Magİstratura mərkəz

Uran birləşmələrinin aşağıdakı birləşmələri məlumdur:

Uran ikioksid – və ya uranil UO₂ şüşəni boz rəngə boyayır, buna görə də boyayıcı kimi maraq doğurmur.

Uran üçoksid UO₃ – şüşəni sarı-yaşıl rəngə boyayır.

Uran ikioksid və uran üçoksid - şüşəni sarı-yaşıl rəngə boyayır.

Uran turşusunun natrium duzu – Na₂UO₄ – uranat şüşəni sarı rəngə boyayır.

Uranit şüşələrin ən qiymətli xassəsi flüoresensiyadır – xüsusilə qalındivarlı dekorativ məmulatlarda və ekranlarda daha çox parlaqlıq verir.

Kükürd (m.ç.32,07; x.ç. 2,07). Şüşədə sulfid şəklində, elementar kükürd və oksidli birləşmələr kükürd anhidridi SO₂ və sulfit SO₃ şəklində yerləşə bilir.

Oksigenli birləşmələr şüşəni rəngləmir. Elementar kükürd texniki şüşənin tərkibində qalmır, o, sulfidlər yaradaraq şüşəni sarı və ya sarı-şabalıdı rəngə boyayır. Tədqiqat işləri göstərir ki, nə kükürd, nə də kömür təmiz xammalın tərkibində (dəmir oksidi olmayan) şüşəni heç bir rəngə boyamır, lakin tamamilə əhəmiyyətsiz miqdarda dəmir tamamilə kifayət edir ki, dəmir sulfid birləşməsi yaratmaqla şüşəni hiss olunacaq sarımtıl rəngə boyasın.

Dəmirdən başqa bir çox ağır metallar da sulfidli birləşmələr yarada bilir ki, bunlar daha güclü boyayıcıdırlar. Dəmir sulfit alınması üçün sulfatdan istifadə olunur, bərpaedici kimi isə kömür və ya üzvi maddələr götürülür. Dəmir oksidi isə adətən az və ya çox miqdarda xammalın tərkibində olur.

Dəmir sulfiddən boyayıcı kimi sarı siqnal svetoforlarının, dekorativ məmulat­ların və müxtəlif tara şüşələrinin istehsalında istifadə edilir.

Selen birləşmələri – boyayıcı kimi selen şixtaya metallik şəkildə – natrium-selen duzu Na₂SeO₃ və selen sink ZnSe kimi daxil edilir.

Elementar vəziyyətdə selen şüşəni çəhrayı rəngə boyayır. Şüşəyə bu rəngin verilməsi üçün şixtaya 0,05-0,2% selen, 1,5-4% seletra və 0,1-0,2% As₂O₃ əlavə etmək olar.

Bu şüşə oksidləşdirici şəraitində bişirilir. Daha təmiz çəhrayı rəngə kalium şüşələri boyanır, natriumlu şüşə isə sarı və hərdən şabalıdı çalarlara boyanır. Sarı çalar yenə də şüşədə dəmir oksidinin olması ilə əlaqədar yaranır. Buna görə də xammalda, xüsusilə də qumda dəmir oksidinin miqdarı minimum olmalıdır. Selenlə çəhrayı rəngə boyanmış şüşə adətən Rozalin adlanır və mətbəx qablarının hazır­lanmasında istifadə olunur.

Tellur (at.ç.127,61). Elementar tellur tamamilə uçucudur və bişmə prosesində şüşəyə rəng verməyərək yalnız oksidləşir.

Əgər tellurun natriumlu birləşmələrindən istifadə olunarsa, mütləq bərpaedicinin iştirakı ilə (1-2% karbon) şüşə nümunəsi (trubkada olan) yandırıcı peçdə tünd göy rəngdən qırmızı və ya qırmızı-bənövşəyi rəngə boyanır, bu da kolloid tellurun boyayıcı qabiliyyəti ilə izah edilir. Tellurun baha başa gəlməsi onun şüşə istehsalında praktiki tətbiqini mümkünsüz edir.