Mała encyklopedia kultury antycznej

Niegoszewski Stanisław (Niegossevius, 1565--1599) poeta laureatus uwieńczony przez Rzecz­pospolitą Wenecką, głośny za granicą improwi-zator. Autor obszernej pochwały napisanej w 6 językach (m. in. po łacinie i po grecku) Ad Illustrissimum Principem Jo. Zanwiscium... Ephiikion (1588) oraz wierszy na zgon Jana Ko­chanowskiego Ad Illustr... Letnim Miscmium... Epigrammata loami Kochanovw (Kraków 1584) i in.

niewolnictwo, niewolnicy niewola w Grecji

istniała już w czasach Homera. W jego eposach terminem oznaczającym niewolnika jest prawie wyłącznie wyraz dmos (dosł. pokonany, wzięty do niewoli). W okresie homeryckim liczba nie­wolników była niewielka. Rekrutowali się oni głównie spośród jeńców wojennych i osób upro­wadzonych przemocą. Niewolnicy pracowali w gospodarstwie swego pana, głównie na roli i przy hodowli .bydła, wykonując takie same prace jak on i jego rodzina oraz pracownicy najemni. Niewolnice (dmorf) zatrudnione były wyłącznie przy pracach domowych, przede wszystkim jako prządki i tkaczki. Jeśli niewol­nica była młoda i piękna, stawała się zazwyczaj konkubiną swego pana. Za zgodą pana niewol­nicy mogli zakładać rodziny i posiadać nierucho­mości (działkę ziemi i dom). Stan niewolniczy był dziedziczny, w niektórych państwach grec­kich po ojcu-niewolniku, w zasadzie zaś po matceniewolnicy. Niewolnik należał do majątku pana i był dziedziczony przez jego spadkobierców. W zasadzie pan miał nad niewolnikiem władzę nieograniczoną i mógł go sprzedać, darować lub zabić. Jednakże w praktyce niewola w Grecji homeryckiej miała charakter patriarchalny i nie­wolnicy byli traktowani przez swych panów jako domownicy, jeżeli nie dopuścili się nielojalności. W tym ostatnim wypadku represje stosowane przez panów bywały niezwykle okrutne. Opisany stan rzeczy uległ zmianie w VIII i Vn w. p.n,e., kiedy rozwój żeglugi, kolonizacja wybrzeży Mo­rza Śródziemnego, rozwój handlu oraz industria­lizacja produkcji rzemieślniczej spowodowały wzrost zapotrzebowania na siłę roboczą. Jedno­cześnie pod rządami arystokracji coraz bardziej przyjmował się w Grecji pogląd, sformułowany i uzasadniany później przez Platona i Arysto­telesa, że praca fizyczna nie jest godna tego, by zajmował się nią człowiek wolny. Toteż dla zaspokojenia nowych potrzeb swej gospodarki Grecy zaczęli w coraz większym stopniu posłu­giwać się pracą niewolników. W tym okresie nowym źródłem niewolnictwa stała się niewola za długi. Popadło w nią głównie wielu drobnych rolników, zrujnowanych przez zmiany gospodar­cze. Praktykowane też było zaprzedawanie się lub zaprzedawanie członków swej rodziny w nie­wolę w celu spłacenia długów. Znaczna liczba niewolników rekrutowała się spośród jeńców wojennych — obcokrajowców, których sprzeda­wały Grekom sąsiadujące z nimi ludy. Innym nowym źródłem niewoli było porzucanie (na

wniaf 03[Bf Sis (BAOpfBnz ptpdop 'innenaCrg anfB} (a} uian{iti[OAai(^ •nmuo}A»i uiifoąo Ba 5is (zbibuz AI9PI 'BnnrennArg 'B(^z3XtOp brbsbz Bnqop0([ •oS3n[saiAzJ npoi faa BpiBA&io topido pod XoBfB)sozod ain qn[ mzBKzJd u»iB}5[BJ} inainArg z o8stiBZBiAZ ani BA»spBd z Artzpoip

-od 33iAofB.D[03qo un^simCzJ umuoiAra» Ba n(o3[

-od 3ISBZ3 a ArelAttips zbio A)iuiOA3in z Arozp

-OJZ :)pIAO(ZO 8Z5[Bl {^q UI9p[HIIOA3IH •aiU[^q3KZJd

{980 Ba qoi iibaoribj} alAonad aż 'ĄBiABJds

-iioj Bn q3B3BJd Add aniApjS A>oinod qoi z pB}Siizro'si 0{^q bozoui Xq 'rfa/Cpnoil fapłBt a A93[ni(OAaTii qoArepBisod q3Aiz3iprn BiDreni

-AZJ-»n 3&q3 ZSIOMpJ y f '??OlIZ3n03IO B J, •iail3[SIB»I

iurepn( nnKtt»a.n[od z •suba ap'5[BJi m no^ain op UBitnAra zazJd ipĄSizM 'q3aosbzo po 'iptojo ^A yf apqopod aiinAz'g ^

-mre5[niiOAain i raŁ(tqoA Azpinn 3111291 npiM Sis BnretópBZ o88Aomdo»s op 5is SfemSzaSzid f3p(3;0}s XnAr»3iop 5is araBrmpazsAodzcu i fan

-ioa p^onpni ani3zoqn aafefndSisod zbjo ?$ouz3i(

-03(0 cti}b}so bj, '(słyiiaSua 'fiyuaSopua 'stauaSolf

-fo) t&iysfnąo/Asm qoArepBisod fotawep /&<}'sfvaoi

-od teoKid 03(i^} ais ^b[baopbz ipisnin niadois

nifaS3[8IA ZBJ03 M S331Q $BZ &)Bf3ZOqn 'nfBt!! 0391

op AĄdop qoi AiiBMoareqBZ (b}soz MzpolpBz Bn M9sinqoMain ni/qz A9yiAi qopnaiA BiUBtSA

-od 3[8łit3(s Ba 'ifoaio niipadn oSazorepodso? i oSauzaĄiiod qoBSBZ3 ay •inX»BiA$ amAiq3Jre a OBBAonodap i onBA^sids BJ9i3( 'AzBpazids-Budn5[ &AOOTn B3(nqoA3ta wsaaed z {BJ^iMaz B/Ais9q o3a} ire{dB3( b 'nAusoq ?nui3piBf dwsiSMi isu awsią

-aż azpBnrald no „(BzisiMOd" aż 'q9sods uai a anBAYAn03{op oiAq ais ani3idn-i[Ał& '[sawsid p^OA

-oqoso (biui am i[niioA3tn aż "01 Bn npai3zA aż

-iIOMani z ais aniaidtU[Ai& zazid qni Bired kuojis aż ly nipaiAodpo zazid o(BModa»sBn any!/&

-Aid aniapAYzKA •biizojs aini98az3zs b(ai Bunaf

-oa BfOBniA yCp3 'B3[sfoA op q3i ?II^{^1^A} ^y '^^a.

-qo^lizoĄiiod A9pai3zA qoAiz9J z qni anz3iiq

-nd iSnfSBz bz A9i[iniOAain o(erBMzAtt OAłsgBj

-Bired q3i qni OAisyad zazid XnBno3iop 'eina[OAZ

-A» fi{e zazJd i(BAp[Si(zn ?50iqo^ •q3^n(t8naJ ^azsAzJBMOis tnre3[no(Z3 n^q zbjo q3Bua}snn i qoAitZ3aifeiA$ q3BpsoisAz3om a (Bizpn iiBiq 'itttt

-bias op da»sop AnpoqoAS nai]^ •nitn(OA nioizp

-ni iuao.i ampdnz ii^q AłinioAani ui&aCtsSipi urap

-apizA pod •BttBd Bina(OAzaz po anomza(Bzn [BpBn ĄKq ropBfBUl anrepBisod i ^nizpOJ amazojBz

'KpABJd BniaiMOin op q3i oijiiiB^iiu Ąenii Otno^

-azJ bj?}?! •mo.muoł nreppod 9Xq iplom n^ipad

-xa uł(i a i zoai 'inapas pazid BtiiBazaz ,»BpBp[s HSom A3;qoA\3iM ••eyfcsąo/Asm zazJd anozpazLCA Apoys bz {BpBiAOdpo za} no 'nad ogaf c^tii[oa

-ain {BAOda»SBz mapas pazJd •BnBd jciibiuiz Sis yBSBmop łBABa b 'BAiS9q a^aido pod 'niiC(BiAS op ymoicps ais {8910 iniBiso aa} 'Atuinio q9s

-ods a B3[inioAain {bao^bj} ired nsaf •o3aAopBS BinazaazJo aiABispod Bn oin^ł biibaosoisbz ?yCq B{3oui TOJanns BJBi[ zaai '08 ?BAon»aid i Binauzn o3ausB{A 8n(paA ansalap AiB3( iA\03[iqOAaro pBzianmtA fSyui nad -azsnp ino BfepBisod aż '.)[Bnpar onBABnzn 'zoazJ o^Bf hibaop[b.i» nĄ i faiiABJd p?OAoqoso n^{81111 an1} A>in[OAara zBi3oq3

-i^onpni nj98o ?$az3 biizoboz ino i[iAOtre»s 'Bznp ozpJBq B(Xq if>pp3J3 qoBAłsgBd nia;A a

AOlIIdIOAani BqZ3II I?33JO niIA1(ZOJ 3IS9J3(0 ^

-5tOA5[ Bno[Bisn nired oł bz otoBjd 'ni3(soini

-azJ zbjo ai3[pnBq Sis i(BAOinfBz 3in[»izpoia

-bs i 'BOBd tnaAlsoniop azod '(satunyfo sf^snfa) onqoso iiB^zsann &)iqoA3ni AzJ^łyi^ •pnni

-X}SOJd OTpeC A9nBd q3KAS B[p ĄBAOOBJd »3IU[OA

-ani aż 'zai Sis o(bzjbpz 'a^lzSp a^^fAzain Ą/;q i(3BJd lymiBA 3izp3 'q3Bni[Bdo3( a un^isAzsM apazid '}9qoi q3Anz9J BiuBA^noilKA op wtKam

IIBAOaifB(Ł(A Z33[ 'IIIIBS q3i I[BinpnJ}BZ Bin Ap^

-iniOAsia appp^A masBZ3 •BAomop Bqzn{S 03iBf zbjo p[JBpodso3 q3Biiizp3izp q'»Anm npiA i 3iApni[OJ 'aplodsuBJt 'nipnBq a o^panod b 'q3Biuiad03( i (puafsoS.ia) q3J(AO{syCui3ZJd q3Bi

-b}zsiba a nn3[isAzsA apazJd i(BAOoBJd in}BA

-J(Jd i(onrioM3i(si •BA)S9q qiB)(s Ąazs^SiAOd i(poq30p foJ9»a z 'isufeisfes ^ron}A)SOJd X{B;ABJdn 3inpoJBiq b 'q3BniĄBiAS a i8n(sod aniA9(8 inn

-pd 3iAOinpoJ9;H 'nAłS9q snn»niBf ppsonpaf pyonioA faisiqoso maurBAO^pap B(Xq aioo»s; a zAp3 'istTfessąs Saą^ipo BfBnn qoBitt(iBiA? &siS

BIOA3IM •aiS BTOBZSniOd 5pOqOAS BOZOBUZ I BA)S

-JBpodsoS snsB{A ipnn '3iu9zpoł3BnKA ino i[ba

-S.vaSzĄQ •fauŁfotiod 3iqzn{s a •ni •m 'iaoais

-9Bd azsnirenopipinJ iszm oifet nretnpnJiBZ t[Aq

BA^Bd Op A)BZ3IBU &)niIOA8Ij'>I '(/b/^yfó 'fOlftp)

q3iCt4BAAid A93ini[OAaia i (foptpp.lafH) qoBiu

-xibia? AzJd A93iniiOA3in '(folyp fp) ipAiŁ

-OAis^ad A9}[niioA3ia :/A93(iqoA3ro wm/Sw^ Xzi» oireni29xzo'a •5iB3[s felipiA Ba Sis (BniAzo-i iare3[in[OA3ni ppttBH 'IpłMO inXnz3a(ods waSz m BiaazoBaz oSapnsiA B{BJqBa i is^TpeJStp Smwp f9AS B(pBJin B[OA8iN[ . •roiB3iiaiOA3ra faiaz9d BnraniKzon njw a 9BiqBZ {8901 ^pzB3[ aJ9}3i '}B[AOUi3in izpn[ qaX{Bzoqnz zazJd (q3B3[mpims

STS

-(st)D)S9ivw uswya o 0(izpoqo aż •eąAp) nired o8af roKnozoo}Att mKare^ aisaaoJd a pBAcnzaz o{Aq odiom aia lOJaroi^ teresi pod iAO:3innoAaiiii

-^sidazJd anpifoads ĄBAvAstiAoqo A9:snnioAaiii op nspmsois a o8aan»( tAlud amizpaizp a -snucu

-tpw sniuas (ai AreAz wmpioaS AltefnnodsAp :)[iU(OAani '0{Aq sp^ nsaf '(^wm9lk nuas) AonnoAam azyl oizpoqoA n8om wmfnaad ptp[S /^ 'nired o^ApazJd feSJt3[S aż qom[pi3dAA\ qoAiO(sa.G[o ajsps q3AiAad a EiuaidfeisAtt osonzom imm^so nuA» z ifoysireJł a (Bizpn fa3feioiq amoJis ireuz

-Az,id 'lureodaisEz oyf wniJnsad nnKofeftinodsĄ) inre:s(nnoAani ais anreAlSnjsod mon^d ?ia;(z

-ouin ^qB 'aiAOJOiaid oSaułBA^Ald •BACJd amizp

-sizp ^ •iure5[iuioMani ipAloonz.iod ioaizp ainatu

-Azo o{Aq z8ł awe/AO-si&fifeid 'MęsipoJOMon siom

-ani a aiireMBpazJdBz Bn (noMzaz nAiirełSHo^ ZJES83 "Bired oSaAS op nymsois a Aizo5izpA

-am Sis (tZB3[o Aiop( 'oainalOAzAA 3231^1 5is {ba

-bis ui3p[iuiOAaiN; -qosods na} a f3UB3(s^zn A(OA5[ sreizpod a pAzomisazon /iąe '•eyffoy>/A9ra 3Z3syi[Bi

-•eąo a 5is pBpszJds (iiOAZod ozoyBiplzso Ai9łi[ '}'e( oz penod Astfem 'aoioa 3(aiAO{zo zbjo '-swed oSat AuoflS aż crnazazJiso oS3nioJ3(Azfl olumi map[iniOA8in z B{Az(OdSA •BJp}^ 'buioa Biaiqo3[ 950iqoA TBfi'3'eii '{souaod wams) iuap[iniOA8in ais (ba'b}s qoBinitd03( a A»oqoJ apizaio qni nwftzi

-aiAz mii'iiizp z 5iip3A 'oJanus tu AirezBi(s ApzBSi q3i3(SJBsao qoBSBzo a 0} 'iioasiu •B(p9Jz o izpoqo nsaf •foppiois AnAii^op 5is •Binainq3azsAodzoJ

A03[in3IS 97, UlAlpaf 8IAI(d}feA8in 0{Aq IHp[SJES33

8IS3J3IO a Aę^imioAsin snreAOi'srBJi 3zsfaiupoSe{ ooal^i •B3iin(OA3in yepszsds (Aq AirezfeiAoqo rod nsip-edAA mAi a^ 'ciaired mAi»n.D[o pazjd •ezses

-33 nSfesod dołs n 5is •EnianiOJqos OAMd szsfBł IcmAzJio 3[niiOA3iu aż 'ĄiA-BJds appa.iS AAĄd^

-(pwowf xa{ •dv) wed Azp^A tiuazoniBJSo auMsd ojizpBAOJdA spi&resao OA}SABpOAt}sn OJ3idoa 'Apned qoAninJi[o •enre;n»[ irełsazJd

-BZ alAOJOZUSO Z^pS 'WEd S^SEpin I &3(SB( •Bn

tAq Antpz 3iiniOA3iu siBnpaf alzpBSEz ^ •(amua^) AOOlzpOi qoi OTred runop a inazpOJn AmiOA

-ain rareAOpłB.ii r^ą taidsi za} (980 cn. '??oniOA pTOis^zn łaACTi b 'osoiiiaizponres teupSiSzA i A9u-Bd qoXAS ^oniApAud a;qos piuAadKz HiJ^flod OAOlpfeMA nuAiitua}CTu nuesipOJ? tai iHLtnozJ8iAOd niireAOJado nui3Aii^5zozs i nuian

-zoSJz qn( nioK^oni&faaan 'v.rasofeizs^/i/& niusA\s i3I&izp A93(iniOAain p9J§ods nizoiiain osu^j, •(bs

-n5[B»Jcds innq 'dn) y^SAOd qoAnzoJ8 op o(izp'ba

-OJdop '(wnuvtim{{s 'os 'a

8Z1IB1 ZBJAtt f9AS OpB[Bnz aJO}3( 'AOlIIUlOASni

anreAop[Kii aotniiio "oireApis^ZAlA aiu50ii(zsq SJOłi; 'nnAzooqoJ inrej;s aAon zazJd BinaidtłSBz oSaniwiinaAs op Tca^ve\ i imniB} oAo's[nnsois ino nXq 'n)5[Biuo3[ o83isiqoso oSsupcz roini z ipini sin fsio^SzofBU y(z.[9^ 'A9OTd qoi(AS v.\q

-BAomop Bqzn(s oyf zbjo alOJOdsuBJ} i nipnBq a 'q3'Bin[td03[ a i qOi(MO{S^iua2Jd q3BA}&ioiq5ispazJd 'qoi3[sm8iz qoE3(}fefcm qo;i[[aiA a zrk} ĄBAOowd A93(iiiiOA8tn Anm^J, •Ja}3rBreq3 faniA-Bp zm Kom 3iiq3dnz Teyeią&zid tJ9p[ 'aorepodsoS a oaosbui qoi oireropnflBz •AooAofB.c[ooqo-A03[mioAain loson aplialA 11^1 op ĄBAĄdTO iuiB3iiiqoA3ni n(ptiBq i izpni •BiUBAArod 'tApBJid 5is •BinalAazci

-zoj 'inAz-a zazJd aissJSio w&i a qoAiozpBA

-OJd 'nafOA qoAzoJoqB2 iu(iil(a a\ 'niuazsJOSod niuanzotuz O(8sin Ao^inioAani aiuazo{od pin^nd

-91 A9?Bza 'bz '(pxou) Xpo3[zs soAtJds ninaneA

-opoifzsod otfepAA 'pmioAn ais iSoui oSazo po 'ired (EptiAodpo ogaro zazid anozptaJKA ^posizs % ••buojis o-sfeC p-eAodaisiCA j89iu am mSoyA&i aisaaoJd /a, "ewed feAOspfefEm afowi^s ĄAZSJ03

-od ^q aJ9i3i 'ifo-siEsirEK ?BAXno3(Op nre yezfetA

-oqoz qo^np^z ptSteBz (8901 am zaai 'nired nm

-aAS psAzJ03( ?i?zJEdsAud af33[BsnBfl 9Ufevaio}9ra zazJd qn( nszJepAtt qo^nz9J 3ia)n5[SA {8901 sito

-(OA8IN '(wminsaS) afolpsTrefl snzoJ zazJd faf Bin

-BZTOmod niaa a nyfefBia oSaAS psSzo tenqoJp feliAad ifoAzods^p op yeppo ^901 ved 'n-sftWwi Biirep-Eisod op •BAmd (eihi ani alzptsez a ak,!?! 'iA03[inioAain •zs\ o8a}tia "spKaweid qoE?|nns

-o}s a (BBpn ?BJq ainzoXi3[BJ azom '(Duos^ad)

-B3(zpn( b}o}si o-sfeC '^niioABin aż 'aABids aiqos onBABpz a!p[Bnpaf 'qoin}tiso q3^ Eired tpsong

-eyA ais ąba-b»s M93[niioAani isapp '.naS.w&isid A93(in3is qo^up'Bz o^biui ani (tumiuaąnfuoa) AiniiOAani i ^sinnoAani araXzj9dsA pisnaz^m .isfifereKp aofetein b '(umwowufotu) BAlsifazjtta yBJBiABz fSyw am 3[niioAai{< •A9?B osi lAopp

-iosbja o8af wsisySKz, }saf OTrezfeiAoqo 'wnnioAani o8aoqo Vfsi3 tiuazpo3[zsn ap{zap afnpOAods viyv/i 'Eqoso aż '-B{BAXpiAazJd oiiq^ nx 'BAB}sn -faiiA

-BJd ^UOJqOO Ą^ABUZOp A93(iniOA8m IppIOSEfA

AssKlUi istimoi^M •A9Joznao zazid airere3[ o(Aq •BlinnoAani anreAo»3[Rii anincio qni apiqBz anAC)Spodz8q ipAzsfalUzyd qoBsezo a OJSidop i (anbstsau 9oi{A sm) pJanus i tpAz OABJd nired o{BAi8n(sAZJd ia(itnoAani op nymsois a\ "eired n3[ifetau op v^ezs\va zobzj 03[Bf &sze/AOVfeił {Kq i faiiA'BJd iasoAoqoso (Bp^isod ani (Jwd 'ołysw 'Ultifdpuow 'owoif 'sn/uas) 3(iuiOAai{^ •(tuuacuJ, swni) 33Vies3 •ez ^irepazJds Kza XirepAA p3»soz qni eSoJA op p[aion zai oqp? bsoja q3B5[5J a

9tS

Niger

517

Nikander

Niewolnik zeznający w sprawie karnej był za­zwyczaj poddawany torturom. Kary wymierzane niewolnikom były znacznie surowsze niż kary wymierzane ludziom wolnym. Chłostano z reguły tylko niewolników. Jedynie w dziedzinie religij­nej niewolnik był w zasadzie równy człowiekowi wolnemu. Najlepsza była sytuacja niewolnika państwowego (servus publicus) i niewolnika ce­sarskiego (serws Caesaris). Niewolnicy należący do państwa byli zatrudniani jako siły pomocnicze w biurach urzędników i kapłanów rzymskich, w biurach municypalnych i świątyniach, niewol­nicy cesarscy pełnili różne funkcje powierzone im przez cesarza. Te obie kategorie niewolników posiadały specjalne przywileje. Niewolnicy uzyski­wali wolność przez tzw. zasiedzenie (longi tem-poris praescriptio) na mocy aktu wyzwolenia do­konanego przez władze państwowe lub osoby prywatne (manumissio). Władze państwowe wy­zwalały niewolników za zasługi dla państwa lub ze względu na interes publiczny. Wyzwolenie prywatne występowało w wielu postaciach, było jednak ograniczone głównie przez postanowienia lex Fufia Caninia i lex Aelia Sentia. Upadek go­spodarczy imperium i zmniejszenie się liczby ludności zarówno wolnej, jak i niewolnej oraz tryumf chrzścijaństwa sprawiły, że sytuacja nie­wolników znacznie się poprawiła. Chociaż ze względów gospodarczych niewola nie została zniesiona, przestano traktować niewolnika jako rzecz, położono nacisk na to, że jest on istotą ludzką, władzę pana zaś znacznie ograniczono. Ustawowo zostało zabronione okrutne trak­towanie niewolników, a zabicie niewolnika uznano za homicidium. Zakazano rozdzielania rodzin niewolniczych oraz czynienia niewolnic prostytutkami. Zniesiono też ograniczenie wy­zwoleń oraz uproszczono ich dawne formy i wprowadzono nowe. W pewnych szczegól­nych wypadkach niewolnik mógł występować jako strona w procesie kognicyjnym, od czasów^ Justyniana zaś mógł występować bezpośrednio jako strona w procesie o wolność. Jeśli chodzi o niewolników osadzonych na roli, to sytuacja ich stała się. bardzo podobna do sytuacji ko­lonów,

Niger zob. Pescennius Niger.

Nigidius (Publius N. Figulus) uczony rzymski, przyjaciel Cycerona, przedstawiciel neopitago-reizmu. Głosił naukę o wpływie gwiazd na człowieka i bronił wróżbiarstwa. Poglądy swe wyraził w zachowanych fragmentarycznie dzie­łach: De diis (O bogach). De extis (O wróżeniu z wnętrzności zwierząt) oraz De auguris (O wróż­bitach). Zajmował się także astronomią, me­teorologią, zoologią oraz studiami językowymi. Jego dzieło Commentarii grammatici (nie' za­chowane) miało obejmować m. in. dziwaczne etymologie i filozoficzne wywody podane w spo­sób niejasny i zawiły. Zmarł w r. 54 p.n.e.

Nigritae plemię etiopskie w Afryce głównym ich miastem była Nigira, nad rzeką Nigir.

nihii est ab omni parte beatimi łac. nie ma bezwzględnego szczęścia; dosł. nie ma rzeczy pomyślnej pod każdym względem (Horacy, Carm. II, 16, 27).

nihii humani a me alienum puto zob. homo sum et humani nil a me alienum puto.

Nikagoras 1. Messeńczyk, doradca Kleomenesa III, króla Sparty. 2. N. z Aten, sofista z III w. n.e., wg Księgi Suda autor (nie zachowa­nych) pism historycznych i (również nie zacho­wanych) biograficznych (Bioj ellogimón, tj. ży­woty ludzi sławnych).

Nikaja (gr., także Nikea, tac. Nicaea, Nicea). 1. (dziś Iznik) główne miasto Bitynii, położone nad jeziorem Askanios (dziś jezioro Iznik), zwane pierwotnie Ankara; zburzone przez miesz­kańców Mizji, zostało ok. r. 316 p.n.e. odbudo­wane przez Antygonosa i nazwane Antigoneja. Rozbudowane przez Lizymacha i nazwane N. na cześć jego żony. Ojczyzna astronoma Hip-parcha i historyka Diona Kassjusza. 2. miasto w Indiach nad rzeką Hydaspes (dopływ rzeki Indos), wybudowane przez Aleksandra W. dla uczczenia zwycięstwa nad Porosem. 3. miasto w kraju Lokrów u stóp góry Ojte, w pobliżu wąwozu termopilskiego. 4. (dziś Nizza) kolonia Massalii na wybrzeżu liguryjskim.

Nikajnetos z Samos, poeta grecki z III w. p.n.e., autor zachowanych w Antologii Pala-tyńskiej pięciu konwencjonalnych epigramów oraz utworu Gynajkm katalogos (Katalog kobiet), zawierającego historie miłosne, ale ułożonego dla wyjaśnienia początków różnych miast. Z utworu tego zachowały się nieliczne fragmenty.

Nikander {Nikandros) 1. rytownik stempli do wybijania monet w Thurioj, czynny w pierwszej poł. IV w. p.n.e. Znana sygnatura na srebnej didrachmie. .2. grecki rytownik gemm działający na przełomie w. III/II p.n.e. 3. N. z Kolofonu. gramatyk i poeta, wg najczęściej przyjmowanej hipotezy, jego działalność literacka przypada na III w. p.n.e. N. był autorem prac gramatycznych

N&aodros

518

Nikeforion

oraz poematów epicznych i dydaktycznych. Do prac gramatycznych należały (nie zachowane) Glossaj (Glosy), Pert chresterion ponton (O wszela­kich sprzętach) oraz Ajtolikd (Rzeczy etolskie), z których zachowały się fragmenty. Prozą były prawdopodobnie napisane także Kolofoniakd (Rzeczy kolofońskie) i Perl pojeton (O poetach). Z utworów poetyckich N zachowały się jedynie Theriakd (O lekach przeciw ukąszeniu jadowitych zwierząt) w 958 heksametrach oraz Aleksifdrmaka (Odtrutki) w 650 wierszach. W pierwszym z nich N. opisuje różne gatunki jadowitych wężów, pa­jąków, skorpionów i pewnych gatunków ryb, skutki ich ukąszeń i lekarstwa, jakie należy sto­sować, daje przy tym opis poszczególnych ziół leczniczych. Treść drugiego poematu stanowi opis odtrutek, przeważnie roślinnych, zaczerp­nięty z Apollodora. Do innych utworów poetyc­kich N., z których zachowały się jedynie tytuły lub fragmenty, należały: 1) epickie: Thebaikd (Rzeczy tebańskie), Ojtaikd (Rzeczy ojtaickie) Europia lub Europeja (Rzeczy europejskie), Si-kelia (Sycylia), Kimmertoj (Kimeriowie), Heterojumena (Przemiany) w 5 księgach. W Prze­mianach objaśniał autor legendami najrozmai­tsze nazwy, zjawiska natury, zwyczaje itp.;

2) dydaktyczne: Georgikd (Ziemiaństwo), Melissurgikd (Hodowla pszczół), Prognostikd (Prognozy lekarskie), laseón 'synagogi (Zbiór metod leczenia), O flaka (O wężach). Przypisywane są również N. Kynegetikd (O polowaniu) i Lithikd (O mocy kamieni); 3) epigramy; dwa z nich zachowane są w Antologii Palatyńskiej. 4. N. z. Chaikedonu w Bitynii, historyk grecki z I w. p.n.e., autor dzieła Peripetejaj (Zmiany losu), obejmującego historię Bitynii. Z dzieła tego za­chowały się jedynie fragmenty.