Mała encyklopedia kultury antycznej

olimpioników listy wykazy zwycięzców na igrzyskach olimpijskich, podobnie jak listy py-tioników (czyli zwycięzców na igrzyskach py-tyjskich) zestawione w latach 340 - 334 p.n.e. przez Arystotelesa przy współudziale jego krewne­go i ucznia, historyka Kallistenesa.

Olimpios (Olympios) grecki rytownik upra­wiający technikę rytowania w kamieniu, dzia­łający w początkach IV w. p.n.e., znany z sygna­tury na kameolu z przedstawieniem Erosa.

Olimpos (Ólympos) 1. mityczny śpiewak i muzyk, uczeń Marsjasza, związany z kultem

Olint

543

Oluros

Wielkiej Macierzy; miał udoskonalić grę na aulosie. 2. muzyk frygijski z VII w. p.n,e. prze­bywający wśród Greków; wywarł wielki wpływ na rozwój muzyki greckiej, wprowadzając do niej grę na aulosie. 3. grecki rzeźbiarz z Sikionu przypuszczalnie z V w. p.n.e., wymieniany przez Pauzaniasza jako twórca posągu Ksenofonta z Achai, zwycięzcy w walce na pięści. 4. lekarz przyboczny Kleopatry, który opisał jej dzieje, jak informuje nas o tym Plutarch.

Olint (gr. Ólynthos, łac. Olynthus) kolonia grecka na półwyspie Chalkidyke, na północ od Potidai, niedaleko od północnego wybrzeża Za­toki Termaickiej. W okresie rozkwitu używało jako portu miasta Mekybema. Najważniejsze miasto greckie na wybrzeżu macedońskim. W okresie wojen perskich dostało się w ręce trackich Bottiajów. Od r. 479 na powrót greckie, początkowo należało do Związku Morskiego Aten, później stało na czele Związku miast Sithonii i długo broniło niezależności przeciw Atenom, Sparcie i Macedonii. W r. 380/79 uległo Sparcie, w r. 375 przyłączyło się do no­wego Związku Morskiego Aten. Zostało zdo­byte i zburzone przez Filipa II Macedońskiego w r. 349/48 p.n.e.

Olisipo (albo Olisippo, Olysipo, Ulysippo) dziś Lizbona; miasto w Luzytanii na prawym brzegu Tagu, w czasach panowania Rzymian municipium nazwane Felicitas lulia. Słynne w starożytności z rączych koni.

olitorium forum (łac. od olus jarzyna) rynek warzywny w Rzymie, położony w dolinie między Kapitelem a Tybrem, za porty Carmentalis.

oliwa (gr. elaja, łac. olea) produkowano o rozgniatając owoce oliwki w kamiennej kadzi kamieniem w kształcie dysku poruszanym za pomocą poziomego drąga; miąższ wyciskano. Najwyżej ceniona była o. attycka, główny produkt eksportu Aten: 39 litrów kosztowało w IV w. p.n.e. 36 drachm; o. italska była gorsza i tańsza: 12 li­trów kosztowało l asa. O. była najczęściej stoso­wanym tłuszczem i przyprawą. Używano jej ró­wnież do oświetlania i do pielęgnacji skóry. Oliwka, pochodząca prawdopodobnie z połud­niowych wybrzeży Azji Mn., uprawiana była na całym wybrzeżu Morza Śródziemnego. Wymagała starannej hodowli; szczepy sadzono w szkółkach, po 5 latach przesadzano je. Zbiór odbywał się w zimie. Owoce oliwki były ulubioną potrawą, spożywano je świeże, smażone na słodko i mary­nowane. Gałązka oliwna była w Grecji emble­matem oczyszczenia i symbolem pokoju, wień­ce — odznakami zwycięstwa.

Olizon (gr. Olizon) miasto na wybrzeżu Mag­nezji (w Tesalii), nad Zatoką Pagazejską (Pelaz-gijską), naprzeciw Artemizjon na Eubei.

Olkadowie (łac. Olcades) lud w Hispania Tar-raconensis, nad górnym biegiem rzeki Anes.

olla łac. pojemne, pękate naczynie gliniane, szklane, brązowe lub kamienne służące Rzymia­nom do przechowywania wina, oliwy, winogron, orzechów. O. były używane także do przechowy­wania prochów zmarłych. Jako urny grobowe miały często wyryte lub wyżłobione na brzuścu imię zmarłego.

ollarium łac. część kolumbarium (zob. cofam' barwni) w formie niszy, w którą wstawiano urny (w kształcie naczyń zwanych olla) z prochami zmarłych.

Ollius (dziś Oglio), rzeka w pomocnej Italii, wypływająca u stóp góry Tonale w Alpach, dopływ Padu.

Olmiaj (gr. Olmid], łac. Olmiae, Holmiae Promontorium) północno-wschodni przylądek w Ko-ryntii, nad Zatoką Alcyońską (sinus Alcyonius).

Olofyksos (gr. Olofyksos, łac. Olophyxus) miasto na półwyspie Akte, w Macedonii.

Oloosson (gr. Ohosson) dziś Elassona; miasto w Tesalii (w okolicy zwanej Hestiajotis). Miasto to nazwał Homer „białym", ponieważ w okolicy znajdują się złoża białej glinki.

Olophyms zob. Olofyksos.

Oloros ojciec Tukidydesa, ze znakomitego rodu trackiego; osiedlił się w Atenach w V w. p.n.e.

Olpaj (także Ólpe) warowne miasto w Akar-nanii, na wschodnim wybrzeżu Zatoki Ambrakij-skiej (sinus Ambracius), miejsce sprawowania są­dów dla Akarnanii.

Ołtos attycki malarz waz działający w ostatniej ćwierci VI w. p.n.e., znany z sygnatury na dwóch czarach garncarza Euksitheosa. Charakterystycz­ny styl (grube, ciężkie proporcje postaci) pozwala przypisać mu ok. 100 nie sygnowanych naczyń stylu czerwonofigurowego, m. in. z podpisami garncarzy Ńikostenesa, Pampajosa i Sikanosa. Część czar zawiera wewnątrz przedstawienia w stylu czamofigurowym. O. był niewątpliwie uczniem malarza pracującego dla garncarza Aridokidesa.

Oluros (gr. Oluros) 1. miasto w Achai, w do­linie Sytasu, na granicy sikiońskiej. 2. miasto w Messenii, na południe od rzeki Neda.

Olyrnpia

544

Oneja

Ołympia zob. Olimpia.

Ołympias zob. Olimpias.

Olyinpiejon (Olympion, Olympwm) zob. Olim-piejon.

Ołympiodoros zob. Olimplodor.

Ołympios (gr. Olympios olimpijski) przydo­mek wielu bogów i bogiń greckich, przede wszystkim Zeusa i bóstw zamieszkujących Olimp.

Olyrnpiosthenes grecki rzeźbiarz z końca V w. p.n.e., któremu Pauzaniasz przypisuje trzy posągi Muz na Helikonie.

Ołympos zob. Olimp, Olimpos.

Olynthos zob. Olint.

ołtarz zob. ara.

Ombrike, Ombrikoj zob. Umbria.

omen łac. pomyślny lub niepomyślny znak wróżebay, szczególnie — słowo przypadkowo wypowiedziane interpretowane jako wróżba;

był to jeden ze sposobów wróżenia u starożyt­nych Greków i Rzymian. Niepomyślne o. można było odwrócić ofiarami i odpowiednimi formu­łami. Zob. wróżby.

Omfale mit. córka Jardanosa, królowa Lidii. Herakles ukarany za zabójstwo Ifitosa był przez trzy lata na służbie u O., która kazała mu spełniać posługi kobiece i ubierać się w strój kobiecy.

Omfalion grecki malarz działający w końcu IV w. p.n.e., niewolnik i uczeń Nikiasza.

omfalos (gr. omfalós, dosł. pępek) 1. spi­czaste wzniesienie na środku tarczy. 2. określe­nie Delf („pępek świata") używane przez poe­tów. Wg mitu dwaj bogowie wysłani jednocześnie przez Zeusa ze wschodu i zachodu spotkali się w Delfach; na pamiątkę tego umieszczono w świątyni Apollina dwa złote orły. Orły te usunął wódz fokijski Filomelos w czasie wojny świętej (polowa IV w. p.n.e.).

omne tulit punctum qui miscuit udle dulci łac. wygrał ten, kto połączył pożyteczne z przyjem­nym (Horacy, Ars poetica w. 343); omne tulit punctum (miał najlepszy rzut) zwrot zaczerpnięty z gry w kostki.

omnia mea meciim porto łac. całe swoje mienie (dosł. wszystko moje) noszę z sobą; powiedzenie przypisywane greckiemu filozofowi Biasowi, który miał je wypowiedzieć uchodząc z ojczystej Priene w chwili, gdy wróg zajmował miasto.

onager (łac., gr. ónagros, także monmkori) machina miotająca kamienne pociski (zob. ma­chiny -wojenne), używana przeważnie przy zdoby­waniu miast. Podstawę jej stanowiła masywna, prostokątnego kształtu rama przesuwana na ko­łach. Między belkami ramy przeciągnięta była wiązka silnych, elastycznych cięciw. W środek skrętu cięciw wciśnięty był drewniany drążek zwany miotaczem, na którego końcu zamoco-wywano pocisk. Miotacz napinano,- odciągając go do tyłu za pomocą sznura nawijanego na poziomy walec. Po zwolnieniu sznura skręt cięciw przywracał miotacz z wielką szybkością do pionowej pozycji, przy czym miotacz uderzał gwałtownie o uchwyt oporowy. Skutkiem wstrząsu kula kamienna wylatywała z wielką siłą w kie­runku celu. O. mógł wyrzucać pociski kamienne o wadze 1,5 kg na odległość do 350 m. Machina ta nie odznaczała się zbyt dużą celnością, co sta­nowiło jej zasadniczą wadę.

Onajthos rzeźbiarz grecki, pochodzenie i czas działania niezane. Wykonał z bratem Fylakosem i jego oraz swoimi synami rzeźbę Zeusa, którą Megarejczycy ustawili w Olimpii.

Onasimedos grecki rzeźbiarz, żyjący prawdo­podobnie ok. r. 300 p.n.e. Pauzaniasz przypisuje mu posąg Dionizosa wykonany w pełnym od­lewie z brązu, stojący w Tebach koło posągu Kadmosa.

Onasimos jeden z epików greckich z I w. p.n.e. Utworów jego nie znamy.

Onatas z Eginy, syn Mikona, grecki rzeźbiarz tworzący w pierwszej ćwierci V w. p.n.e. dla Olimpii, Delf i Aten, jeden z najwybitniejszych artystów pod koniec okresu archaicznego. Wy­konał m. in. brązowy posąg Apollina, który znaj­dował się potem w posiadaniu Attalidów w Per-gamonie i był opiewany w epigramie przez Antypatra z Sydonu, oraz — posąg Hermesa, dar Arkadyjczyków dla Olimpii. Przy posągu tym współpracował Kalliteles, którego Pauza­niasz uważa za syna lub ucznia O. Sygnatura O. zachowała się na. jednej z baz na Akropolis ateńskiej.

Oncae zob. Onkaj,

Onchesmos portowe miasto w Chaonii (w Epi-rze), położone naprzeciw Korkyry.

Onchestos (gr. Onchestós) 1. miejscowość w Beocji na południowo-wschodoim brzegu jeziora Kopais, z gajem i świątynią Posejdona, miejsce sądów amfiktionii beockich. 2. rzeka w Tesalii, przepływająca przez Kynoskefalaj i wpadająca do jeziora Bojbeis; prawdopodobnie ta sama, którą Herodot nazywa Onóchonos.

Oneja (Ónejori) Góry Ośle, pasmo górskie

Onejon

545

Opeconsiva

rozciągające się od Koryntu do Kenchreaj i dalej do Beocji, po Kitajron. Onejon zob. Oneja.

Onejrokritika (gr. Onejrokritika) Sennik, za­chowane dzieło (w 5 księgach) Artemidora z Efezu (II w. n.e.). Jest to kompilacja z da­wnych, nie zachowanych autorów. Zasługuje na uwagę jako przyczynek do historii kultury.

Onesandros (lub Onosandros) 1. dyrektor biblioteki aleksandryjskiej z okresu po r. 89 p.n.e. 2. pisarz rzymski żyjący w poł. I w. n.e, za panowania Klaudiusza i Nerona, autor (zacho­wanego) dzielą w języku greckim Sirategikós (o obowiązkach wodza), dedykowanego konsu­lowi z r. 89, C. Yeraniusowi. Wg Księgi Suda miał jeszcze napisać dzieło o taktyce Taktikd, pismo o fortelach wojennych Peri strategemdton oraz komentarz do Politei Platona, wskutek czego zalicza się O. do platoników.

Onesas grecki rytownik, uprawiał technikę rytowania w kamieniu, działał w okresie hel­lenistycznym; znany z sygnatury na kameolu z głową Heraklesa oraz na szklanym odlewie starożytnym z zaginionej gemmy z przedstawie­niem Muzy z lirą.

Onesikritos z Astypalaja albo Eginy, cynik, uczeń Diogenesa, uczestnik wyprawy Aleksan­dra W., sternik okrętu królewskiego, starszy sternik w wyprawie Nearcha wzdłuż wybrzeży Iranu, autor fantastycznej historii o wychowaniu Aleksandra, Pos Aleksandros whthe, napisanej w latach 323 - 281 p.n.e. w jeż. greckim, zacho< wanej we fragmentach.

Onesimos 1. grecki rytownik w kamieniu, działający w ostatniej ćwierci VI w. p.n.e., znany z inskrypcji na dwóch skarabeuszach ze steatytu, przedstawiających Satyra (obecnie w Bo­stonie) oraz klęczącego wojownika (obecnie w Luwrze). 2. attycki malarz waz działający w pierwszej połowie V w. p.n.e., znany z sygna­tury na czarze czerwonofigurowej (obecnie w Luwrze). Na podstawie analizy stylu przypisuje mu się ponad 40 zachowanych czar czerwono-figurowych.

Onestes z Koryntu (według innej wersji — z Bizancjum), poeta grecki z I w. n.e., autor epigramów (zachowanych w Anthohgia Pala-tina). Onezander zob. Onesandros. Onezykryt zob. Onesikritos. Onka przydomek Ateny czczonej w Beocji, w Onkaj (okolica Teb), gdzie była poświęcona

jej świątynia. Kult Ateny O. miał być przenie­siony przez Kadmosa do Penicji.

Onkaj (łac. Oncae) 1. miasto w Arkadii. 2. miejscowość w Beocji koło Teb, znana z kultu Ateny Onka. Onochonos zob. Onchestos 1. Onomakristos poeta i zbieracz przepowiedni, który żył w Atenach za czasów Pizystrata i jego synów. Wg Arystotelesa O. zebrał i uporządko­wał pieśni mitycznego Orfeusza. Inne źródła in­formują, że O. brał udział w redakcji literackiej eposów homeryckich. Wg Herodota został skło­niony do fałszowania dla celów politycznych przepowiedni Muzajosa, za co go Hipparch wy­pędził z Aten w r. 516 p.n.e. O. miał się udać do Suzy, na dwór perski Kserksesa i tam działać na szkodę Grecji.

Onomarchos 1. przywódca Fokijczyków w tzw. wojnie świętej, prowadzonej w latach 355 - 346 pomiędzy Fokidą a Tebami. O. i brat jego, Filo-inelos, zagarnęli skarby świątyni delfickiej i na­padli na sąsiednie miasta. O. pokonał Filipa Ma­cedońskiego, którego wezwał na pomoc Związek miast tesalskich, a w r. 353/2 — Tebańczyków. U szczytu swej potęgi pokonany przez Filipa Macedońskiego poległ w bitwie pod Tebami. 2. O. z Audros, przedstawiciel drugiej sofistyki w II w. n.e.; działał w Atenach obok Klau­diusza Hadriana i Chrestosa z Bizancjum, skła­niał się raczej do azjańskiego kierunku wymowy (zob. azjanizm). Dzieła jego nie zachowały się.

Onomastos 1. zaufany oficer Filipa V Ma­cedońskiego; miał pod swoim zarządem wybrze­że Tracji. 2. lokalny historyk wyspy Rodos, żyjący w epoce hellenistycznej, wymieniony tyl­ko przez Timachidesa w tzw. Kronice z Lindos z II w. p.n.e.

onomatopeja (łac. onomatopoeia, gr. onomato-pojia; gr. ónoma, dop. onómatos imię i pojeo tworzę) tworzenie wyrazów przez naśladowanie dźwięków charakterystycznych dla zjawisk tymi wyrazami określonych, np. }ac. pipio (piszczeć);

łac. tintino (brzęczeć) lub zestawienie w zdaniu odpowiednich dźwięków naśladujących głosy przyrody, np. wiersz naśladujący głosy żab:

quamvis sint sub aqua, sub aqua maledicere tem-ptant (Owidiusz, Metamorfozy VI 376): chociaż są pod wodą, pod wodą usiłują złorzeczyć. Onosandros zob. Onesandros. Opalia święto ku czci bogini Ops obchodzone w Italii po jesiennych zasiewach.

Opeconsiva (Opiconswia) święto obchodzone

35 — Mata encyklopedia kultury antycznej

Opelius

546

Oppius mons

w Rzymie 25 sierpnia ku czci bogini Ops, mającej przydomek Consivia. Uroczystościom towarzy­szył Ppntifex Maximus i westalki. Zob. Ops.

Opelius (Opilius) zob. Macrinus Marcus Opelius.

Ophis zob. Ofis.

Ophrynium zob. Ofrynejon.

Opici zob. Oskowie.

Opiconsiyia zob. Opeconsiva.

opifices (łac. 1. p. opifex) najniższa kategoria najemnych pracowników fizycznych w Rzymie. Byli to woźni, dozorcy, pracownicy rolni, tra­garze, posłańcy, kucharze itp. Z usług ich ko­rzystali ci, którzy nie mieli niewolników lub nie mogli utrzymać dostatecznej ich liczby. Za­równo prywatny najemca, jak państwo zawie­rali z robotnikiem umowę na dniówkę.

Opikowie (Opici) zob. Oskowie.

Opilius Aurelius wyzwoleniec, nauczyciel filo­zofii i gramatyki łacińskiej, działający w Rzymie ok. r. 90 p.n.e.

Opimii Opimiusze, rzymski ród plebejski. 1. Lucius Opimius, konsul rzymski z r. 121 p.n.e. Jakkolwiek był pochodzenia plebejskiego, stanął na czele optymatów w walce przeciwko Gaju-szowi Grakchowi i jego zwolennikom. Po zwy­cięstwie optymatów zbudował świątynię bogini Zgody (Concordia) i bazylikę zw. basilica Opimia. Był jednym z 10 posłów rzymskich, którzy mieli podzielić Numidię między Jugurtę i Adherbala. O. dał się przekupić przez Jugurtę, za co został wygnany. Zmarł w Dyrrachium. 2. O.uintus O., trybun ludowy w r. 75 p.n.e. oskarżony o to, że występował przeciwko ustawie Sulli zakazują­cej trybunom ludowym sprawowania urzędów, otrzymał wyrok skazujący.

opistodomos (gr. opisthódomos) tylna część świątyni greckiej, niekiedy zamykana kratą i pełniąca rolę skarbczyka-zakrystii. W dalszym znaczeniu — ateński skarbiec państwowy, miesz­czący się w o. Partenonu.

opistograf (łac. opisthographum, od gr. ópisthen z tyłu, z drugiej strony, i grdfó piszę) papirusowy zwój (yolumen) zapisany po obu stronach.

Opitergini moutes góry na północ od Opi-tergium.

Opitergium (łac., gr. Opitergion) dziś Oderzo;

miasto, kolonia rzymska w Wenecji (Yenetia) nad rzeką Likwcncją, przy drodze prowadzącej z Akwilei do Werony.

Oppian (Oppianos) 1. O. z Anazarbos w Cy­licji, poeta grecki żyjący ok. 181-211/2, autor (zachowanego) eposu dydaktycznego Halieutikd

(O rybołówstwie) w 5 księgach, wzorowanego na dydaktycznej poezji aleksandryjskiej. Wiadomości przyrodnicze czerpał O. z dzieł Leonidasa z Bi-•zancjum (I w. p.n.e.) i Aleksandra z Myndos (I w. p.n.e.) oraz z własnych obserwacji poczy­nionych na wyspie Melita, gdzie pozostawał niemal do końca życia, towarzysząc dobrowolnie ojcu, skazanemu na wygnanie przez Septymiusza Sewera, a ułaskawionemu dopiero przez Kara-kalię, entuzjastę poezji O. 2. O. z Apamei w Syrii, żyjący w II-III w., identyfikowany niesłusznie z poprzednim, autor (zachowanego) utworu Kynegetikd (O myślistwie) w 4 księgach. Przy­pisywany O. epos Ikseutikd (O łowieniu ptaków) nie zachował się; prozaiczną parafrazę tego utworu dał Euteknios.

oppidum (łac., dosł. obwarowanie, miasto) loża, miejsce w cyrku rzymskim dla osoby prze­wodniczącej wyścigom. Zob. circus.

Oppi rzymski ród plebejskiego pochodzenia. 1. Spurius Oppius Cornicen, jeden z decemwirów w r. 451 p.n.e., wraz z kolegami bezprawnie przedłużył okres sprawowania tej władzy. Oskar­żony o to odebrał sobie życie. 2. Marcus O., wybrany przez żołnierzy na wodza w czasie wy­prawy na Rzym zorganizowanej w r. 449 p.n.e. w celu ukarania Appiusza Klaudiusza za śmierć Wirginii (zob. Ciaudii l). 3. Caius O., zaufany pełnomocnik Cezara w Rzymie; w czasie po­bytu Cezara w Galii zajmował się jego sprawami. Podczas wojny domowej w r. 49 był pośredni­kiem między walczącymi. W czasie wyprawy Cezara do Grecji O. wiąz z Balbusem jako peł­nomocnicy Cezara odgrywali wielką rolę w Rzy­mie. Cyceron starał się o ich względy. Po śmierci Cezara O. stanął po sironie Oktawiana. 4. O. Statianus, legat Antoniusza w wojnie z Fartami w r. 36 p.n.e. Zginął w czasie tej wojny.

Oppius mons łac. nazwa niejasna etymolo­gicznie, oznaczająca południowy cypel Wzgórza Eskwilińskiego (zob. Esquilmus mons), oddzielo­nego na północy od Cispius mons doliną Subura, a na południu — od Caelius mons — doliną Colosseum. O. m. i Caelius łączy się w płasko-wzgórze eskwilińskie w obrębie murów serwiańskich. Określenie tego terenu jako O. m. było używane prawdopodobnie do końca republiki. Na O. m. znajdowały się kolejno przerabiane i przebudowywane następujące budowle: Domus Aurea Neroni zbudowany po r. 64 n.e., gdzie w r. 1506 znaleziono tzw. grupę Laokoona;

Thermae Titi zbudowane dla cesarza Tytusa ok,

547

oraculum

r. 79 n.e. oraz Thermae Tratom wg projektu greckiego architekta Apollodorosa z Damaszku, wzniesione prawdopodobnie na przełomie I i II w. n.e.

oppositio (łac., gr. anttthesis) antyteza, figura retoryczna polegająca na przeciwstawieniu wy­razów lub zdań zawierających myśl przeciwną, np. Brevis a natura fiobis vita data est, at memoria bene reddltae vltae sempitema (Cyceron, FiUpiki XIV 32): natura dała nam krótkie ży­cie, lecz pamięć dobrze dokonanego żywota jest wieczna.

Ops mit. małżonka Saturna, rzymska bogini urodzaju i dostatku, opiekunka rolnictwa. Wy­obrażano sobie, że mieszka w ziemi, dlatego zwracając się do niej, dotykano ziemi. Kult jej związany był z kultem Saturna, ku jej czci ob­chodzono święta zw. Opatia i Opeconsivia. Utoż­samiano ją z grecką Reą.

Opsius jeden z oskarżycieli Titiusa Sabinusa, skazany na śmierć przez Tyberiusza.

Optatianus '(Publllius O. Porphyrius) poeta rzymski z czasów Konstantyna W., autor panegiryku poświęconego cesarzowi.

opteria (gr. opt^ria) w Grecji dary składane pannie młodej przez męża, przyjaciół i krewnych w drugim lub trzecim dniu po uroczystościach weselnych. optymaci (łae. opli/notes, od optimus najlepszy;

dosł. przekład gr. dristoj) taką nazwę nadało sobie stronnictwo—konserwatywnej arystokracji rzymskiej, nobilów broniących interesów arysto­kracji ziemiańskiej i autorytetu senatu, w prze­ciwstawieniu do stronnictwa popularów (popu-lares), walczących o interesy biedoty miejskiej i wiejskiej, popieranych przez zgromadzenie lu­dowe, a niekiedy i przez ekwitów. Oba te stron­nictwa utworzyły się w drugiej poł. II w. p.n.e., kiedy konsul Opiniusz 'wystąpił przeciw Grak-chom i ich reformom. Po raz wtóry zaciekłą walkę stoczyły ze sobą oba te ugrupowania poli­tyczne za czasów Mariusza i Sulli.

Opus najważniejsze miasto Lokrydy wschodniej, która od niego wzięła nazwę Lokrydy Opunckiej;

leżało nad brzegiem Zatoki Eubejskiej, miało być ojczyzną Patroklosa.

opus (łac., dosł. praca, wykonanie) 1. ter­minem tym określa się wątki murów rzym­skich, wykonanych z kamieni lub cegieł, bądź z materiału łączonego. Rozróżnia się: 1) o. quad-ratum, najstarsze (na wzór greckich) wątki mu­rów wykonywane z kwadratowych bloków ka­miennych, początkowo z tufu, następnie z ka­mieni twardszych. Wątek ten znany jest od I w. p.n.e. i występuje m. in. w resztkach murów świątyni Jupitera Statora na Palatynie. Wielkość bloków wynosiła od 2 do 4 stóp rzymskich, łączenie następowało przez użycie żelaznych kla­mer; 2) o. incerium nieregularne bloki łączone zaprawą, wątek znany w II w., występuje m. in. w Portyku Emilii; 3) o. reticulatum (od reticu-lum siatka) bloki kamienne cięte w kształt skoś­nych czworoboków, dopasowywane do siebie przy układaniu muru. Występuje od I w. p.n.e. do II w. n.e., znany m. in. z willi Hadriana w Tivoli; 4) o. testaceum (od tetta cegła) lub lateritlum (od later cegła) trójkątne cegły ukła­dane w ten sposób, że podstawy cegieł tworzyły zewnętrzną fasadę muru. Sposób bardzo roz­powszechniony od I w. do końca cesarstwa;

5) o. mixtum wątek mieszany, użycie cegieł i ka­mieni w układzie pasowym, na zmianę. Wystę­puje w murze zewnętrznym Cyrku Maksencjusza z r. 309 n.e. 2. o. publicum każda budowla, in­westycja wznoszona na koszt państwa lub gminy. Nadzór nad nimi mieli cenzorowie, a w później­szych czasach — cesarze, którzy ustanawiali tzw. cwatores operum publicorum; do nich należało załatwianie wszelkich spraw z nrzedsiebiorcą bu­dowlanym.