Mavzu: O’zbek xalq shevalarining leksikasi

O’zbek xalqi tojik xalqi bilan juda uzoq vaqtdan buyon yaqin munosabatda bo’lganligi sababli o’zbek tiliga tojik tilidan juda ko’p so’zlar o’zlashgan. Shahar guruh shevalarda ism guruhida va ravish turkumida arabcha so’zlar anchagina. Masalan: Toshkent shevasida əvəz (adabiy imloda ovoz) əyne (adabiy imloda oyna ), əgə (adabiy imloda ogoh) ərəm (adabiy imloda orom) ,ərzъ (adabiy imloda orzu), əptəv (adabiy imloda oftob) va boshqalar.

• O’zbek xalqi tojik xalqi bilan juda uzoq vaqtdan buyon yaqin munosabatda bo’lganligi sababli o’zbek tiliga tojik tilidan juda ko’p so’zlar o’zlashgan. Shahar guruh shevalarda ism guruhida va ravish turkumida arabcha so’zlar anchagina. Masalan: Toshkent shevasida əvəz (adabiy imloda ovoz) əyne (adabiy imloda oyna ), əgə (adabiy imloda ogoh) ərəm (adabiy imloda orom) ,ərzъ (adabiy imloda orzu), əptəv (adabiy imloda oftob) va boshqalar.

Qorluq lahjasi.

• Asosiy savollar:
• 1.Qorluq lahjasining fonetik xususiyatlari.
• 2.Qorluq lahjasining leksikasi.
• 3.Qorluq lahjasining morfologik xususiyatlari.

O’zbek shalq shevalarining fonetik xususiyatlari.

• REJA:
• 1.O’zbek xalq shevalarininig asosiy fonetik xususiyatlari. Shevalardagi y- lashish va j- lashish; o- lashish va a- lashishi. Unli fonemalarda. Qorluq, o’g’iz va qipchoq shevalaridagi unlilar tarkibi.
• 2.O’zbek shevalari konsonantizmi (undoshlar). Qorluq, o’g’iz va qipchoq laxjalaridagi undoshlarga umumiy tavsif.
• 3.Singarmonizm. Fonetik hodisalar: assimilyatsiya, dissimilyatsiya, metateza va boshqa fonetik hodisalar.

Tayanch tushunchalar va iboralar:

• Singormanizm va uning turlari: labial garmoniya, platol garmoniya, umlaut, birlamchi cho’ziqlik, ikkilamchi cho’ziqlik, assimilyatsiiyaning turlari: progressiv assimilyatsiya, regressiv assimilyatsiya, to’liq va to’liqsiz assimilyatsiya, dissimilyatsiya, metateza, so’z shakllarining torayishi: spirantizatsiya, diereza sandxi hodisalari; birinchi bo’g’in, ikkinchi va ko’p bo’g’inli so’zlar.