Maktabgacha va maktab ta`limi vazirligi

Nazorat savollari:

17. 
    Mnemonika nima?
    
18. 
    Mnemonika va mnemotexnikaning farqini tushuntiring.
    
19. 
    Mnemotexnika va uning tarmoqlarini izohlang.
    
20. 
    Mnemonikani rivojlantirish yo‘llari qaysilar?
    

Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxati:

1. 
   Помнить все: Практическое руководство по развитию памяти Книга, Артур Думчев 2020 г.
   
2. 
   Феноменальная память: методы запоминания информации Книга, Stanislav Aleksandrovich Matveev. 2012 г.
   
3. 
   Mnemonika — eslab qolish san’ati. Unga erishish uchun nima qilish kerak? // Xalq so‘zi gazetasi. 2020-yil, 20-fevral.
   
4. 
   http://elibrary.bsu.az/books_163/N_5.pdf
   
5. 
   https://studfiles.net/preview/3535705/
   

Ta’limda mnemotexnikadan foydalanamiz
Tayanch so‘z va iboralar: ta’lim, mnemotexnika, mnemotexnik treninglar, boshlang‘ich sinf o‘uvchilari uchun mnemotexnik mashqlar.

Yaqin vaqtgacha mnemonika faqat psixologiya doirasida, xotira samaradorligini oshirish texnologiyasi sifatida ko‘rib chiqildi. Zamonaviy psixologiyada mnemonikaning pozitsiyasi keng rivojlangan, xotiraning muvaffaqiyati qo‘llaniladigan yodlash usullariga bog‘liq. Yodlangan materialni semantik, mantiqiy qayta ishlash nafaqat xotira samaradorligini oshirish, balki uni rivojlantirish va tarbiyalashning asosiy usuli hisoblanadi. Fanda bir qator mualliflar, xususan LS Vygotskiy, S. Y. Rubinshteyn o‘quv jarayonida mnemonikadan foydalanish mumkin deb hisoblamaganliklari bilan bog‘liq qarama-qarshilik mavjud, chunki ularning fikricha, bu hech qanday hissa qo‘shmaydi. bolaning rivojlanishi uchun. Shu bilan birga, zamonaviy tadqiqotchilar - M. A. Ziganov, V. A. Kozarenko, A. K. Kolechenko va boshqalar buning aksini ta’kidlaydilar. Zamonaviy pedagogika o‘quv jarayoniga psixologik usullar, uslublar, texnologiyalarni faol ravishda kiritmoqda. Texnologiya sifatida pedagogik mnemonika psixologik muammodan boshqa muammoni hal qilish imkonini beradi - guruhda qulay muhit yaratadigan xotirani rivojlantirishning turli usullaridan foydalangan holda bolalarga dasturiy materialni o‘zlashtirishga yordam beradi.
Hozirgi vaqtda mnemonika pedagogik texnologiya sifatida M. A. Ziganov, A. K. Kolechenko, I. Matyugin, T. B. Polyanskaya, I. Rybnikova, E. D. Safronova va boshqalar tomonidan ishlab chiqilmoqda. Mnemonika texnologiyasini, bizning fikrimizcha, I. M. Sechenov va I. P. Pavlovlar tomonidan aniqlangan inson miyasining shartli refleks faolligi qonuniyatlariga asoslangan o‘rganishning assotsiativ nazariyasiga bog‘lash mumkin. Ularning ta’limotiga ko‘ra, inson miyasida hayot davomida doimiy ravishda shartli refleksli aloqalar - assotsiatsiyalar hosil bo‘lish jarayoni mavjud. Har bir insonning o‘ziga xosligi qaysi birlashmalarning ongda barqaror va qat’iy ekanligiga bog‘liq.
Bolalar va kattalarda tafakkurni rivojlantirishda mnemotexnikadan foydalanish muammosi bo‘yicha ilmiy adabiyotlarni o‘rganib chiqib, biz mnemotexnikadan foydalanish yodlangan ma’lumotlar hajmini oshirishdan tashqari, diqqatni o‘rgatishini va hozirgi faoliyatga diqqatni jamlash qobiliyatini oshirishini aniqladik. Tasavvurni, xayoliy fikrlashni yaxshilaydi, mnemonika miyaning ikkala yarim sharlarini ishga kiritishga, uning imkoniyatlaridan ko‘proq foydalanishga imkon beradi, fikrlash jarayonini yanada uyg‘unroq qiladi. Mnemotexnika usullari qadimdan ma’lum bo‘lib, ulardan foydalanish har doim ham taniqli olimlar tomonidan ma’qullanmagan, ammo zamonaviy olimlar va amaliyotchilar mnemonikadan foydalanish idrok etish, diqqat kabi aqliy funksiyalarni rivojlantirishga ijobiy ta’sir ko‘rsatishini isbotladilar.
Mnemonika - yodlash san’ati bo‘lib, sun’iy assotsiatsiyalar hosil qilish orqali esda saqlashni osonlashtiradigan va xotira hajmini oshiradigan texnika va usullar majmuasidir. Ushbu uslub bir nechta sohalarda bolalar bilan tizimli ishlash uchun mo‘ljallangan:
-mantiqiy va obrazli fikrlashni rivojlantirish;
- e’tibor va xotirani rivojlantirish;
-nutq va tasavvurni rivojlantirish;
- matematik tayyorgarlik;
- bolaning qo‘lini yozishga tayyorlash;
- psixologik amaliyot.
“Mnemotables” ya’ni, muayyan ma’lumotlarni o‘z ichiga olgan sxemalar quyidagi vazifalarni hal qiladi:
- xotirani rivojlantirish (yodlashning turli usullari bo‘yicha trening);
- tahlil qilish, qismlarni ajratish, juftlarga, guruhlarga, butunga birlashtirish qobiliyati; tizimlashtirish qobiliyati;
-mantiqni rivojlantirish;
-majoziy tafakkurni rivojlantirish;
- izchil fikrlash, hikoya tuzish, ma’lumotni qayta kodlash qobiliyati;
-didaktik umumta’lim vazifalarini yechish;
- o‘quv rejasining barcha yo‘nalishlari bo‘yicha ma’lumotlarni jamlash;
- zukkolikni rivojlantirish;
- e’tiborni tarbiyalash;
-grafik tarzda to‘g‘ri takrorlash ko‘nikmalarini rivojlantirish.
Bolalarni mnemotexnika yordamida o‘qitishni kichik yoshdan boshlash mumkin. Bolalar uchun mashqlar bilan tanishish oddiy fokuslardan boshlanadi. Birinchidan, uch yoshga to‘lgan bolalarga tanishtirilishi mumkin bo‘lgan mnemonik kvadratlar qo‘llaniladi. Birinchi darslarda bolalar bir so‘z, ibora yoki oddiy iborani ifodalovchi oddiy tasvirlarni o‘rganadilar. Siz rasmlarni kvadratga qo‘yishingiz va harakatlar bilan she’rlarni o‘rganishingiz mumkin. Keyinchalik. 4-5 yoshda bolalar mnemonik treklar bilan tanishadilar. To‘rtta rasmni bir-biri bilan bog‘lab tizimlashtirilgan rasmlarni eslab qoladilar. Bunday tasvirlar yordamida ketma-ketlik tushunchasi shakllanadi. Guruh rasmlari tufayli siz osongina qisqa hikoya aytib berishingiz, qo‘l yuvish bosqichlarini, kiyinish yoki yuvish jarayonini eslab qolishingiz mumkin.
Mnemonika bolalarni o‘qitishda faol qo‘llaniladi. Masalan, ranglar spektridagi ketma-ketlikni o‘rganish uchun “Har bir ovchi qirg‘ovul qayerda o‘tirganini bilishni xohlaydi” iborasidan foydalaniladi, aynan u kamalak qanday “joylashganini” aniq aytishga yordam beradi. Bolalarning rivojlanishida mnemonikaning quyidagicha o‘rni bor:
ma’lumotni tez va doimiy eslab qolishga yordam beradi;
xotira va e’tiborni yaxshilaydi;
nutqni rivojlantiradi, so‘z boyligi va dunyoqarashini kengaytiradi;
tovush va so‘zlarni to‘g‘ri talaffuz qilishga o‘rgatadi;
mantiqiy va obrazli fikrlashni shakllantiradi;
tasavvurni, intellektual va ijodiy qobiliyatlarni yaxshilaydi;
xarakterni tarbiyalaydi, xushmuomalalikni o‘rgatadi, izolyatsiya va uyatchanlikni yengishga yordam beradi.
6-7 yoshli bolalarga mnemonik jadvallardan boshlab eslab qolishni o‘rgatish mumkin. Natijada ular murakkab harakatlarni bajarish imkoniga ega bo‘ladilar. Masalan:
turli asarlarni qayta aytib berish;
she’r va qo‘shma so‘zlarni yod olish;
topishmoqlarga javob topish;
ertak yoki hikoyalar ixtiro qilish;
obyektlarni ma’lum belgilarga ko‘ra guruhlarga taqsimlash;
o‘quv raqamlarini eslab qolish;
turli joylarda hayot xavfsizligi va xatti-harakatlarining asosiy qoidalari, o‘z-o‘ziga xizmat ko‘rsatish usullari bilan tanishish.
Bolalar o‘z fikrlarini to‘g‘ri va chiroyli ifoda etishni, nutqda yangi so‘zlardan foydalanishni o‘rganadilar. Diqqat va zukkolik rivojlanadi, asosiy narsani ajratib ko‘rsatish va taqqoslash qobiliyati yaxshilanadi.
14 yoshga to‘lgunga qadar bolada mavhum-mantiqiy fikrlash shakllanadi va u asosan shaxsan boshidan kechirganlarini eslaydi. Mnemonika, shuningdek, maktab o‘quv dasturidagi mavhum tushunchalarni hayotdagi voqea va hodisalar bilan bog‘lash imkonini beradi va shu bilan esda saqlash jarayonini soddalashtiradi. 
Ta’limda mnemonikadan foydalanish muntazam ravishda xotira va ongni, nutq va lug‘at boyligini, fantaziya va ijodkorlikni rivojlantiradi.
Ta’limda foydalaniladigan mnemotexnika usullari: