Maktabgacha va maktab ta`limi vazirligi

2.Qayta anglashda iqrorliklar o‘zgarishi. O‘z-o‘zini anglash biz o‘zimiz haqimizda yaratgan obraz. Faqat vizual tasvir emas, albatta; biz ishongan g‘oyalar to‘plami, bizni ongli va ongsiz ravishda belgilaydi. Bunga o‘zimiz haqimizdagi ushbu "tasvir" ga kiritilishi mumkin bo‘lgan deyarli cheksiz ko‘p tushunchalar kiradi, chunki har bir g‘oya o‘z tarkibida ko‘plab g‘oyalarni olishi mumkin, boshqalari ichida toifalar tizimlarini yaratishi mumkin. Albatta, o‘z-o‘zini anglash - bu "men" imidjini aniqlashga xizmat qiladigan xususiyatlar (estetik, jismoniy, affektiv va boshqalar) to‘plamidir.
Shu tarzda, agar insonning aqli qisman bir-birining ustiga tushadigan tushunchalar tarmog‘idan iborat deb hisoblasak (masalan, "gulzor" "o‘simlik" bilan "qizil" bilan bir-birining ustiga bir-biriga to‘g‘ri kelsa) rang), o‘z-o‘zini anglash - bu turli xil g‘oyalar va e'tiqodlarning bir vaqtning o‘zida bir-biriga to‘g‘ri keladigan nuqtasi, bu kombinatsiyadan "men" tushunchasi paydo bo‘lishiga olib keladi, mavhum tushunchalarni yaratish va talqin qilish qobiliyatiga ega bo‘lgan insonlarda mavjud bo‘lgan narsa.
Vaqt o‘tishi bilan nisbatan bir xil bo‘lib qolishiga moyil bo‘lsa-da, o‘z-o‘zini anglash har qanday holatda ham turg‘un emas. Bizning tajribalarimiz va fikrlarimiz davom etayotgani kabi, o‘z-o‘zimizni anglashimiz ham doimo o‘zgarib turadi. Bizning hayot tarzimiz yoki yurish-turishimiz uchun mutlaqo begona deb hisoblagan narsa, bir muncha vaqt o‘tgach, biz belgilaydigan narsalar to‘plamiga kirishi aniq. Bu iqrorliklardan voz kechish deyiladi.
Iqrorlikdan voz kechishga ayrim misollarni ko‘rib chiqamiz:
Shaxsiy iqrorlik - o‘zini kalta(uzun) sochda, boshqa rangli kiyimda tasavvur etolmaslik. Bu iqrorlik o‘sha ishni qilish bilan yoriladi, ya’ni boshqa rangli kiyimni kiyish, sochni kalta (yoki uzun) shaklga keltirish.
Ijtimoiy iqrorlik - hech qachon o‘quvchilar bilan do‘st bo‘lolmaslik. Ayrim o‘qituvchilar faoliyatining boshida aslo o‘quvchi bilan yaqin do‘st bo‘lib ketolmayman, degan iqrorlikda bo‘ladilar. Ammo vaqt o‘tishi bilan pedagogning bu iqrorligi yorilib, u o‘z o‘quvchilari bilan do‘stona munosabatni o‘rnatishi mumkin.
Ta’limiy iqrorlik - mavzuni tushuntirmasdan topshiriq berib bo‘lmasligi. Yangi pedagogik texnologiyalar bu iqrorlikni ham chetga chiqarmoqda.
Axloqiy iqrorlik – yo‘lda ketaturib taomlanib bo‘lmasligi. Bugungi shiddati tez zamonda bir vaqting o‘zida 2 ikkita joyda ishlaydigan insonlar tushlik vaqtini yo‘lda o‘tkazishga to‘g‘ri keladi va vaqtdan unumli foydalanish maqsadida yo‘lda ovqatlanishga majbur bo‘lishadi.
Oilaviy iqrorlik – ayol kishining ishlamasdan uyda o‘tirishi lozimligi haqidagi iqrorlik bugungi kunga kelib o‘zini oqlamay qo‘ydi. Hozirgi zamonda ayollarimiz ham davlat ishini, ham o‘z oilaviy ishlarini ham birgalikda olib borishmoqda.
Global iqrorlik – internetsiz yashab bo‘lmasligi haqida global darajada iqrorligimiz bor. Ammo chekka-chekka qishloqlardagi holatlardan bilish mumkinki, intenetsiz ham bemaolo yashash mumkin.
Bu kabi iqrorliklar shaxsni o‘zidan uzoqlashishiga, o‘zini anglamasligiga sabab bo‘ladi. Iqrorliklarning yorilishi, ya’ni puchga chiqishi natijasida shaxs o‘zini qayta anglab va qayta baholab boradi. O‘z-o‘zini anglash - bu "men" imidjini aniqlashga xizmat qiladigan xususiyatlardir.