Madaniyatshunoslik

2. Kutubxonachilik faoliyatining jamoaviy xarakteri va kutubxonachi 
ishining ijodiy tabiati. 
Kutubxonachilik faoliyatida oxirgi natijaga erishishda har 
bir kutubxonachining ulushini ajratib kӱrsatish juda mushkul. Shuning uchun 
kutubxona jamoasini shakllantirish katta ahamiyat kasb etadi. Qayerda yagona ish 
dasturi, ӱz faoliyatini baholashga yagona munosabat va hokazo bӱlmagan 
kutubxonachilar jamoasi bӱlsa, ӱsha yerda samarali kutubxonaviy jarayon 
ketmaydi.
Haqiqiy jamoaning asosiy belgilari quyidagilar hisoblanadi: 
- yaxshi ruxiy (psixologik) muhit; 
- fikrlar, qarashlar, birliklarning birligi (egoizm va g‘arazning yӱqligi); 
- ijodiy atmosfera. 
Bu belgilar umumiy ish, qiziqish, maqsadni aniq tushunish, mazmun, 
kutubxona faoliyati va ish jarayonida ӱz ӱrnini bilishni tashkil etilgan jamoalarga 
xosdir.
Kutubxona jamoasini shakllantirish – sotsial-psixologik muammo bӱlib, u 

---

85 
shaxsning psixologik xususiyatlarini, menejment asoslarini, bir qator sotsial-
psixologik muammolarni yechishni ӱrganishni talab qiladi. 
Kutubxona faoliyati, boshqalar kabi, nafaqat miqdor, balki sifat 
xarakteristikasiga ham egadir. Kutubxonachi ishini tashkil etishi va uning 
mohiyatini, faqatgina ӱz faoliyatiga ijodiy yondashuvini hisobga olgandagina 
tӱg‘ri baholash mumkin. Kutubxonachining shaxs sifatidagi ijodiy potensialini u 
tӱplagan sotsial tajriba, sotsial kutubxona-shunoslik, psixo-pedagogik va boshqa 
bilimlar va yangi fikrlar, bilim va kӱnikmalar, original yechimlarni qӱllash va 
izlash imkoni, novatorlik formalari va usullari, shu bilan birga, ӱzining 
professional funksiyalarini takomillashtirishi asosida shakllantirish mumkin. 
Tashkil etish formasi, nuqtai-nazaridan, kutubxonachilik kasbi mustaqil 
ijodiy mehnat, doimiy topshiriqlar doirasidagi mehnat, shuningbek, vaqti va 
protseduralari bӱyicha qat’iy reglamentlangan mehnat turlarini ӱz ichiga oladi. 
Kutubxonachilik ishi mohiyatini funksional tahlili quyidagi uch asosiy 
kutubxona kadrlari guruhini ajratib olish imkonini beradi: 
1) oliy kutubxonachilik va sohaviy bilimlarni olgan kutubxona 
mutaxassislari. Ular yuqori intellektual va professional potensialga ega bӱlib, 
kutubxona faoliyatida professional bilimga ega bӱlgan xoldanazariy va ilmiy 
yondashgan xolda ishni bajaradilar; 
2) ӱrta kvalifikatsiyali kutubxonachilar, kӱproq ӱrta (kutubxona yoki boshqa 
maxsus) ma’lumotlilar bӱlib, ular kutubxona jarayonlarining tashkiliy-texnologik 
kompleksidagi ishlarni bajaradilar; 
3) kutubxonachilarning yordamchilari (kichik kutubxonachilar, yordamchi 
personal) umumiy ӱrta ma’lumotli bӱlib, ular alohida operatsiyalarni, maxsus 
kvalifikatsiya talab qilmaydigan boshqa ishlarni bajarish kӱnikmasiga ega 
bӱladilar. 
Bir qator sabablarga kӱra, kutubxonachi shaxs sifatida kӱp xollarda texnik, 
sotsial, tashkiliy va iqtisodiy ӱzgarishlarga qarshilik kӱrsatadi. Ijodiy faolligini 
tarbiyalash, ishga ijodiy yondashishga qiziqtirish uchun quyidagilar zarur: 
1) kutubxonachilarga uning imkoniyatlari haqida ma’lumot berish, doimo 
yangilarini, ilg‘orlarini ӱrganish va ularni eskilari bilan solishtirish imkonini berish 
kerak; 
2) kutubxonachiga tahlil va ratsionalizatorlikka arziydigan mustaqil 
masalalarni izlash, unda analitik qobiliyatni tarbiyalashda yordam berish kerak; 
3) zarur uslubiy yordam, maslaxat berish, tadqiqot va eksperimental ishlarga 
jalb qilish kerak.Ishga ijodiy munosabat darajasini oshirish, kutubxonachi 
imkoniyatlarini rivojlantirish asosida kutubxonachi lavozimiga ishga qabul 
qilinayotganlarni attestatsiya qilish va talablarni ishlab chiqish amalga oshir