Kur’an-i kerim allah’i nasil tanitiyor

Er-Raûf

Re'fet, rahmettir.⁴⁰⁸ Rauf da bu kelimeden mübalağa ifade eden sıfat şeklidir ki "rahmetin ileri bir şekliyle merhamet sa­hibi olan müşfik" mânâsına gelir.⁴⁰⁹

Allah'ın bu vasfı Kur'ân'da mü'minler hakkında (Tevbe, ıi7; Nûr, 20), bazan umûm insanlar hakkında (Bakara, 143,207; Nahi, 7,47) gelir. Tevbelerin kabulü, insanlar için hayvanların yaratılması, in­sanların karanlıklardan aydınlığa çıkarılması, mü'minlerin kalb-lerinin kinden arıtılması Cenab-ı Hakk'ın re'feünin bir tecellîsi-dir. Fiil şekli hiç geçmeyen bu vasıf, şu âyetlerde de görülür: Âl-i İmrân; Hacc, 65; Hadid, 9; Haşr, 10⁴¹⁰

El-Afuvv

Afuvv, afv masdarından mübalağa ve tekerrür ifade eden bir sıfattır. Afv, "suçtan vazgeçmek, onu izale etmektir".⁴¹¹ Afuvv, çok affedici demektir.⁴¹² Kur'ân'da fiileri de çok geçen Afuvv ismi, dört defa "Afuvv Gafur "bir de "Afuvv Kadir" şek­linde geçer. İnsanlar hakkında da, gücü yettiği halde affetmek güzel bir ahlâk örneği sayılır. İnsanları affa teşvik (Hacc, 60; Nisa, 149), çirkin bir adetin kaldırılması (Mücadele, 2), güç yetirilemeyen dinî bir emir (Nisa, 99), dinî kolaylıklar (Nisa. 43), bu vasfın geçtiği âyetlerde pekiştirilen hususlardır.⁴¹³

Et-Tevvâb, Kâbilu't-Tevb

Tevbe'nin aslı rucû demektir.⁴¹⁴ Kul hakkında, günah işle­mekten Allah'a dönmek; Allah hakkında ise, cezalandırmadan mağfirete dönmektir.⁴¹⁵ Hem kul hem Allah için kullanılan bu kelime, Allah hakkında "alâ" harf-i cerriyle müteaddî olmak hususiyetiyle ayrılmaktadır. Şu âyette ikisi de bir arada geç­mektedir: Sunime tâbe'aleyhim li yetûbû, "sonra Allah tev-be etsinler diye onların teubelerini kabul buyurdu. Çünkü Allah, tevbeyi çok kabul eden, çok esirgeyendir" (Teybe, iısj. Tevvâb da bu kökten, "kullarının tevbesini her seferinde çokça kabul eden"⁴¹⁶ mânâsında bir mübalağa siğasıdır.

Tevvâb sıfatı Kur'ân'da Allah'ın ismi olarak bir âyette (Nasr, 3) yalnız, dokuz ayette "Tevvâb Rahim" şeklinde geçer.⁴¹⁷ Bir defa da "Tevab Hakîm" şekli, Allah'ın kendisine tevbe edenle­ri bağışlamakla kalmayıp, rahmet ve ihsan ettiğini de ifade eder.

Tevvâb isminin geçtiği bu âyetlerin muhtevaları, bir itaat­sizlik (Bakara, 37), İsrâiloğullarının buzağıya tapmaları (Bakara, 54), peygambere itaatsizlik (Nisa, 64), zina edenler (Nisa. 16), cihaddan geri kalanlar (Tevbe, ıısı , gıybet edenlerin (Hucurât, 12) tevbeleridir. Bazan mutlak olarak da zikredilir.

Kâbilu't-tevb, tevbeyi kabul eden demektir. Yalnız bir âyet­te varid olmuştur. "O günah bağışlayan, tevbeyi kabul eden, azabı çetin olan, lütuf sahibi olandır (.../'(Mümin, 3). İki defa da fiil şeklinde Allah'ın tevbeyi kabul edeceği bildirilir. (Tevbe, ıo4;şûra.)⁴¹⁸

El-Gafûr, El-Gaffâr

Gafur ve mağfiret masdarları setr, yani örtmek⁴¹⁹ demek­tir. Gafur ve Gaffar, "kullarının günahlarını affetmekle ör­tendir",⁴²⁰ Bunlar mübalağa sığasıdırlar. Gazzâlî bunlar hak­kında şu farkı belirtir: "el-Gâfir, mağfiret fiilinin yalnız aslı­na; el-Gâfûr, günahlarının çokluğu nisbetinde mağfiretinin de çok olduğuna delâlet eder. Hatta günahların sadece bir nevini bağışlayana gafur denilemez. el-Gaffâr ise, günahları tekrar tekrar, çokça bağışlayan demektir. Öyleki bütün günahları bir tek defada mağfiret eden ve fakat defalarca gü­naha dönen insanı bağışlamayan, Gaffar ismine müstehak olmaz."⁴²¹

el-Gafûr ismi Kur'ân'da 91 defa geçer. Bazan eliflâmlı, ba-zan eliflâmsız gelir. İki âyette tek başına gelmiştir (Kehf, 58; Urs, 25). Bu isim esmâ-yı hüsnâ'dan Vedûd, Azız, Şekûr, Afuvv ve Ha-lîm isimleriyle gelir. En çok Rahîm ismiyle varid olmuştur.⁴²² Bu bitişmelerde bazan derecelenme (Gafur Rahîm, Gafur Şekûr, Gafur Vedûd), bazan dengelenme (Azîz Gafur), bazan da tekid (Afuvv Gafur), durumları görülür.⁴²³

Gâfiru'z-zenb, "günahları mağfiret eden" demektir. Bir âyette gelir (mü1 min, 3).

el-Gaffâr, beş âyette geçer, ikisinde yalnız (Tahâ, 82; nûmo), di­ğerlerinde "el-Azîz el~Gaffâr" terkibi halindedir {Mü'min, 42; sad, ee, Zümer, 5).

Hayru'l-gâfirîn, mağfiret edenlerin en hayırlısı manâsında-dır. Bir âyette geçer (A'râf, 155). Elbette Allah'ın mağfireti en ha­yırlı olanıdır.

Zû mağfira, mağfiret sahibi manâsmdadır. İki âyette geçer. (Fussilet, 43;Ra'd, 6).

Vâsi'ul-mağfira, mağfireti geniş olan demektir. Bir âyette geçer (Necm. 32).

Cenab-ı Hakk'ın mağfireti, kullarının çok çeşitli günahları­na şâmil olduğu için, burada bunların hepsini saymak, çok yer tutacağından, kısaca, dilerse bütün günahları bağışlar, diyerek hülâsa edebiliriz. "(Tarafımdan onlara) de ki: "Ey nefislerine karşı aşırı giden kullarım, Allah'ın rahmetinden ümit kes­meyin. Allah'ın rahmetinden ümit kesmeyin. Allah bütün günahları bağışlar. Çünkü O çok bağışlayan, çok esirgeyen­dir" (Zümer, 53).⁴²⁴

El-Mucîb, El-Mucîbûn

Mucîb, kabul etmek, cevab vermek manâsına olan icâbe masdarından ismi-i fail vezninde Allah'ın bir ismidir. İcâbe ve isticâbe aşağı yukarı aynı manayadır. Halîmî der ki: "İsteyeni istediğine kavuşturan demektir. O'ndan başkasının buna gücü yetmez."⁴²⁵

Kur'ân'da icâbe ve istecâbe ve Allah'ın da'vetini kabul, ya­hut duaları ve'dilekleri kabul muhtevasında gelirler. "Kullarım sana beni sorarlarsa, (bilsinler ki) Ben şüphesiz onlara yakı­nım. Benden isteyenin, dua ettiğinde duasını kabul ederim (ucîbu)" (Bakara, 186). "Biz de onun duasını kabul ettik (feste-cebnâ) ve kendisine bulaşan derdi kaldırdık" (Enbiya, 84).

Kur'ân-ı Kerim'de ulûhiyetin en fânk vasıflarından birisini de, duaları, dilekleri kabul, darda kalanları sıkıntıdan kurtarmak teşkil eder. Putların ve sahte tanrıların, insanların duasını kabul edip bir dileklerini yerine getiremeyecekleri sık sık vurgulanır (Ra'd, 14: Nemi, 62; Mümin, 5o; Fatır, 14). İlerde bu mevzuu, kalbî ve ruhî tecrübe başlığı altında genişçe ele alacağız.

Mûcib ismi bir âyette Karîb ismi ile beraber geçmektedir. " Öyle ise O'ndan mağfiret dileyin; sonra da O'na tevbe edin; Muhakkak ki, Rabbim yakın, Mucib'dir" (Hud,6i).

el-Mucîbûn, azamet cemisi ile bir âyette Allah'ı vasfeder. "Andolsun Nuh bizi çağırmıştı. Biz ne güzeî icabet edenle­riz" (Sâffât, 75).⁴²⁶