Mała encyklopedia kultury antycznej

Heraklesa słupy

312

tak straszliwe męczarnie bohatera, że rozkazał, by go spalono na stosie. Zeus w chwili śmierci zabrał go na Olimp, obdarzył nieśmiertelnością i dał mu boginię młodości, Hebe, za żonę. W tragedii i w eposie greckim H. występuje jako uosobienie męstwa i szlachetności, nato­miast. komedia attycka i farsa dorycka przed­stawiają go jako brutalnego osiłka i niepoha­mowanego żarłoka. Cynicy uważali go za swego patrona. Postać H. jest również częstym tema­tem przedstawień plastycznych; najbardziej zna­ny jego posąg nosi nazwę H. Famese i jest rzymską kopią oryginału greckiego z IV w. p.n.e.

Heraklesa słupy nazwa nadana w starożyt­ności dwu górzystym przylądkom: Kalpe w Hisz­panii i Abila w Mauretanii, otaczającym od pół­nocy i od południa cieśninę Gibraltarską (fretum Gaditanum). Starożytni uważali je za najdalszą granicę zamieszkałej ziemi. Według legendy słu­py te ustawił Herakles w czasie swej wyprawy na zachód po jabłka Hesperyd.

Heraklit (Heraklejtos) 1. H. z Efezu (VI/Vw. p.n.e.), grecki filozof, autor filozoficznego dzie­ła Peri fyseos pisanego niejasnym i zawiłym stylem (z którego zachowało się ok. 130 fragm.). Zasadniczą myślą filozoficzną H; który głosił powszechny wariabilizm (bezustanny ruch i cią­głe stawanie się rzeczy), jest teza, że u podłoża wszelkich zjawisk leży sprzeczność i że ona stanowi istotę samego bytu. H. użył po raz pierwszy w swych rozumowaniach pojęcia Lo-gosu jako rozumnego prawa kierującego wszech­światem. Źródłem poznania była dla niego dusza ludzka, która stanowi część kosmosu. Działanie kosmiczne wg H. objawia się również w myśli i w działaniu ludzkim, a więc, żeby poznać prawdę, wystarczy poznać samego siebie. Aby działać zgodnie z prawami kosmosu, należy poznać logos, który jest wszystkim wspólny i z którego wypływają właściwe słowa i czyny. Za prazasadę świata uważał H. ogień. Obraz świata nie jest — wg niego — statyczny, lecz dynamiczny. Świat jest jeden — głosił H. — nie został stworzony przez żadnego z bogów ani przez żadnego z ludzi, lecz był jeden i będzie wiecznie żyjącym ogniem, który wg miary zapala się i wg miary gaśnie. Została tu pogłębiona myśl Anaksymandra o stawaniu się, zanikaniu i ustawicznej walce elementów. Ogień, wg Heraklita, ustawicznie przemienia się w inne pier­wiastki, śmierć jednego elementu oznacza po­wstanie innego; w gruncie rzeczy wszystko jest

jednością. Przeciwieństwa nie stwarzają chaosu, lecz składają się na najpiękniejszą harmonię. Wszystko płynie, panta rei, oto najważniejsza cecha przyrody. 2. H. z Tyru, filozof grecki ze szkoły akademickiej (II/I w. p.n.e.). 3. (Hera-kittos) twórca mozaiki znalezionej w XIX w. na Awentynie w Rzymie, znajdującej się obecnie w Muzeum Laterańskim. Czas działania nie­znany.

Herbessos 1. miasto na Sycylii, na północo-

-wschód od Akragas, w r. 262 p.n.e. zajęte i zburzone przez Rzymian. 2. miasto we wschod­niej części Sycylii w pobliżu Syrakuz, wymie­niane w związku z wojnami Dionizjosa I przeciw Sycylijczykom oraz w związku z wojnami pu-nickimi.

Herbest Benedykt (ok. 1531-1593), wybitny profesor Akademii Krakowskiej w latach 1559-

-1563; zajmował się szczególnie retoryką i Cy-ceronem, któremu poświęcił dwie prace: Mord Tullii Ciceronis vita e scriptis et verbis eiusdem descripta (O życiu Cycerona na podstawie jego pism i wypowiedzi, Kraków 1561) oraz roz-prawkę o budowie listów Cycerona zamiesz­czoną w wydaniu Listów (M T. Ciceronis epi-stularum libri IV, Kraków 1561). Wydał także krótki zarys prozodii łacińskiej. Prowadził długi spór naukowy z Jakóbem Górskim na temat definicji periodu retorycznego; w sporze tym zwyciężył ostatecznie Górski poparty przez Sta­nisława Orzechbwskiego.

Herculaneum (gr. Heraklejon, nazwane tak od mitycznego jego założyciela, Heraklesa) staro­żytne miasto w Kampanii, zbudowane w naj­bliższym sąsiedztwie Wezuwiusza, zasypane po­piołem i lawą podczas wybuchu wulkanu w r. 79 n.e. Wg tradycji historyków rzymskich, była to pierwotnie osada oskijska podbita przez Etrus­ków, następnie zaś przez Samnitów; przeważała w niej jednak ludność grecka. W r. 307 p.n.e. podbili H. Rzymianie, w r. 89 p.n.e. Sulla za­mienił je na osadę weteranów. Miasto bardzo ucierpiało od trzęsienia ziemi w r. 63 n.e., jed­nakże w r. 76 n.e. (na trzy lata przed ostateczną katastrofą) cesarz Wespazjan zachęcił mieszkań­ców do podjęcia odbudowy. Wybuch Wezu­wiusza w r. 79 n.e. pokrył całe miasto bardzo grubą warstwą lawy i popiołu, którą powięk­szyły jeszcze następne wybuchy. Na tej skoru­pie powstały później miasta Resina i Portici. W r. 1709 Emanuel Lotaryński, książę Elboeuf, podczas kopania studni dla willi, natrafił na

Herodes

313

Herkbles

scenę starożytnego teatru; odkrycie to dało początek bogatym w znaleziska wykopaliskom. Na podstawie odkopanych dziel sztuki, bogatych piętrowych domów o izbach zdobnych w piękne freski, można stwierdzić, że H. było miejsco­wością wypoczynkową bogatych Rzymian w prze­ciwieństwie do sąsiednich Pompei, zamieszka­łych przeważnie przez ludność kupiecką i rze­mieślniczą. Zabytki z wykopalisk w H. znajdują się w muzeum w Neapolu.

Herculeg zob. Herakles.

Herculis promootoriom (dziś Capo Spartiven-to) przylądek w Bruttium.

Hercynia silva góry w Germanii. Początkowo starożytni (Cezar, Tacyt) obejmowali tą nazwą wszystkie, łączące się ze sobą, pokryte lasem łańcuchy górskie środkowych Niemiec Od Renu aż do Karpat i granic Dacji; później nazywano tak tylko wysokie pasmo łączące Sudety z Kar­patami.

Herdonea dziś Ortona; miasto w Apulii, gdzie w r. 212 i 210 p.n.e. Hannibal zadał, klęskę Rzymianom.

Herdonius 1. Turnus H. z Aricji miał wypo­wiedzieć na zebraniu Związku Latyńskiego sło­wa oskarżenia przeciwko Tarkwiniuszowi Pysz­nemu (koniec VI w. p.n.e.), za co został przez Latynów uznany za zdrajcę i zamordowany. 2. Appius H. Salińczyk, odznaczał się siłą i dziel­nością. W r. 460 p.n.e. zajął Kapitel przy po­mocy uzbrojonego oddziału złożonego z nie­wolników wygnanych z Rzymu; oświadczył przy tym, że pragnie wygnańcom zapewnić powrót do kraju, uciśnionym — swobodę, niewolnikom przywrócić wolność. Nie zdołał jednak utrzy­mać zdobytych pozycji, wkrótce bowiem został pokonany i zamordowany.

hereditas łac. 1. ogół dóbr, praw i zobowią­zań (cały majątek) zmarłego. 2. sytuacja prawna dziedzica, który po śmierci spadkodawcy wcho­dzi na jego miejsce (in locum defuncti) w jego sytuację prawną i stosunki prawne.

heredium łac. działka ziemi o powierzchni 2 iugera (ok. 0,5 ha) obejmująca zagrodę i ogród, według tradycji przydzielona każdemu naczel­nikowi rodziny przez Roroulusa. Działka ta, niezbywalna i niepcdzielna, po śmierci naczel­nika rodziny przechodziła w spadku na jego dziedzica.

Herennii Herenniusze, ród rzymski prawdo­podobnie pochodzenia samnickiego. 1. Caius Poniius Heremius, dowódca Samnitów; w r. 321

p.n.e. pokonał rzymskich konsulów Spurinsa Postumiusza Albinosa i Tytusa Weturiusza Kal-winusa pod Caudium, w wąwozie Fureulae Caudiiwe. Zdanych na jego łaskę Rzymian H. zgodził się wypuścić pod warunkiem, za cafe wojsko rzymskie przejdzie pod jarzmem uło­żonym z własnej broni oraz że konsulowie w imieniu republiki' zaprzysięgną upokarzający pokój. Wprawdzie Rzymianie warunki wypełnili, jednak senat pokoju nie ratyfikował. W r. 292 C.P.H. został zwyciężony i skazany na śmierć przez konsula Fabiusza. 2. Luclus H.Balbus, najpierw przyjaciel Gycerona, później jego wróg polityczny; w r. 56 p.n.e. wraz z największym wrogiem Cyceroha, Klodiuszem, wytoczył pro­ces przeciwko Celiuszowi Rufusowi, bronionemu przez słynnego mówcę. 3. literat z I w. p.n.e./ /I w. n.e., przeciwnik Wergiliusza, zajmujący się specjalnie wyszukiwaniem błędów w jego utwo­rach. 4. H. Captto, prokurator części Judei po śmierci Salome, sfostry króla Heroda Wielkiego. 5. Marcus H. Picens, consul suffectus w r. l n.e., patron miasta Weje, gdzie ufundował wiele bu­dowli publicznych. 6. Marcus H. Pollio, właści­ciel cegielni (I w. n.e.). Stempel jego warsztatów odciśnięty jest na cegłach pochodzących z Rzy­mu i z Ostii. 7. H. Senecio, z pochodzenia Hiszpan, przyjaciel Pliniusza Młodszego, praw­nik, ok. r. 93 n.e. skazany na śmierć przez Domicjana za obrazę majestatu. 8. H. Severus (początek II w. n.e.), prawdopodobnie konsul między r. 101 a 104, jeden z nielicznych rzym­skich znawców sztuki. 9. H. RufUius (n w. n.e.), spowinowacony z pisarzem Apulejuszem z Ma-daury, autor wielu kalumni rzucanych na tego poetę. 10. Publius H.Dexippus (III w. n.e.), historyk grecki rodem z Aten, gdzie piastował wysokie godności. Napisał kilka dzieł histo­rycznych, .naśladując w ujęciu i Stylu Tukidy-desa: Ta meta Aleksandrem (Historia diadochów);

Chronika, dzieje powszechne doprowadzone do r. 270 n.e.; Skythika, opowiadające o pierw­szych najazdach Gotów i innych barbarzyńskich plemion znad Morza Czarnego. Z dzieł tych znamy tylko tytuły i drobne fragmenty oraz późniejsze ekscerpty.

Herillos z Kartaginy (III w. p.n.e.) filozof grecki, uczeń stoika Zenona, do którego poglą­dów wprowadził szereg modyfikacji. Uważał on wiedzę (epistSme) za najwyższe dobro i cel dą­żeń człowieka.

Herkutes zob. Herakles.

herma

314

Hennesianaks z Kolofoou

herma (łac. herma lub hermes, gr. hermts) wysoki czworoboezny ship zwieńczony głową lub krótkim popiersiem. Często poniżej popier­sia znajdują się dwa wystające krótkie ramiona, służące do zawieszania girland, a na słupie ele­ment ityfalliczny. Forma ta, stosowana w Gre­cji początkowo (do V w. p.n.e.) tylko dla Her-mesa (stąd nazwa), potem odnosiła się także do innych bogów i herosów, jak Atena, Dionizos, Hekate, Herakles. H. stawiano przy dro­gach, na rogach ulic, na rynkach, w gimnazjo-nach, na granicach posiadłości. Często są one przedstawione na czarnofigurowych wazach grec­kich. Od IV w. p.n.e. A. zaczęto używać również do przedstawień głów portretowych, przy czym często łączono dwie głowy, tak że stykały się tyłem czaszki, jak np. parzysta h. Herodota i Tukidydesa. Rzymianie przyjęli formę h. dla przedstawiania Jowisza Tenninalis i Silwanusa. Używali oni również małych h. jako elementu dekoracyjnego w architekturze wnętrz.

Hermafroditos mit. syn Hermesa i Afrodyty (stąd imię), piękny młodzieniec, w którym, wg legendy, zakochała się nimfa Salmakis ujrzawszy go w kąpieli. Na próżno opierał się jej zaklęciom i wyrywał z jej objęć; bogowie na prośby Sal­makis uczynili z obojga jedno ciało o cechach obu płci. Temat ten był często przedmiotem rzeźby hellenistycznej (posąg w Luwrze oraz w Muzeum Narodowym w Rzymie)

Hermagoras 1. retor grecki z Termos (II w. p.n.e.), autor podręczników retoryki, które nie zachowały się do naszych czasów, twórca syste­mu nauczania retoryki, który przetrwał w szko­łach przez dłuższy czas. 2. H. s Amfipolis (U w. p.n.e.), filozof ze szkoły stoickiej, autor nie zachowanych dialogów filozoficznych.

Hermarchos z Mityleny (niw. p.n.e.) filozof grecki, najstarszy i najwierniejszy uczeń Epikura, autor dzieł polemicznych skierowanych przeciw Platonowi, Arystotelesowi i Empedoklesowi. Jemu przekazał Epikur kierownictwo swojej szkoły.

Hęrmejas 1. (właściwie Hermias) władca mia­sta Atarneus w Azji Mn. (IV w. p.n.e.), przy­jaciel i teść Arystotelesa. 2. H. z Karton (III w. p.n.e.) poeta grecki, autor nie zachowanych utworów cholijambicznych, w których wyszydzał obłudę stoików. 3. neoplatonik z pierwszej poł. V w. n.e.. autor komentarza do Fajdrosa Platona. 4. pisarz chrześcijański z przełomu V/VI w. n.e., zwalczał filozofów greckich.

Hermes mit. syn Zeusa i Tytanki Mai, jeden z dwunastu bogów olimpijskich. Wg legendy, urodził się na górze Kyllene w Arkadii, gdzie też byli główny ośrodek jego kultu. Odznaczał się wielkim sprytem już jako niemowlę. Hymn homerowy do H. opowiada, że natychmiast po przyjściu na świat uprowadził stado wołów króla Admeta strzeżonych przez Apollina. Gniew boga ułagodził przez ofiarowanie mu liry sporządzo­nej własnoręcznie ze skorupy żółwia. Przypisy­wano mu również wynalazek syringi, pisma i liczb. Zeus uczynił go posłańcem bogów, przy czym nie tylko, jak Iris, oznajmiał rozkazy bóstw olimpijskich, lecz także wypełniał wszelkie pole­cenia. Odprowadzał dusze zmarłych do Hadesu, zsyłał ludziom marzenia senne, opiekował się handlem i kupcami, a nawet złodziejami, miał również wynaleźć ćwiczenia gimnastyczne, był więc bóstwem opiekuńczym palestry. Przedsta­wiano go jako pięknego młodzieńca ze skrzy­dełkami u stóp, w szerokim kapeluszu, również opatrzonym skrzydłami. W ręce trzymał kerf-kejon, kaduceusz, tzn. laskę herolda, oplecioną dwoma wężami. Była to oznaka jego władzy i laska pokoju, którą godził zwaśnionych. Do najsłynniejszych jego wyobrażeń plastycznych należą: zachowany w oryginale posąg Praksytelesa z małym Oionizosem, relief przedstawia­jący H. z Orfeuszem i Eurydyką (V w. p.n.e.) oraz rzymska kopia greckiej rzeźby, przedsta­wiająca H. w czasie odpoczynku. Na ulicach greckich ustawiano na cześć H. tzw. hermy (zob.), tzn. słupy zwieńczone rzeźbą przedsta­wiającą głowę boga.

Hermes Trismegistos (H. trzykroć wielki) bó­stwo występujące w synkretycznej religii helle­nistycznej, powstałe wskutek utożsamienia grec­kiego Hermesa z bogiem egipskim Thothem. W późnym okresie hellenizmu uważano go za proroka, który przekazał Grekom starożytną wiedze kapłanów egipskich i przypisywano mu szereg pism składających się na tzw. Corpus Hermeticum; najważniejsze z nich nosi tytuł Pojmandres.

Hennesianaks z Kolofonu (III w. p.n.e.) poeta grecki, autor poematu w dystychaeh elegijnych w trzech księgach pt. Leontion (imię ukochanej poety), z którego zachowało się około 100 wier­szy. Był to prawdopodobnie zbiór historii miło­snych dotyczących pasterzy, poetów i filozofów. Najdłuższy z zachowanych fragmentów ma for­mę Herodowego Katalogu. Jak inni poeci alek-

Herminii

315

Henmm

sandryjscy, H. zawarł w swym utworze mnóstwo materiału mitologicznego i historycznego, naj­częściej niezgodnego z prawdą.

Herminii Herminiusze, starożytny ród rzym­ski. — Herminiiis, bohater rzymski, który miał najdłużej towarzyszyć Horacjiiszowi Koklesowi w walce przeciw Etruskom w Rzymie na moście zwanym pons SubHcius; konsul w r. 506 p.n.e., zginął w r. 496 w bitwie nad jeziorem Regillus.

Herminius mons łańcuch górski na Półwyspie Iberyjskim (w dzisiejszej południowej Portugalii), ciągnący się między rzekami Durius i Tagus.

Henninonowie (Hermimnes, Hermiones) sta­rożytny szczep germański zamieszkujący środ­kową część Germanii.

Hennione¹ mi:, 1. przydomek Demetry i Per-

• .fony w Syrakuzach. 2. córka Menelaosa i He

ftay, wg jednej z wersji przyrzeczona za żonę /Orestesowi, później przez ojca oddana za żonę synowi Achillesa, Neoptolemosowi. Spotkawszy się z odmową oddania narzeczonej, Orestes podburzył Delfijczyków, którzy zabili Neoptolemosa; H. została żoną Orestesa i miała z nim syna Tisamenosa.

Hennione² dziś Kastri; miasto w południowo-

-zachodniej Argolidzie, znane z kultu Demeter Chthonia, ojczyzna muzyka i poety Lasosa. Zachowało się wiele ruin.

Hermiones zob. Henninonowie.

Hermippos 1. H. z Aten, komediopisarz grecki (V w. p.n.e.), przedstawiciel starej komedii attyc-kiej; ostro atakował Peryklesa oskarżając As-pazję o bezbożność. Napisał 45 komedii, z któ­rych znamy kilka tytułów i trochę fragmentów. Był również autorem jambów satyrycznych. 2. H. ze Smyrny (III/II w. p.n.e.), filozof ze szkoły perypatetycznej i biograf, autor nie za­chowanych Żywotów, w których podawał ogro­mny, lecz często zmyślony materiał biografi­czny. 3. syn Kritona, kapłan Ptolemeusza Sotera w Ptolemais w r. 152 p.n.e. 4. H. s Berytos (II w. n.e.), syn niewolnika, pisarz grecki, którego utwory mieszano niekiedy z utworami H. ze Smyrny. Napisał m.in. O znaczeniu snów i O siódemce (nie zachowane).

Hermodoros 1. H. z Efezu (V w. p.n.e.), wg tradycji, został wygnany ze swego rodzinnego miasta i przybył do Rzymu, gdzie miał pomagać decemwirom w układaniu praw XII tablic. 2. H. z Salaminy (II w. p.n.e.), architekt dzia­łający w Rzymie, gdzie wybudował Ok, r. 146 p.n.e. świątynię Jowisza Statora i Junony Reginy

(pierwsze świątynie marmurowe w Rzymie) oraz świątynię Marsa w pobliżu Circus Flaminius.

Hermogenes 1. architekt i ^eoretyk architek­tury (II w. p.n.e.), twórca wielkiej świątyni Artemidy Leukofryene w Magnezji; przypisy­wano mu wynalazek typu świątyni zw. pseudo-dypterosem (zob.). 2. H. z Tarsos (II/III w. n.e.), retor grecki, twórca podręczników wymo­wy. Zachowały się 3 jego dzieła, objęte ogólnym tytułem Techne rhetorike (Sztuka wymowy). Uchodzi on również za autora dziełka Progym-ndsmata (Ćwiczenia wstępne). Szczegółowym ba­daniem tekstu H. i komentarzami jego dzieł zajmował się u nas Jerzy Kowalski.

hermokopidzi (gr. hermokoptdaj) nieznani spra­wcy świętokradczego rozbicia herm (zob.) sto­jących na ulicach Aten. Stało się to w lipcu r. 415 p.n.e., przed wyruszeniem Alkibiadesa na wyprawę sycylijską. O dokonanie święto­kradztwa oskarżono Alkibiadesa i grupę jego zwolenników. W wytoczonym procesie zarzu­cono oprócz tego Alkibiadesowi parodiowanie misteriów i dążenie do obalenia demokracji. Alkibiades nie chciał wyruszyć z Aten przed zakończeniem procesu, lękając się, że w czasie' jego nieobecności zapadnie wyrok skazujący. Jednakże jego przeciwnicy, pragnąc w czasie jego nieobecności zebrać więcej materiału obcią­żającego i dopiero potem odwołać go z do­wództwa i postawić przed sądem, doprowadzili do wydania uchwały zmuszającej Alkibiadesa do wyruszenia na Sycylię. Po odwołaniu Alki­biadesa w trakcie działań wojennych, wyprawa sycylijska zakończyła się całkowitą klęską Ateńczyków.

Hermokrates z Syrakuz dowódca floty syra-kuzańskiej w wojnie przeciw Atenom w r. 415 p.n.e., wybitny mówca i polityk. Oskarżony o dążenie do tyranii, został w r. 409 skazany na wygnanie; w r. 407 powrócił do Syrakuz z wojskiem i zginął na agorze w rodzinnym mieście, w czasie walk ulicznych.

Hermokreon architekt grecki, działający praw­dopodobnie w okresie hellenistycznym, budow­niczy wielkiego ołtarza o długości l stadionu dla miasta Parion (w Mizji, nad Propontydą). Ołtarz ten jest przedstawiony na monetach ż Parion

Hermon¹ 1. H. z Trojzenu, rzeźbiarz z VI w. p.n.e., wg Pauzaniasza — twórca posągów Dio-skurów dla najstarszej świątyni Apollina Tea-riosa w Trojzenie. 2. architekt grecki (VI w.

Hennon

316

Herodot

p.n.c.), syn Pyrrhosa; wg Pauzaniasza wybudo­wał z ojcem i bratem, Lakratesem, skarbiec Epidamnijczyków w Olimpii.

Hennon² łańcuch górski w Syrii, stanowiący odgałęzienie AntiJibanu.

Hermonaks malarz attyckich waz czerwono-figurowych, wczesnego stylu swobodnego (ok. 460 p.n.e.).

Hermopolis zob. Hermiipolis.

Hermos dziś Gedis Czai; rzeka w Azji Mn. wypływająca w górach Frygii, Dindymos, krę­tym biegiem płynąca' przez równinę lidyjską, przyjmująca kilka dopływów, wpadająca do Zatoki Smymeńskiej, na południo-wschód od Fokai. Piaski na jej dnie zawierały złoto.

Hermundurowie (Hermunduri) lud germański zajmujący terytoria dzisiejszej Turyngii i Sak­sonii, pomiędzy rzeką Łabą a Lasem Turyńskim.

Hennupolis (lub Hermopolis) 1. miasto w Dol­nym Egipcie, stolica okręgu aleksandryjskiego, nad kanałem łączącym odnogę Nilu z jeziorem Mareotis. 2. miasto w środkowym Egipcie, główna siedziba kultu boga Thotha, utożsamia­nego przez Greków z Hermesem (stąd nazwa miasta).

Hernikowie (Hermci) wojowniczy szczep ital­ski, zamieszkały w górach środkowej Italii mię­dzy jeziorem Fucinus a rzeką Trerus, z miasta­mi: Anagnia, Aletrium, Ferentinum, Frusino;

w r. 487 zawarli pakt z Rzymianami, w r. 306 zostali włączeni do państwa rzymskiego.

Hero mit. piękna kapłanka bogini Afrodyty w Sestos, kochanka Leandra z Abydos (zob. Leander).

Herod (Herodes) 1. H. Wielki Askalonita, król Judei (37 p.n.e. — 4 p.n.e.) z łaski Marka Antoniusza, słynący z okrucieństwa; skazał na śmierć swą żonę Mariannie i nakazał rzeź nie­winiątek w poszukiwaniu Jezusa. 2. H. II Anty-pas, syn poprzedniego, tetrarcha Galilei w latach 4 p.n.e. — 39 n.e. Dla zadośćuczynienia woli swej pasierbicy, Salome, kazał ściąć Jana Chrzci­ciela. Skazał również na śmierć Jezusa, którego mu jako poddanego odesłał namiestnik Pontius Pilatus. Dla uczczenia cesarza Tyberiusza nazwał nowo założone przez siebie miasto Tyberiadą. Po śmierci Tyberiusza został skazany przez Kaligulę na wygnanie do Lugdunum, dokąd towarzyszyła mu żona, Herodiada. 3. H. -Agryp-pa I, król Judei (38-44 n.e.), syn Arystobula i Berenike, wnuk Heroda. W., prześladował chrześcijan, kazał ściąć Jakuba brata Jana Ewan­gelisty oraz uwięzić apostoła Piotra. 4. H. Agryp-pa II, ostatni król Judei (48 - 68 n.e.), był po­pierany przez Nerona, który rozszerzył jego po­siadłości. Pomagał Tytusowi przy oblężeniu Je­rozolimy, po jej upadku zamieszkał w Rzymie, gdzie zmarł w r. 100.

Herodes Atticus {Tiberius Ciaudius Atlicus H.) z Maratonu (r. 101 - 177 n.e.), sławny mówca, nauczyciel Marka Aureliusza, wybitny działacz polityczny i mąż stanu, wielki bogacz. W r. 127/128 był archontem w Atenach, w r. 143 został konsu­lem w P»zymie. W czasie swego urzędowania wzniósł w Atenach i w innych miejscowościach Grecji (Olimpia, Delfy, Korynt) szereg wspania­łych budowli użyteczności publicznej. Z pism jego zachowała się jedynie mowa Per{ politejas. Był on jednym z najwybitniejszych przedstawicieli drugiej sofistyki.

Herodiada córka Arystobula i Berenike, siostra Heroda Agryppy I, wnuczka Heroda W., po­ślubiła Filipa Heroda, swego wuja, i miała z nim córkę Salome. Potem opuściła męża dla Heroda II Antypasa, któremu towarzyszyła na wygnanie do Lugdunum. Jest bohaterką opery Juliusza Masseneta (1881).

Herodiad (Herodianos) historyk grecki (III w. n.e.), prawdopodobnie był Grekiem z Antiochii, lecz stale przebywał w Rzymie, w którym spra­wował urzędy państwowe. Jest autorem dzieła Tes meta Markon basilejas historia (Dzieje na­stępców Marka Aureliusza) w 8 księgach, obej­mującego okres od śmierci Marka Aureliusza do chwili objęcia władzy przez Gordiana III. Dzieło to, napisane około r. 240, ma charakter biogra­ficzny, w jego stylu odbiły się silne wpływy retoryki.