Mała encyklopedia kultury antycznej

Orphitus zob. Paccms 2.

Orthagoras 1. tyran Sikionu w pierwszej poł. VII w. p.n.e., założyciel dynastii Ortagory-dów. Rządy jego znamionowała mądrość, su­rowość, sprawiedliwość i umiarkowanie. 2. ge­ograf, autor dzieła o Indiach, cytowanego przez Eliana i Strabona. Daty jego życia są nieznane.

Orthros mit. dwugłowy pies zrodzony z Ty-fona i Echidny, brat Cerbera, z matką swą zro­dził Sfinksa. Strzegł trzody Geryona, został za­bity przez Heraklesa.

Ortona 1. (dziś Ortona a Marę) miasto Fren-tanów na wybrzeżu Morza Adriatyckiego, po­między ujściem rzek Aternus i Sagra. 2. miasto w Lacjum, niedaleko Korbiony (Corbio).

Ortros zob. Orthros.

Ortygia (od gr. órtyke przepiórka), 1. przy­domek Artemidy i Latony (przepiórka była świętym ptakiem Artemidy). 2. święty gaj koło Efezu, nad Kenchrejosem, uchodzący za miejsce urodzin Artemidy i Apollina, także nazwa sa­mego Efezu. 3. nazwa wyspy Delos (na której mieli się urodzić Apollo i Artemida) używana przez poetów. 4. wyspa w pobliżu Syrakuz, ró­wnież uważana za miejsce urodzin Apollina i Artemidy. 5. nazwa Libii.

Orybazjusz (Orejbasios, Oribasios) z Pergamon (według innych źródeł — z Sardes) żył w IV w. n.e., był nadwornym lekarzem cesarza Juliana w Galii i na jego polecenie zrobił wyciąg z pism Galena (zob. Galen) oraz opracował dzieła in­nych lekarzy; tak powstały latrikdj synagoga] (tj. Zbiory lekarskie, w 70 księgach, z czego za­chowało się 25 ksiąg) w układzie metodycznym, według problemów. O. napisał także podręcznik dla użytku laików zatytułowany Eupórista (Le­karstwa domowe), w 4 księgach; praca ta za­chowała się w oryginale greckim i w przekładzie łacińskim, podobnie jak jego Synopsis pros Eustdthion ton hyjón (Conspectus ad filium).

Orygenes (Origenes) najsławniejszy i najbar­dziej wpływowy teolog chrześcijański na Wscho­dzie (ok. 185 - 225 n.e.), filozof orientacji neo-platońskiej, uczeń Klemensa Aleksandryjskiego i Ammoniosa Sakkasa, kierownik Szkoły kate­chetycznej w Aleksandrii (202-215). Z filo­zoficznych jego dzieł wymienić należy Peri archon (O zasadach chrześcijaństwa) i Kata Kelsu (Przeciw Celsusowi), w których neopla-

Orzechowski Stanisław

553

Ostroróg Jan

toński schemat metafizyc2ny wypełniał treściami religijnymi czerpanymi z Ewangelii.

Orzechowski Stanisław (Orichovius, 1513 - 1566) utalentowany publicysta i polemista katolicki w okresie reformacji, był autorem wielu trakta­tów politycznych i teologicznych pisanych po polsku i p.o łacinie, niejednokrotnie przy użyciu środków argumentacji sofistycznej, a zawsze— znakomitym językiem. Z dzieł łacińskich (od nich rozpoczął karierę pisarską) należy wymienić trak­tat Fidelis Subditus, pouczający Zygmunta Au­gusta, jak ma rządzić (1543, 1549), cykl pamfietów przeciw Turkom, tzw. Turcyków (1543, 1544) i słynny atak na bezżeństwo księży De legę coelibatus... (ok. 1547).

Ości zob. Oskomę.

Osióski Alojzy (1770-1842) profesor liceum Krzemienieckiego w latach 1806-24, prócz licz­nych prac o życiu i pismach autorów polskich wydal trzytomowy Słownik mitologiczny (1806--1812).

Osismii lud zamieszkujący w Gallia Lugdunensis, podbity przez P. Krassusa; buntował się prze­ciw Cezarowi, wspomagając Wenetów i Wercyn-getoryksa.

Osius biskup Korduby, żyjący w IV w. n.e., przewodniczył na soborze w mieście Serdica (lub Sardica) w Mizji Dolnej w r. 347 (?). Neopla-tonik Chalcidius dedykował mu swój przekład Platońskiego Timajosa.

oskijskie widowiska zob. Atellanae fabulae.

Oskowie albo OpiŁowie (Ości, Opici) plemię italskie zamieszkujące część Lacjum, Samnium i Kampanii. Siady ich dialektu dość długo przetrwały w potocznej łacinie.

Osowie (Osi) plemię mieszkające prawdo­podobnie na południe od źródeł rzek Yiadrus (Odra) i Yistula (Wisła).

Osroene (łac. Osrhoene, także Oschroene) dziś wilajet Urfa w Turcji; nazwa pómocno-zachodniej części Mezopotamii.

Ossal (gr., dosł. pogłoska, wieść) mit. bogini pogłoski, wieści, posłanniczka Zeusa; u Rzy­mian Fama.

Ossa2 góry w Magnezji (Tesalii), oddzielone doliną Tempe od gór Olimp.

Ostia port rzymski nad Morzem Tyrreńskim, przy ujściu Tybru, nad jego lewym ramieniem, w odległości 25 km od Rzymu. Założony rze­komo przez króla Ankusa Marcjusza, w krót­kim czasie bardzo się rozwinął. Zburzony przez Mariusza, został jeszcze wspanialej odbudowany.

Stracił znaczenie, gdy cesarz Klaudiusz zbudo­wał nad prawym ramieniem Tybru lepszy port, zw. Portus Romanus lub Portus Augusti. Dalsze swe istnienie O. zawdzięczała salinom (warzel­niom soli), założonym podobno przez Ankusa. Ruiny portu znajdują się w pobliżu miasteczka O. W porcie odkopano urządzenia portowe, magazyny zboża, oliwy itd.

ostiarius (łac., od ostium wejście) odźwierny w domu rzymskim, zazwyczaj niewolnik, który mieszkał w pomieszczeniu koło wejścia i czuwał nad bezpieczeństwem domu.

ostium łac. drzwi wiodące do mieszkalnej części domu rzymskiego, zasadniczo dwuskrzy­dłowe, drewniane. Ramy skrzydeł były wypeł­niane czworobocznymi płycinami, ozdobione profilowaniem i obiciami z brązu. Górną partię często wypełniała brązowa krata. Obramowanie było przeważnie marmurowe. Drzwi te były wyższe i węższe od stosowanych w naszych czasach i otwierały się zasadniczo do we­wnątrz. Stukano metalową kołatką, przybitą do drzwi, i

Ostorius (Publius O. Scapula) propretor w r. 50 n.e., prowadził wojnę w Brytanii z księciem Ka-raktakiem, którego ostatecznie wziął do niewoli. W późniejszych wyprawach spotykały go niepo­wodzenia. Zmarł ze zgryzoty.

ostracyzm (gr. ostrakismós, od óstrakon sko­rupka gliniana) sąd „skorupkowy" wprowadzo­ny w Atenach przez Klejstenesa w r. 509 p.n.e. Na wiosennym zgromadzeniu ludowym zapyty­wano, czy nie ma wśród obywateli nikogo po­dejrzanego o chęć przywłaszczenia sobie władzy. W razie odpowiedzi twierdzącej zwoływano ponownie zgromadzenie. Wtedy każdy z obywateli pisał na glinianej skorupce nazwisko niebez­piecznego dla państwa człowieka; kto miał 6000 głosów przeciw sobie, szedł na 10letnie wygnanie, mógł jednak być odwołany wcześniej.

Ostroróg Jan (ok. 1436-1501), polityk, dy­plomata i znakomity pisarz polityczny. Autor Peroratio domini Ostroróg córom domino Apos-tolico (mowy do papieża Pawła II, wygłoszonej w r. 1467 w czasie posłowania od króla Kazi­mierza Jagiellończyka)' oraz słynnego traktatu politycznego na temat organizacji Polski jako państwa suwerennego: Monumentom... pro Rei-publicae ordinatione, napisanego ok. r. 1475 (I wydanie pełne z przekładem na polski ogłosił J. W. Bandtkie pt. Pamiętnik dla naprawy Rzpitej, Warszawa 1831).

Ośle Góry

554

Owidiusz

Ośle Góry zob. Oneja.

Otacilius 1. Marcus O. Crassus, konsul w r. 263, w czasie I wojny punickiej zdobył część Sycylii i zmusił króla Syrakuz, Hierona, do zawarcia sojuszu z Rzymem. Po raz drugi był konsulem w r. 246. 2. Titus O. Crassus, brat poprzedniego, konsul w r. 261, podbił kilka miast na Sycylii. 3. Titus O. Crassus pre­tor w r. 217, następnie propretor na Sycylii;

wspólnie z Hieronem walczył bez powodzenia z Kartagińczykanu. W późniejszych latach pokonał oddział floty kartagińskiej w Afryce. 4. Lucius O. Pilitus, wyzwoleniec, nauczyciel Pompejusza Wielkiego, uczył w Rzymie retoryki, był autorem dzieła historycznego, które zagi­nęło.

Otho zob. Salyius 4, 5.

Othryades jedyny ocalały Spartanin spośród 300 Spartan walczących ok. r. 546 p.n.e. z 300 Ar-giwami o Tyreę. Po zwycięstwie dwaj pozostali przy życiu Argiwi, Aikenor i Chromios, udali się do Argos, by donieść o zwycięstwie. Tym­czasem O., zdarłszy zbroję z zabitych Argiwów, zniósł ją do obozu Spartan i powrócił, na pole walki. Zwycięstwo pozostało nierozstrzygnięte;

Spartanie przypisywali je sobie, ponieważ O. po­został na polu walki, Argiwowie zaś uważali, że zwycięstwo jest po ich stronie, ponieważ u nich ocalało dwu ludzi. Wskutek tego doszło znów do walki, w której zwycięstwo odnieśli Spartanie. O. odebrał sobie życie, nie chcąc przeżyć swych 299 współtowarzyszy.

Othryoneus mit. sprzymierzeniec Priama z Ka-bezos, starający się o rękę Kassandry, zabity przez Idomeneusa.

Othrys wysokie, porosłe lasem wzgórza w kra­ju tesalskim Ftiotis, położone między Zatoką Pagazyjską i Zatoką Malijską.

Otos zob. Aloadzi.

Otreus mit. król Frygii, któremu w czasie wyprawy przeciw Amazonkom przyszedł z po­mocą Priam.

ovatio zob. owacja.

Ovinius 1. trybun ludowy z r. 312 p.n.e., przeprowadził ustawę, na podstawie której usta­lenie listy senatorów miało należeć do cenzorów. 2. Quintus O., senator, zwolennik Antoniusza. Po zdobyciu Aleksandrii został z rozkazu Ok­tawiana stracony, ponieważ pozostawał na usłu­gach Kleopatry.

owacja (łac. ovatio) nagroda niższa od tiyumfu, przyznawana zwycięskiemu wodzowi rzymskie­mu, jeśli nie były spełnione warunki wymagane do tryumfu. Zwycięzca odbywał pochód pieszo, później konno, w todze przetykanej (toga praetexta) i w wieńcu mirtowym na głowie. Jako ofiarę składał owcę, stąd niektórzy wywodzą nazwę o. (łac. ovis owca).

Owidiusz (Publius Ovidius Naso) ur. w Sul-monie (Sulmo) 20 marca 43 r. p.n.e., zmarł w Tomi nad Morzem Czarnym (dziś Konstanza w Rumunii) w r. 18 n.e.; najbardziej utalento­wany elegik epoki Augusta, ostatni wielki poeta rzymski, o niezwykle bogatej i urozmaiconej twórczości. O. należał do młodszego pokolenia czasów augustowskich, które przystosowało się już do nowego ustroju. O. uchylił się od udziału w życiu politycznym i od kariery urzędniczej, całe życie poświęcił twórczości poetyckiej. W r. 8 n.e. został skazany przez Oktawiana Au­gusta na wygnanie do Tomi nad Morzem Czar­nym. Pr yczyny wygnania nie znamy, mogła nią być w pewnym stopniu jego frywolna poezja miłosna, zwłaszcza Sztuka kochania, w której dawał rady młodym ludziom, jak zdobywać kobiety; temat ten daleki jest od tendencji mo-raiizatorskich, które były wyrazem polityki Ok­tawiana. Prawdopodobniejsza jest hipoteza, że O. znał jakieś tajemnice czy skandale rodziny Oktawiana i został usunięty jako niewygodny świadek. Próśb O. o odwołanie go z wygnania nie wysłuchano i poeta został w Tomi do końca życia. O. posiadał niezwykłą łatwoś" pisania, wielkie poczucie humoru, był bystrym obserwa­torem, opisy jego są żywe i barwne. Doprowadził język łaciński do niebywałej doskonałości. Z twór­czości jego zachowały się niemal wszystkie utwo­ry (z wyjątkiem tragedii Medea): Amores (Mi­łostki), 3 księgi elegii miłosnych; Ars amatoria (Sztuka kochania) w 3 księgach; Remedia amoris (Wskazania przeciwko miłości); Heroidy—fik­cyjne listy miłosne bohaterek mitycznych; De medicamine faciei (O kosmetyce). Do twórczości poważnej O. należą: Metamorfozy w 15 księgach, przedstawiające mity, w których za sprawą bóstw zachodzą przemiany bohaterów w drzewa, kwia­ty, strumienie, skały itp.; Fasti (Kalendarz), poemat w 6 księgach, w których poeta wyjaśnia pochodzenia świąt i uroczystości rzymskich przy­padających podczas pierwszych sześciu mie­sięcy roku (drugiej części nie wykończył). Na wygnaniu napisał dwa zbiory elegii: Tristia (Żale) w 5 księgach oraz Epistulae ex Ponto (Listy z Pontu) w 4 księgach, do żony i do zna-

Owidiusz

555

Ozoli

jomych. Z polskich przekładów należy wymienić:

Lekarstwa na miłość w tłumaczeniu J. Rośd-szewskiego (Warszawa 1922); O Kosmetyce twa­rzy kobiecej, w tłumaczeniu T. Myślińskiego (Warszawa, 1927); Przemiany w tłumaczeniu B. Kicińskiego (Warszawa 1826, nowe wydanie w wyborze i opracowaniu J. Krókowskiego, Wrocław 1953); Sztuka kochania, wolny prze­kład J. Ejsmonda (Warszawa 1928, wznowienie 1957); Pieśni miłosne w tłumaczeniu A. Świder-kówny wydane w zbiorze Rzymska elegia mi-losna (Wrocław 1955).

Owiniusz zob. Oyinius.

Oxus zob. Oksos.

Ozoli mieszkańcy Lokrydy Ozolskiej. Zob. Lokryda.

p

P. zob. Publius.

Pacatus 1. P. Drepanius, prokonsul Afryki w r. 390, rzymski retor z drugiej poł. IV w. n.e. Zachowała się mowa, którą wygłosił w r. 389 w senacie rzymskim na cześć Teodozjusza Wiel­kiego. 2. Minucius P. zob. Minucii 3.

Paccius 1. obywatel bruttyjski (zob. Brutti). Wraz ze swym bratem Wibiuszem prowadził pertraktacje z Rzymem w sprawie ponownego przyłączenia do Rzymu Bruttium, które pod­czas II wojny punickiej stanęło po stronie Han-nibala. 2. P. Orphitus, walczył za Nerona w Azji pod wodzą Korbulona Domicjusza w r. 58 n.e.;

poniósł klęskę w jednej z potyczek, za co został surowo ukarany.

Paches strateg ateński w r. 427 p.n.e., zdobył zbuntowaną przeciw Atenom Mitylenę.

Pachynum zob. Pachynus.

Pachynus (Pachynum) przylądek w południo-wo-wschodniej części Sycylii.

Pacianus biskup Barcelony z końca IV w. n.e., autor (zachowanych) 3 listów teologicznych, w których polemizuje z poglądami (bliżej nie znanego) Symprónianusa, zwolennika nowacja-nizmu (zob.). Zachowały się też 2 mowy P.:

O chrzcie i Wezwanie do pokuty.

Paconianus (Sextius P.) poeta w Rzymie w czasach Tyberiusza, skazany na śmierć i stra­cony w więzieniu za wiersze przeciwko cesarzowi (wg Tacyta Annales VI, 39).

Pacurius 1. Marcus P., siostrzeniec i uczeń Kwintusa Enniusza (zob. Emius Quintus z Ru-diae), tragediopisarz rzymski pochodzenia oskij-skiego; ur. w r. 220 p.n.e. w Brundisium, większą część życia spędził w Rzymie, umarł ok. r. 130 p.n.e. w Tarencie. Zachowanych kilkaset frag­mentów trzynastu znanych dziś z tytułów tragedii (Antiope, Arnwrum iudicium, Dulorestes, Her-miona, Iliona i in.) świadczy o tym, że P. czerpał

tworzywo głównie z eposu cyklicznego (zob. cykliczni poeci), rzadziej z tragedii Eurypidesa, Sofoklesa i drobniejszych epigonów tragedii greckiej V w. p.n.e. Akcja tragedii P. była skom­plikowana i trudna. P. był m. in. autorem rzym­skiej tragedii narodowej (fabula praetexta) pt. Paulus, na temat zwycięstwa Luciusa Aemiliusa Paulusa nad Perseuszem (odniesionego pod Pydną w r. 168 p.n.e.). P. miał pisać również satyry, a wg Pliniusza Starszego zajmował się też malarstwem, podobno namalował freski w świątyni Herkulesa na Forum Boarium. Ję­zyk sztuk P. był ciężki i daleki od mowy po­tocznej, obfitował w złożenia i synonimy. P. cie­szył się uznaniem publiczności rzymskiej, zasłużył też na pochlebne sądy potomnych. Cyceron nazwał go największym poetą tragicznym, Velleius podziwiał jego talent, a. Kwintylian wy-tworność języka. Później przypisywano P. au­torstwo satyr — drobnych utworów poetyckich o różnorodnej treści. 2. P. Antistius Labeo, Jeden ze spiskowców, którzy zamordowali Ce­zara.

Pad (łac. Poduś) dziś Po; główna rzeka Italii. Wypływa z góry Yesulus w Alpach Kottyjskich (Alpes Cottiae) i płynie w kierunku wschodnim, do Morza Adriatyckiego. P. dzielił Galię Przed-alpejską (Gallia Cisalpind) na dwie części: Galię Przedpadańską (Gallia Cispadana) i Zapadańską (Gallia Transpadana). Nazwa P. jest prawdopo­dobnie pochodzenia celtyckiego. Wielu pisarzy starożytnych uważało P. za największą, po Du­naju, rzekę w Europie.

Padwa zob. Patayium.

paean zob. pean.

paedagogus łac. (gr. pajdagogós) tak nazywali Rzymianie, a przedtem Grecy, niewolnika, który zajmował się wychowaniem dzieci od szóstego roku życia. Odprowadzał on dziecko do szkoły

paenula

557

Pajonios

i przyprowadzał je do domu, był jego stałym opiekunem i wychowawcą.

paenula łac. płaszcz bez rękawów, niekiedy z kapturem, rodzaj peleryny z grubej tkaniny, czasem skórzany (p. scortea), używany w czasie podróży i przy złej pogodzie przez mieszkańców wsi.

paeon zob. peon.

Paestum (pierwotnie Posejdonia, łac. Posidonia) miasto w południowej Italii, na zachodnim wy­brzeżu Lukami, na południe, od rzeki Silarus, kolonia miasta Sybaris; założone w r. 524 p.n.e. początkowo nad zatoką (Posejdonidtes kolpos, Paestanus sinus), później przesunięte w głąb lądu z powodu braku wody nadającej się do picia. Po zburzeniu Sybaris (w r. 510 p.n.e.) doszło do wielkiego znaczenia. W latach około 438 --424 p.n.e. zostało opanowane przez Lukan-czyków, później przez Rzymian. Ruiny trzech świątyń i teatru znajdują się na południo-zachód od dzisiejszego Capaccio.

Paetus 1. Quinttis Aelius P., konsul w r. 167 p.n.e. 2. Sextus Aelius P. Catus, konsul w r. 198, cenzor w r. 194 p.n.e., prawnik, autor dzieła prawniczego commentarU de iure civili. 3. Caecina P., żyjący w I w. n.e., brał udział w spisku na życie cesarza Klaudiusza i, skazany na śmierć, sam miał sobie życie odebrać. Kiedy nie miał dość siły, by zadać sobie śmiertelny cios, żona jego Arria wyrwała mu miecz z dłoni i przeszyła swą pierś ze słowami: nie boli, Petusie (Poetę, non dolet). 4. P. Thrasea, zob. Trazea Petus.

Paflagonia (gr. Paflagonia, łac. Paphlagonia) kraina w północnej części Azji Mn. u wybrzeży Morza Czarnego, granicząca na zachód z Bi-tynią, na wschód z Pontem, na południe z gó­rami Orminion i rzeką Hałys. Mieszkańcy P., stojący na dość niskim poziomie rozwoju kultu­ralnego, byli wg Herodota spokrewnieni z ple­mionami kappadockimi. W VI w. p.n.e. P. pod­bita przez Krezusa (zob.) dostała się pod pano­wanie perskie, stając się jedną z satrapii pers­kich. August włączył P. w skład prowincji Ga-lacji. Od czasów Konstantyna W. stanowiła od­dzielną prowincję.

Pafos (gr. Pdfos) nazwa dwóch miast na zachodnim wybrzeżu Cypru, położonych obok siebie. Dla odróżnienia zwano je „Starym P." (gr. Paldjpafos) i .jNowym P." (gr. Pdfos Nea). Założycielem Starego P. miał być Kinyras (zob.). Stare P. znane było z kultu Afrodyty, która wg mitologii w tych okolicach narodziła się z mor­skiej piany. Mitologicznym założycielem No­wego P. był Agapenor (zob.). W czasach Augusta Stare P. zostało zniszczone przez trzęsienie ziemi. Odbudowano je na rozkaz cesarza, na­dając miastu nową nazwę — Augusta.

Pafos Nea zob. Pafos.

Pagaj (gr. Pagdf) warowne miasto w Megaris, na pomocny zachód od Megary.

Paganalia tac. rzymskie święto wiejskie, ob­chodzone 24 stycznia przez gminy (pagi) wiejskie ku czci bóstw urodzajów: Ceres i Tellus (Ziemia), jedno ze Świąt Zasiewów (Feriae Sementivae).

Pagasaj (gr. Pagasdj, łac. Pagosae) miasto we wschodniej Tesalii nad Zatoką Pagazejską (łac. sinus Pagasaeus albo Pagasicus, gr. Paga-setikós kolpos), zwaną . też Zatoką Pelasgijską (sinus Pelasgicus). Tu wg Jiodań Jazon miał zbu­dować okręt Argo.

Pajan (gr; dosł. uzdrawiający) mit. u Homera lekarz bogów olimpyskich; później także przy­domek różnych bogów uśmierzających cierpienia, niosących ulgę w cierpieniach, jak Apollo, Asklepios, Dionizos.

Pajdikos garncarz attycki z ostatniej ćwierci VI w. p.n.e., znany z sygnatury na alabastronie białogruntowanym.

pajdonomos (gr. pajdonómos) urzędnik w Spar-cie, który kierował wychowaniem młodzieży i czuwał nad jej moralnością; podlegali mu nau­czyciele wychowania fizycznego oraz mastigo-forowie, którzy wymierzali chłopcom karę cie­lesną.

pajdotriba (gr. pąfdofrfbes) nauczyciel gimnas­tyki w gimnazjonie ateńskim (zob. gymnasion).

pajgnion (gr. pdjgnion, dosł. żart, igraszka, za­bawa) fraszka, utwór poetycki o treści żartobli­wej, satyrycznej i moralizatorskiej. Tytuł p. nosiły zbiorki utworów Monimosa z Syrakuz i Filetasa z Kos (IV/III w. p.n.e.). Był to rodzaj twórczości poetyckiej szczególnie chętnie (obok epigramu) uprawiany przez poetów hellenistycznych III i n w. p.n.e.

Pajonia (łac. Paeonia) kraj na pomoc od Macedonii, zamieszkany przez szczep Pajonów, podbity prawdopodobnie przez Filipa II Mace­dońskiego. Po podboju Macedonii przez Rzy­mian P. została podzielona na 2 części (drugi i trzeci z czterech okręgów utworzonych w Ma­cedonii).

Pajonios 1. P. z Mende (na Półwyspie Chal-cydyjskim), wybitny rzeźbiarz grecki epoki kla­sycznej (V w. p.n.e.). Był twórcą słynnego

Pakcjosz

558

Palestyna

posągu „Nike w lode", wzniesionego przed świątynią Zeusa w Olimpii jako pomnik zwy­cięstwa Messeńczyków nad Spartą pod Sfak-terią w r. 425 p.n.e. Posąg w stanie zniszczonym znajduje się w Muzeum w Olimpu, stanowiąc rzadki oryginał rzeźby greckiej V w. 2. P. z Efezu, architekt, współpracował przy budowie nowego Artemizjonu, wzniesionego w latach 356/334 na miejscu świątyni spalonej przez Herostratesa. Był także jednym z dwóch budowniczych olbrzymiej świątyni Apollina w Didymie.

Pakcjusz zob. Paccius.

Paksamos botanik grecki z I w. p.n.e., autor (nie zachowanego) dzieła rolniczego Georgiki, zalecającego uprawę syryjskiej pistacji. P. był również autorem jakiegoś słownika kucharskiego, Opsartytikd katd stojchejon, i dzieła o sztuce farbiarskiej, Bafikd.

Paktolos rzeka w Lidii wypływająca z góry Tmolos, wpadająca do Hermos. Znana była w starożytności ze złotonośnych piasków, których eksploatacja była jednym ze źródeł bogactwa Lidii.