Linux nedir

Windows'da bulunmayan, ilk defa karşılaşılacak araçlar ve özellikler

Dosyalama Sistemi

Windows ve Pardus'ta dizin sistemi karşılaştırması

Pardus'ta Windows'ta olduğu gibi C: ya da D: gibi sabit disk bölümleri bulacağınızı sanıyorsanız yanılıyorsunuz. Zira Pardus'ta diğer Linux dağıtımlarında olduğu gibi tüm dosya ve dizinler "/" işaretiyle gösterilen kök dizinden (root dizini) başlar. Sabit disk bölümlerine kök dizin içinde yer alan mnt dizini üzerinden erişilir. Sabit disk bölümleri Windows'taki gibi C: ya da D: gibi harfler ile değil sda1, sda2 gibi isimler ile adlandırılır. CD-Rom, USB bellek gibi çıkarılabilir aygıtlar ise kök dizin içindeki media dizini içinde yer alır.

Windows'ta olduğu gibi Pardus'da da normal ayarlar ile göremediğimiz gizli dosyalar vardır. Pardus'da gizli dosyaları görüntülemek için Dolphin veya Konqueror dosya yöneticisinde Görünüm > Gizli Dosyaları Göster yolu izlenir. Ayrıca Pardus'da Windows'tan farklı olarak gizli dosyaların isimlerinin başında nokta bulunmaktadır.

Komutlar ve konsol kullanımı

Bir masaüstü Linux dağıtımı olan Pardus'ta günlük kullanım için komutlar ve konsol uygulamalarının kullanılmasına ve bilinmesine gerek yoktur. Ancak aşağıdaki gibi bazı durumlarda konsol uygulamaları tercih edilebilir ya da ihtyaç duyulabilir;

• 
  Grafik arabirimden pek çok yeri tıklayarak yapılabilecek bir işlemin belki tek bir komutu çalıştırmakla yapılabilecek olması
  
• 
  Yazılımlarda oluşan bazı hataların tespiti
  
• 
  Henüz grafik arabirimde yönetim arayüzü bulunmayan işlevler ve ayarlamalar
  
• 
  Bazı teknik bilgilerin öğrenilmesi
  

Konsol kullanımı için KDE masaüstünde Konsole uygulamasını kullanabilirsiniz. Bazı konsol komutları ve uygulamaları ile ilgili olarak Konsol Komutları başlığını inceleyebilirsiniz.

Yönetici Kullanıcı (root) ve Normal Kullanıcı

Windows'taki yönetici kullanıcı olan Administrator'un Linux'daki karşılığı Root kullanıcısıdır. Ancak Linux'un yetkilendirme sistemi farklı olduğundan root kullanıcısı ile diğer kullanıcılar arasındaki yetki farkı Windows'dakinden daha büyüktür.

Linux sistemi, esinlendiği Unix gibi çok kullanıcılı bir sistem olarak geliştirilmiştir. Bir Linux, aynı anda yüzlerce kullanıcı tarafından kullanılabilir ve bu kullanıcıların hiçbirisi bir diğerinin belge ve ayarlarına ulaşamadığı gibi hiçbir sistem kaynağına da izinsiz erişemez. Çünkü program ekleme/kaldırma, ağ bağlantısı kurma/ bağlantıyı kesme, disk bölümlerini bağlama gibi sistem ayarlarındaki her türlü değişiklik tüm kullanıcıları etkileyecektir. Bu nedenle sisteme sınırsız erişim hakkı olan tek kullanıcı root kullanıcısıdır.

Masaüstü Linux sistemler her ne kadar bu kadar çok kullanıcıyı hedeflemiyor ve bu imkanları pek kullanmıyor olsa da güvenlik açısından bu erişim güvenlik politikası aynen uygulanmaktadır.

Pardus kurulumu sırasında kullanıcıya sorulan Yönetici Parolası, root kullanıcısına ait paroladır ve asla unutulmamalıdır.

Pardus'ta yetkili kullanıcı hakları elde etmek için oturumun (root) olarak açılmasına gerek yoktur. Zaten root olarak oturumun açılması, bazı sakıncalar barındırıyor olması nedeniyle varsayılan olarak engellenmiştir. Bu yüzden root hakları gerektiren bir işlemi gerçekleştirmek için sistem root olarak açılmaz bunun yerine geçici olarak root hakları elde edilir. Bunun için root parolasını biliyor olmanız yeterlidir.

Önyükleme sistemi (GRUB)

İşletim sistemlerini başlatmak için kullanılan küçük programlara Önyükleyici denilmektedir. Bu programlar bilgisayar açıldığında işletim sisteminden önce çalıştırılarak ayarlandığı şekilde bir menü görüntüleyerek seçilen işletim sistemini açmaya çalışır. Eğer birden çok işletim sistemi kurulacaksa önyükleme yazılımının uygun şekilde ayarlanması gerekmektedir.

Windows'ta da önyükleyici mevcuttur ancak bu önyükleyici sadece Windows sistemleri açabilmekte ve bazı kısıtlamaları bulunmaktadır. Bu nedenle Pardus için kullanılamamaktadır. Pardus diğer pek çok Linux dağıtımında da kullanılan Grub adında bir önyükleme programı kullanmaktadır ve Pardus kurulumunda önyükleyicinin nasıl ayarlanacağına dair bir seçenek bulunur.

Pardus'ta grub menüsü ayarlarını değiştirmek için Tasma'daki Açılış Yöneticisi uygulamasını kullanabilirsiniz.

Pardus'da donanımlar nasıl tanıtılır?

Pardus'ta donanım tanıma işlemleri genellikle otomatik olarak yapılır. Çünkü binlerce çeşit donanıma ait sürücüler Pardus ile birlikte yüklü gelmektedir.

Geliştiriciler çekirdeği Pardus için hazırlarken yaygın kullanılan aygıtların sürücülerini çekirdeğe eklemektedirler, yani Pardus'u kurduğunuzda pek çok donanımınız otomatik olarak tanınarak kullanıma hazır hale gelmesi beklenir. Eğer otomatik olarak tanınmayan çeşitli donanımlarınız (ekran kartı - bazı web kameraları - bazı ağ kartları gibi) olursa bunlar için gereken sürücü paketlerini muhtemelen, Pardus paket depolarında bulabilirsiniz yani Paket Yöneticisi aracılığıyla kurabilirsiniz.

Eğer donanımınız tanınmamış ise ve sürücüsü Paket Yöneticisi'nde de yoksa http://hata.pardus.org.tr adresinden bir hata raporu açarak geliştiricilerden bu aygıtın sürücüsünün Pisi paketinin yapılmasını talep edebilirsiniz.

Donanımlarınız ile ilgili herhangi bir sorun yaşamanız halinde öncelikle PardusWiki'nin Donanım bölümüne bakınız. Donanım bölümünde yer alan, çeşitli donanımların tanıtılması ile ilgili olarak kullanıcının oluşturduğu begelerden faydalanabilirsiniz.

Eğer kullandığınız donanımların marka/modelini tam olarak bilmiyorsanız Pardus ile birlikte kurulu gelen KDE Bilgi Merkezi uygulamasıyla donanımların üreticileri tarafından sağlanan marka/model bilgilerini öğrenebilirsiniz. Bunun için donanımlarınızın sürücülerinin yüklenmiş olmasına gerek yoktur.

Donanımlar ile birlikte verilen Windows sürücüleri Windows için yazıldıklarından Pardus gibi Linux temelli işletim sistemlerinde kullanılamazlar. Bunun bir istisnası bazı kablosuz ağ kartlarıdır, bu kartlar Windows sürücülerinin sağladığı bilgiler sayesinde Ndiswrapper yazılımı ile Pardus'ta kullanılabilmektedir.

Ekran kartının grafik hızlandırma özelliklerini kullanan çeşitli uygulamaların (örneğin masaüstü efektlerinin, üç boyutlu oyunların) verimli çalışabilmesi için ise ekran kartı sürücünüzün 3B (3 Boyut) özelliğinin kullanılabilir durumda olması gereklidir. Ekran kartınızın 3B özelliğinin kullanılabilir durumda olup olmadığını öğrenmek için Ekran kartı ayarları maddesine bakınız. Eğer 3B özelliği kapalı ise ve 3B özelliğini kullanabilmek istiyorsanız ekran kartınızın kullandığı sürücü paketini değiştirmeniz gerekecektir.

Dosya uzantıları

Windows'ta standart olarak bir dosya uzantısı en fazla üç karakterdir. Pardus'ta ise böyle bir kısıtlama yoktur.

Windows'tan alışılagelen uzantılara sahip ses, video, resim, ofis, arşivleme ve diğer dosyaları Pardus'ta kullanmaya devam edebilirsiniz.

Ofis dosyalarının uzantılarını biraz detaylandırmak gerekir. Microsoft Office ile oluşturulan (.doc, .docx, .xls, .xlsx, .ppt, .pptx, .pps, .ppsx) dosyaları Pardus'ta OpenOffice.org ile açabilir, düzenleyebilir yine aynı biçimlerde kayıt yapabilirsiniz. OpenOffice.org uygulamaları asıl olarak OpenDocument adı verilen, kullanımı gün geçtikçe yaygınlaşan özgür dosya standardını kullanmaktadır. Bunlar;

OpenOffice.org Writer  : .odt - (Microsoft Word biçimleri olan .doc ve .docx'in karşılığı)

OpenOffice.org Calc  : .ods - (Microsoft Excel biçimleri olan .xls ve .xlsx'in karşılığı)

OpenOffice.org Impress : .odp - (Microsoft PowerPoint biçimleri olan .ppt, .pps, .pptx, .ppsx'in karşılığı)

OpenOffice.org Base  : .odb - (Microsoft Access biçimleri olan .mdb ve .mdpx'in karşılığı)

OpenOffice.org ile Microsoft Office dosyaları açıp kullanabilirsiniz ancak Microsoft Office'in 2007 SP2 öncesindeki sürümleri, OpenOffice'in kullandığı OpenDocument biçimini desteklememektedir. Eğer OpenOffice'de hazırladığınız belgeleri Microsoft Office'in 2007 SP2 öncesindeki sürümlerinde açmanız gerekiyorsa çalışmalarınızı OpenOffice'de Microsoft Office biçimlerinde (.doc, .xls, .ppt gibi) kaydetmeniz gerekmektedir.

Windows'ta yaygın olarak kullanılmakta olan (.zip) ve (.rar) arşivleme biçimlerini de Pardus kullanabiliriz. Pardus'ta bunların yanı sıra (tar.gz), (gz), (bz2) gibi başka dosya arşivleme biçimleriyle de karşılaşmanız muhtemeldir.

Peki, Windows'ta kullanılan standart sıkışmamış resim dosyası olan .bmp için durum nedir? Elbette bu biçimi de Pardus'ta kullanabilirsiniz ama bunun Pardus'ta asıl karşılığının (.xpm) olduğunu göreceksiniz.

Windows'ta kullanılan sıkışmamış ses dosyaları olan (.wav) dosyaları gibi Pardus'da (.au) dosyaları da aynı iş için kullanılır. Tabi (.wav) dosyaları yine Pardus'ta kullanılabilir.

Peki Windows'ta birçok program kurulurken sistemin içinde olan (.dll) dosyaları gibi dosyalar Pardus'ta yok mu? (.dll) dosyaları yapısı gereği Windows'a özgü kütüphane dosyalarıdır. Pardus'ta ise (.so) dosyaları bu amaçla kullanılan dosyalardır.

Windows'ta birçok programın yapılandırma için kullanmış olduğu (.inf) dosyalarında yine Windows'un bir dosya biçimidir. Pardus'ta bunun yerine aynı iş için (.conf) dosyaları kullanılır.

Biraz da dosya sistemlerinden bahsedelim. Windows FAT ve NTFS gibi dosya sistemlerini kullanarak verileri sabit diske yazarken, Pardus güncel olarak [EXT3] ve [EXT4] dosya sistemlerini kullanmaktadır. Bununla birlikte Pardus'ta NTFS ya da FAT biçimli sabit disk bölümlerinize erişebilir ve bu bölümlere dosya kaydedebilirsiniz.

Windows'ta kullanılan bazı programların Pardus eşdeğerleri nelerdir?

Windows'ta kullandığımız birçok programın Pardus'ta büyük ihtimalle bir veya daha çok karşılığı vardır. En belirginlerini yazacak olursak;

	Açıklama	Windows	Pardus
Sistem araçları	Dosya Yöneticisi	Windows Explorer	Dolphin Konqueror
	Program yükleme / kaldırma	Program Ekle Kaldır	Paket Yöneticisi
	Sistem Yönetimi	Denetim Masası	Sistem Ayarları
	Çalışan görevlerin bilgisi	Görev Yöneticisi	KDE Sistem İzleyici
İnternet uygulamaları
	Gezinti araçları	Internet Explorer	Mozilla Firefox Konqueror Opera Arora Midori
	E-posta istemcisi	Outlook Express	Mozilla Thunderbird KMail
	Haber okuma araçları	Outlook Express Free Agent	Mozilla Thunderbird KNode
	Sohbet ve iletişim araçları	mIRC MSN Messenger Miranda Skype	Konversation Kopete Amsn Pidgin KMess Skype
	İndirme yöneticileri	FlashGet Getright DAP	KGet Wget aria2 wxdfast d4x
Ofis uygulamaları
	Ofis paketleri	MS Office	OpenOffice.org KOffice AbiWord (Kelime İşlemci)
	PDF görüntüleme	Adobe Acrobat Reader	Okular KPDF Ghostview ePDFViewer
	Belge tarama	Abbyy Fine Reader	Skanlite Kooka
Çokluortam uygulamaları
	Video izleme	Windows Media Player BSplayer	Kaffeine MPlayer SMPlayer VLC Gnome MPlayer KMPlayer Dragon Player
	Video düzenleme	Windows Movie Maker	Kdenlive Avidemux
	Ses uygulamaları	Winamp Windows Media Player	Amarok Audacious JuK
	CD/DVD yazma	Nero Roxio Easy CD Creator	K3b NeroLinux
Grafik uygulamaları
	Grafik düzenleme	Paint Adobe Photoshop Adobe Illustrator 3D Max Maya	KolourPaint GIMP Inkscape Blender