Magistratura məRKƏZİ BƏDƏlova əfsanə adiL
Azərbaycanda iqtisadi artımla əlaqədar həyata keçirilən dövlət proqramlarından gözlənilən nəticələr
Yüklə 0,89 Mb.
|
| 3.2. Azərbaycanda iqtisadi artımla əlaqədar həyata keçirilən dövlət proqramlarından gözlənilən nəticələr
İqtisadiyyatda artım elecə də struktur dəyişiklikləri cəmiyyətin istər iqtisadi təfəkküründə ən vacib problemlərdən biri olaraq bilinir. İqtisadi alimlər artımın mənbəyi haqda çox fikirləşmişlər. Belə ki, bir qrup nəzəriyyəçilər belə qərara gəlmişlər ki,məhz iqtisadi artımın əsas mənbəyi təbii resurslardır. Digərləri-ikinci qrup alimlər isə iqtisadi artımın mənbəyini həm keçmiş həm də canlı əməkdə görürlər. Bəzi alimlər isə iddia ediblər ki, iqtisadi artımın əsas mənbəyi məhz elmdir yaxud da insanın sosial vəziyyətidir. Belə ki, XX əsrin sonlarından əsas belə bir ideya diqqəti cəlb edir ki, iqtisadi sistemin inkişafı, həm təsərrüfatçılıq iqtisadi mexanizmi ciddi artımla sıx surətdə bağlıdır həm də iqtisadi artım, birbaşa ilk növbədə elmi-texniki yüksəlişin nailiyyətlərinə bağlıdır. Lakin son illərdə belə iqtisadi artımı bir fikirlə əlaqələndirirlər ki, məhz əmtəələri eləcə də xidmətlərin yüksək səviyyədə yaradılmasında təbii resurslardan, sözün əsl mənasında, həddən çox istifadə edilir. Elə bunun nəticəsində də təbii resurslar istər-istəməz tükənir həm də nəticədə ekoloji problemlər yaranmiş olur. Beləliklə iqtisadi artımın parametrləri, həm onların dinamikası eləcə də milli təsərrüfatların inkişafında yaxud iqtisadiyyatın dövlət olaraq tənzimlənməsində daha çox istifadə edilir. İqtisadi artım, eləcə də onun tempi, keyfiyyət həm də başqa göstəriciləri milli iqtisadiyyatın, həm ümumi problemləri yalnız potensial dərəcəsindən asılı olaraq yox, eyni zamanda xarici iqtisadi həm də xarici siyasi amillərdən birbaşa asılıdır. İqtisadi inkişaf çoxamilli belə proses olub, həm təsərrüfat mexanizminin həm də eyni zamanda təzə iqtisadi sistemin digər təkamül prosesini həm də özündə əks etdirir. Deməli, bir inkişaf daha çox ziddiyətlidir, həm də o düz yüksələn xətlə də inkişaf edə bilməz. Buna səbəb inkişafın özü ilə qeyri-bərabər həyata keçirilməsidir. Belə bir inkişafda ciddi yüksəliş həm də durğunluğu, kəmiyyət və keyfiyyət dəyişikliklərini,eləcə də müsbət, məndi təmayülləri mütləq nəzərə almaq gərəkdir. Belə bir fikri də mövcuddur: iqtisadi inkişafa eləcə də onun tərkib hissəsi kimi iqtisadi artıma həm orta həm də uzunmüddətli inkişaf tərəfdən yanaşmaq vacibdir. Əgər biz iqtisadi nəzəriyyənin yaranması, formalaşması həm inkişaf tarixinə nəzər salsaq, görə bilərik ki, iqtisadi artım məhz bir neçə tsikllərə bölünür. Bunların içərisində, xüsusən iqtisadi aktivliyin həm uzunmuddətli, həm dalğavari tsiklini göstərsək yerinə düşərdi. Bu nəzəriyyənin əsas nümayəndəsi məhz N.Kondratyevdir. Onun düçüncələrinə əsasən, iqtisadi artımın həmin tsiklləri 8 ildən 12 ilədək davam edə bilər. Amma kiçik tsikllərin mövcudluğu qeyd olunur. Həmin tsikllər 3-4 il davam edir eyni zamanda onlar Ketçen tsiklləri də adlanır. Ketçerin düçüncəsinə nəzərən, əsas fondlar bu müddətdə tam mənasıyla bərpa oluna bilər. Buna səbəb sənayə böhranlarının əsasən 4 fazası-durğunluq, həm depresiya,həm canlanma həm də yüksəklik dövrlərinin olmasıdır. İqtisadi artım nəzəriyyəsi bu anlayışının uzunmüddətli təkamül anlayışını əhatə edirsə, tsikllər nəzəriyyəsi iqtisadi aktivliyin hansısa zaman daxilində qalxıb enməsini tədqiq etmiş olur. Tsiklik inkişaf meyli eləcə də dünya təsərrüfatlarına aid ümumi bir iqtisadi hərəkətin formasıdır. Elə buna görə tsiklik inkişaf həm milli iqtisadiyyatların inkişaflarının müxtəlif elementləriniəsaslı şəkildə özündə göstərir həm də bu iqtisadiyyatların inqilabi eyni zamanda təmayül, iqtisadi tərəqqi yoluyla inkişafını göstərmiş olur. Bu isə o deməkdir ki, həm tsiklik inkişaf həm də inkişafın iqtisadi dinamikasının ən vacib amilidir. Tsiklik inkişaf özü də düzxəttli yox, spralvaridir. Bu isə o deməkdir ki, məhz iqtisadiyyat özü-özünü tənzimləyən bir sistemdir. Amma hazırki dünya təsərrüfatının əsas inkişaf qanunauyğunluqları bildirir ki, iqtisadiyyata məhz dövlətin müdaxiləsi ən gərəkli eyni zamanda vacib şərtlərindəndir. Dövlət iqtisadiyyatı tənzimləmək üçün mühüm tədbirlər görür. Bu tədbirlərin ən gərəklisi isə dövlətin maliyyə siyasətidir. Beləliklə, maliyyə sabitliyinin iqtisadi artıma ciddi təsir mexanizmini müəyyənləşdirmək baxımından iqtisadi artımın mahiyyətini araşdırmaq gərəkdir.İqtisadi artım dedikdə isə biz iqtisadi potensialdan düzgün olaraq istifadə olunması ilə bağlı istehsalın həqiqi səviyyəsinin artımı, digər tərəfdən, əhalinin artan tələbatını ödəmək üçün kəmiyyətcə çox eləcə də keyfiyyətcə yaxşı əmtəə xidmətlərin yaradılması başa düşülür. Bu, iqtisadi artımın mahiyyətinə bu cür yanaşmada diqqətdə olan iqtisadi artım tempi eyni zamanda təklif amilləri durur. İqtisadi tərəqqinin real həcminin dəyişməsinin özülündə yalnız iqtisadi dinamikanı müəyyənləşdirən amillər yoxl, həm də sahəvi, təkrar istehsalın hazırki nisbətinin dəyişməsi, həm də artım prosesində instutsional strukturanın transformasiyası, eyni zamanda artım tempinin stimullaşdırılması həm də məhdudlaşdırılması baxımından dövlət siyasəti, eyni zamanda istehsalın real həcminin tam potensialdan geriyə qalması nöqsanları həm də başqaları durur. Real iqtisadi artımın məğzində əsas iqtisadi ziddiyyət, demək yeni tələblərə cavab verəcək olan təkrar istehsal dayanır: məhdud istehsal resursları həm də sonsuz ictimai tələbatın arasındakı mövcud münasibət. Bu da problem olaraq iki halda həll oluna bilər: Istehsalın gücünün qaldırılması hesabına Ictimai tələbin həm də inkişafı hesabına malik olan həddən artıq effektli istifadə hesabına Amma bu proses demək olar ki, tam deyildir: bu da inkişafın hər bir yeni yüksəlişi bütün tələbatı ödəmir. Istehsal imkanı resurslara nəzərən münasibətdə ilkdir. Bu isə birbaşa göstərir ki, indi tələb hər zaman artır həm də istehsalın fasiləsiz olaraq inkişafını tələb etmiş olur. İstehsalın ciddi inkişafı ictimai tələbin həm inkişafına, eləcə də onun strukturunun uyğunlaşdırılması eləcə də başqalarına əsaslanır. Lakin təcrübədə dediyimiz kimi istehsal olaraq resursları həm də onun strukturu əsasən tələbin strukturasının dəyişməsi baxımından sürətlə dəyişə bilməz. Bu baxımdan hansısa bir əmtəənin çoxlu həcmdə istehsal olunması müəyyən vaxta görə zəruridir. Demək, iqtisadi artımda vacib iqtisadi subyektlərə meyl göstərən cəmiyyətdə hansısa inkişaf səviyyəsindən birbaşa asılı olmayaraq yaranır. Ona görə də iqtisadi artıma əsaslı istehsalın real həcminin düzgün artım tempi mövqeyindən baxılması iqtisadiyyatda ciddi struktur həm də institusiona dəyişikliyin baş verməsini istəyir. İstehsalın strukturu həm də institusional vasitə olaraq mürəkkəb eyni zamanda dəyişməz sayılır. Belə ki, inkişafın bu cür tipi ciddi olaraq xarici vasitələrlə balanslığı həm də məqsədyönlülüyüylə seçilən iqtisadi sistem olaraq xarakterikdir. Belə funksional yanaşma artımın istər neokeynçilik istərsə də neoklassik nəzəriyyəsi baxımından xarakterikdir. Digər yanaşma isə iqtisadi artım, həm də təkrar istehsal sənaye eləcə də postsənaye cəmiyyət nəzəriyyələrində çox ciddi şəkildə istifadə edilir. Bu nəzəriyyə hazırki dövrdə iqtisadi dinamikanın əsas problemlərini həll etmiş olur. Xüsusən, bu, məhz ölkəmizdə istehsalın birbaşa real səviyyəsini müəyyənləşdirən birbaşa amillərin dəyişməsinə nisbətən həm institusional həm də struktur yeniləşmənin sürətli getdiyi şəbir zamanda xarakterik olur. Bu cəhətdən iqtisadi artımın belə təhlilinə iki tərəfdən yanaşmaq olar: İqtisadi artıma iqtisadi tərəqqinin tərkib elementi olaraq baxılır. Bu bir tərəfdən sənayenin hazırkı tsiklik xarakterinin inkişafına səbəb olur, digər tərəfdən də azalma dövründə belə ciddi dəyişikliyin nəticəsi olaraq çıxış edir. Elə buna görə əsas məğz iqtisadi artım dinamikasına yox, iqtisadiyyatda əsaslı dəyişikliklərə verilir. Makroiqtisadi dəyişikliklərlə bərabər, iqtisadi inkişafa həm industrial, həm mikroiqtisadi eləcə də sahibkarlıq problemlərini müəyyənləşdirən istehlakçı həm də istehsalçıların mənalı nöqteyi nəzərdən baxılır. Ölkənin iqtisadi inkişaf həddinin müəyyənləşdirilməsi baxımından ilk əvvəl hesablama nöqtəsinin diqqətdə olması tələb olunur. Deməli bir sıra ölkələr məhz öz səviyyəsini istər ABŞ, istər Fransa stərsə də başqa ölkələr müqayisə edirlər. Amma hər hansı ölkənin inkişaf vəziyyəti həm də istehsal amilləri biri o birinə mütənasib deyil eləcə də onun üçün müəyyən elementlər sistemi mövcuddur: Adambaşına düşən ÜDM yaxud MG-in həcmi Iqtisadiyyatın digər sahəvi strukturu Adambaşına düşən əsas məhsul tiplərinin istehsalı( fərqli sahələrin inkişaf həddi) əhalinin hazırki həyat səviyyəsi iqtisadi effektin əsas göstəricisi Qeyd etməliyik ki, iqtisadi inkişaf həddi əslində tarixi bir anlayışdır. İqtisadiyyatın inkişafının hansısa yeni dövrü onun əsas göstəricilərinin kəmiyyətində dəyişikliklərə səbəb olur. İqtisadi inkişafın indiki səviyyəsinin təhlilində mühüm göstərici adambaşına ÜDM-dir. Məhz 2010-cu ildə həmin göstərici 5797,8 ABŞ dolları olub ki, elə məhz bu 2000-ci illə müqayisə olunan 8,8 dəfə çoxluq təşkil edir. Ölkənin inkişaf səviyyəsi istər iqtisadi artım baxımından baza rolunu oynayan bir neçə mühüm məhsul tipinin istehsalıyla xarakterizə edilir:o, məhsul növləri tərəfdən ölkənin tələbatının təminatı üçün fikir söyləməyə imkan yaradır. İlk növbədə belə bir göstəriciyə məhz elektroenergetika cəhətdən ( yaxud adambaşına) əsaslı istehsal aid olunur. Energetika istehsalı tamamilə artımın əsasını təşkil olunması, xüsusilə həmin göstəricidə ETT həm də əmtəənin kəmiyyət eləcə də xidmət səviyyəsinin imkanı gizlənmiş olur. Müasir şəraitdə həmin göstərici cəhətdən adambaşına istehsal olunan mühüm sənaye məhsulları-dəzgah, avtomobil, həm mineral həm də kimyəvi vasitələrin yaradılması və başqa hesablamalarda da nəzərə alınmişdır. Eyni zamanda məhz ETT-ni təmin etmiş olan sahələrin- hansı ki elektrotexnika, istər maşınqayırma istərsə də başqa hansısa çəkiyə malik olması araşdırılır. Deməli, belə tədqiqat baxımından müəyyən olunmuşdur hərəkətverici sahələrin əsas çəkisi indiki istehsalda böyükdür. Həmin proses də Azərbaycanda bu dediyimiz rəqəmlərlə xarakterizə olunmuş olur. Ölkənin inkişaf səviyyəsi istər iqtisadi artım baxımından baza rolunu oynayan bir neçə mühüm məhsul tipinin istehsalıyla xarakterizə edilir:o, məhsul növləri tərəfdən ölkənin tələbatının təminatı üçün fikir söyləməyə imkan yaradır. İlk növbədə belə bir göstəriciyə məhz elektroenergetika cəhətdən ( yaxud adambaşına) əsaslı istehsal aid olunur. Energetika istehsalı tamamilə artımın əsasını təşkil olunması, xüsusilə həmin göstəricidə ETT həm də əmtəənin kəmiyyət eləcə də xidmət səviyyəsinin imkanı gizlənmiş olur. Müasir şəraitdə həmin göstərici cəhətdən adambaşına istehsal olunan mühüm sənaye məhsulları-dəzgah, avtomobil, həm mineral həm də kimyəvi vasitələrin yaradılması və başqa hesablamalarda da nəzərə alınmişdır. Eyni zamanda məhz ETT-ni təmin etmiş olan sahələrin- hansı ki elektrotexnika, istər maşınqayırma istərsə də başqa hansısa çəkiyə malik olması araşdırılır. Deməli, belə tədqiqat baxımından müəyyən olunmuşdur hərəkətverici sahələrin əsas çəkisi indiki istehsalda böyükdür. Həmin proses də Azərbaycanda bu dediyimiz rəqəmlərlə xarakterizə olunmuş olur. Lakin digər göstəricilərin həcmi üzrə (iqtisadiyyatın həm sahəvi strukturu, həm də adambaşına düşən əsas məhsul tipinin istehsalı və başqaları) Azərbaycanı həmin inkişaf sırasına aid etmək düzgün olmaz. Amma bu proses demək olar ki, tam deyildir: bu da inkişafın hər bir yeni yüksəlişi bütün tələbatı ödəmir. Istehsal imkanı resurslara nəzərən münasibətdə ilkdir. Bu isə onu göstərir ki, tələb hər zaman artır həm də istehsalın fasiləsiz olaraq inkişafını tələb etmiş olur. İstehsalın ciddi inkişafı ictimai tələbin həm inkişafına, eləcə də onun strukturunun uyğunlaşdırılması eləcə də başqalarına əsaslanır. Lakin təcrübədə dediyimiz kimi istehsal olaraq resursları həm də onun strukturu əsasən tələbin strukturasının dəyişməsi baxımından sürətlə dəyişə bilməz. Bu baxımdan hansısa bir əmtəənin çoxlu həcmdə istehsal olunması müəyyən vaxta görə zəruridir. Demək, iqtisadi artımda vacib iqtisadi subyektlərə meyl göstərən cəmiyyətdə hansısa inkişaf səviyyəsindən birbaşa asılı olmayaraq yaranır. Ona görə də iqtisadi artıma əsaslı istehsalın real həcminin düzgün artım tempi mövqeyindən baxılması iqtisadiyyatda ciddi struktur həm də institusiona dəyişikliyin baş verməsini istəyir. İstehsalın strukturu həm də institusional vasitə olaraq mürəkkəb eyni zamanda dəyişməz sayılır. Belə ki, inkişafın bu cür tipi ciddi olaraq xarici vasitələrlə balanslığı həm də məqsədyönlülüyüylə seçilən iqtisadi sistem olaraq xarakterikdir. Belə funksional yanaşma artımın istər neokeynçilik istərsə də neoklassik nəzəriyyəsi baxımından xarakterikdir. Digər yanaşma isə iqtisadi artım, həm də təkrar istehsal sənaye eləcə də postsənaye cəmiyyət nəzəriyyələrində çox ciddi şəkildə istifadə edilir. Bu nəzəriyyə hazırki dövrdə iqtisadi dinamikanın əsas problemlərini həll etmiş olur. Xüsusən, bu, məhz ölkəmizdə istehsalın birbaşa real səviyyəsini müəyyənləşdirən birbaşa amillərin dəyişməsinə nisbətən həm institusional həm də struktur yeniləşmənin sürətli getdiyi şəbir zamanda xarakterik olur. Bəzən həmin tənəzzül təsərrüfat əlaqələrinin sınmasıyla uyğunlaşdırılır. Təbii olaraq bu amilin təsirini tamamilə inkar edə bilmərik. Lakin onu da nəzərə almalıyıq ki, Azərbaycan müəssisələri hazırda təsərrüfat münasibətlərini istər keçmiş ittifaqdan istərsə də miras qalmış tam xalq təsərrüfatı sistemi baxımından qura bilmərik. Buna səbəb həmin əlaqələrin bir çoxusu digər halda səmərəli deyil, digər tərəfdən belə əlaqə və münasibətlər fərqli respublikaların suverenliyinin məhdudlaşdırılmasına eləcə də süni olaraq iqtisadi asılılığına imkan yaradacaq. İndiki şərait baxımından təsərrüfat münasibətlərini onların qırılması olaraq yox, sadəcə olaraq birbaşa əlaqələrin təzələnməsi həm də təkmilləşməsi olaraq səciyyələndirmək olar. Elə ona görə respublikada istər sənaye istehsalının dərinləşməsi üçün birbaşa tədbirlər başlanmışdır. Belə ki, başlıca olaraq iqtisadi artıma xidmət göstərən iqtisadi islahatların həyata həm də özəlləşdirilməsinin artırılmasına nail olunub. Təcrübə göstərir ki, istər istehsalın sabitliyiistərsə də bu tədbirlərin uğurlu olaraq həyata keçirilməlidir. Belə ki bizə məlumdur ki, sürətli inflyasiya şəraitində məhz istehsalın artımını yaratmaqdemək olar ki, mümkünsüzdürl. Üçüncüsü isə xarici investisiyanın həm ölkə iqtisadiyyatına cəlbi dövlət baxımından stimullaşdırılmalıdır. İndiki dövrdə Azərbaycan xarici investisiyaya nəzərən ticarət, həm xidmət, həm ictimai-iaşə, həm də bank eləcə də maliyyə sektoruna getməsi müşahidə olunur. Lakin bu da dövlət struktur siyasətini, eyni zamanda hansısa sənaye sahələrinin ciddi inkişafına üstünlük olunması müəyyən etdikdən dərhal sonra xarici investisalarında həmin sahələrə cəlb edilməsinin birbaşa proqramı işləyib verilməlidir. Xarici investisiyaların istər sənaye sahələrinə cəlbi prosesi istərsə də yerli istehlakçıların ciddi iqtisadi mövqedən qorunmasıyla paralel olaraq davam etdirilməlidir. Sənayedə mövcud olan problemin ciddi həlli ödəmə böhranının birbaşa aradan qaldırılması həm də bu məqsədlə respublika olaraq veksel dövriyyəsinin tətbiq olunması, istər müəssisələr arasında baş verən münasibətin müqaviləyə uyğun qurulması, həm rəqabət münasibətlərinin inkişafını, həm bankların müəssisələr qarşısında dayanan məsuliyyətinin artırılması eyni zamanda iqtisadiyyatda vergi yükünün azaldılmasını istəyir. Bu cəhətdən Azərbaycanda baş verən iqtisadi artımı nəzərdə tutulması üçün reallaşdırılan tədbirləri aşağıdakı göstərdiyimiz bölmək olar: Maliyyə sabitliyin təmin olunması. Belə ki, həmin mərhələ büdcə tərəfdən kəsirinin aşağı salınması, kredit emissiyasının həm məhdudlaşdırılması, həm də maliyyə-kredit rejiminindüzgün olaraq sərbəstləşdirilməsi yoluyla inflyasiyanın birbaşa normal səviyyədə qoyulması həm də manatın indiki məzənnəsinin əsaslı möhkəmləndirilməsiylə xarakterizə edilir. Təcrübədə görünür ki, respublikada manatın sabitliyini möhkəmləndirmədən iqtisadi islahatın digər mərhələləri baxımından nəzərə alınmış tədbirləri düzgün həyata keçirmək mümkünsüzdür. Artıq bu gün Azərbaycan iqtisadiyyatının ürəkaçan vəziyyəti istər antiinflyasiya siyasətinin istərsə də investisiya siyasətiylə tamamlanmasını, həm də möhkəm maliyyə-kredit rejiminin “yumşaqlaşdırılmasını, eyni zamanda vergi yükünün getdikcə azaldılmasını, həm də müəssisələrin ölkədən maliyyə asılılığının ortadan götürülməsini eləcə də ölkənin valyuta ehtiyatlarının çox böyük dəyişməz mənbələr hesabına yaratmaq tələb olunur. İqtisadiyyatda əsaslı srtuktur dəyişkənliklərinin həyata keçirilməsi. Bu mərhələdə birbaşa özəlləşdirmənin möhkəm miqyasda yerinə yetirilməsini, xüsusi sektorun düzgün formalaşması həm də idarəetmə sistemində əsaslı dəyişkənlikliyin aparılması bəhsinə getdikcə həyata keçirilirsə də, nu gün iqtisadiyyatda ciddi struktur dəyişkənlikliyin dinamik xarakter daşıdığını söyləsək yanılarıq. Cünki belə dəyişkənliklər baxımından mühüm şərtlərdən biri də bazar münasibətlərinin düzgün iqtisadiyyatın hər sahələrinə əvvəlkindən çox nüfuz etməsi eləcə də təsərrrüfat subyektlərinin indiki bazar iqtisadiyyatının prinsiplərihəm də qaydalarıyla fəaliyyət göstərməsidir. Lakin hazırda birbaşa sənaye müəsssisələrinin həm yeni iqtisadi mövqeyə uyğunlaşması çətin olsa da eyni zamanda olduqca ləng gedən prosesdir. Bu digər cəhətdən bazar mexanizminin vacib elementlərinin indiki iqtisadiyyatda geniş tətbiq olunmasıyla izah edilir. Müəssisələrin mövcud olan iqtisadi vəziyyətdə “özünəməxsus hansısa formada yox, məhz bazar prinsiplərinə uyğun olaraq adaptasiyası həm liberallaşdırma həm də rəqabət münasibətlərinin ciddi inkişaf etdirilməsini eyni zamanda maliyyə bazarının təkmilləşdirilməsi tələb olunur İqtisadi artımın zamanla təmin olunması. Azərbaycan iqtisadi artım üçün ilkin meylin müşahidə edilməsi, iqtisadi həm artımın kompleks şəkildə həyata uyğun keçirilməsi nəticəsində indi mümkün olmuşdur. Azərbaycanda isə iqtisadi artım bizim üçün ilkin meylin olması müşahidə edilməsi, iqtisadi artımın tamamilə kompleks şəkildə birbaşa həyata keçirilməsi bu zamanda nəticəsində iqtisadiyyat mümkün olmuşdur. Azərbaycanda maliyyə iqtisadi artım hal hazırda olduğu kimi prespektivdə də bəzi istinad təzadlarla xarakterizə olunan mümkündür. Yəni bizim ÜDM –ın artması iqtisadiyyatın, eləcə də sənayenin bəzi sahələrində istehsalın azaldılması birbaşa digər sahələrində əksinə artması olaraq müşahidə edilə bilər. Bu prosesi ölkənin həm iqtisadi həyatı baxımından mənfi faktor olaraq yox, iqtisadiyyatın yeni mövqeyə struktur adaptasiyası olaraq qiymətləndirmək gərəkdir. İqtisadi artım nəticəsində təminatlı həm də sabit dayaq birbaşa uyğunluq yaradılması da özlüyündə iqtisadiyyatın strukturasının təkmilləşdirilməsini də şərait yaradacaq olan çevik istifadə olunmasını eyni zamanda xüsusi sektorun inkişafını nəzərə çatdırır. Əhalinin həyat tərzinin artırılmasının olduqca vacib şəraitin araşdırılması. Həyata keçirilən düzgün maliyyə iqtisadi siyasəti dövlətdə maliyyə möhkəmliyini yaratmaqla yanaşı, olduqca əhalinin real sürətli gəlirlərinin artmasını ciddi təminat vermişlər. Belə olduqda, 2014-cu ildə məhz əhalinin real gəlirlərinin 13,3%, amma istehlak qiymətlərinin 9,1% yüksəlməsinə nail olmuşdur. Əhalinin olduqca pul gəlirləri daimi 14,2% artmışdır. Bildiyimiz kimi hazırda qloballaşma, inteqrasiya prosesləri çərçivəsində dünya təsərrüfatında milli iqtisadiyyatların iqtisadi inkişafının davamlı olması və iqtisadi artım problemi aktual məsələlərdir. Yüklə 0,89 Mb. Dostları ilə paylaş:
|