazi kapamanın, Olea baltalık sürgünlerinin toparlanması, zeytin fidanlarının bollaşması ve tür çeşitliliği üzerinde çok olumlu etkisi oldu. Zayıf çimlenme kapasitesine sahip Juniperus procera’nın durumunda, rejenerasyonu geliştirmek ve canlı ardıç popülasyonunu korumak için farklı yönetim tedbirleri gerekmektedir, bunlara tohumun toprakla temasını sağlamak ve tohum dormansinin kırılmasını hızlandırmak için çöp ve çim örtüsünün azaltılması, hayvanların toprağı çiğnemesi rejenerasyona katkıda bulunduğundan biraz otlatma yaptırılması ve zenginleştirme dikimi dahildir (58, 60, 61). Etiyopya'da arazi kapama sistemlerinde koruma ve kullanma konusunda iyi bir denge sağlayıp, faydaların eşit paylaşımını sağlayacak etkin yönetim tedbirlerinin planlanması ve uygulanması için karar almayı destekleyecek ulusal çapta bir eylem planını kabul etmeden önce daha fazla araştırmaya hala ihtiyaç olduğunu ortaya çıkarttı.
Türkiye’de 1956 yılında çıkan 6831 Sayılı orman kanunu ormanların otlatılmasına ya da başka amaçlarla kullanılmasına izin vermemektedir. Bu kanunla yılda yaklaşık 100 000 hektar ağaçlandırılarak yaklaşık 6 milyon hektar alan arazi kapatılmıştır.
-
Dostları ilə paylaş: |
