Medeniyet

Bibliyografya :

TSMA, nr. E. 1459, 3127/2, 3207, 4476. 6675,9196,9662,9713, 11440, 11602, 11635, 11676, 11687; TSMA, nr. D. 9524; Ma'neut ue Ağriboz Fetihnamesi(nşr. Ahmet Ateş, Fâtih ue İstanbul içinde], 1/3, İstanbul 1953-54, s. 281-299; Fetihnâme-i Kara Boğdan, DTCF Ktp., İs­mail Saib Sencer Yazmaları, nr. 305; Kânûnnâ-me-i Sultani ber Müceb-i cÖrf-i *Oşmâni (nşr. R. Anhegger - Halil İnalcık), Ankara 1956; Ka-nunnâme-iÂl-i Osman (nşr. Abdülkadirözcan], İstanbul 2003; Fâtih Mehmet II Vakfiyeleri (nşr. Vakıflar Umum Müdürlüğü), Ankara 1938; Fatih Devri Kaynaklarından Düsturnâme-i Enueri, Osmanlı Tarihi Kısmı: 1299-1466 (nşr. Nec­det Öztürk), İstanbul 2003, s. 48 vd., 97; îbn Tağ-rîberdî, Hauâdişü'd-dühûr(nşr. W. Popper), Mew Haven 1967, I, 298-299; (I, 144; III, 408-41 î, 486,509, 631, 684; Âşıkpaşazâde. Târih, s. 143 vd.; a.e. (Giese), s. 133; Gazaüât-ı Sultân Mu-râd b. Mehemmed Hân (nşr Halil İnalcık- Mev-lûd Oğuz), Ankara 1978, tür.yer.; Tursun Beg. Târîh-İ Ebü'l-Feth: The History of Mehmed the Conqueror(ed. Halil inalcık- R. Murphey], Mİn-neapolis-Chicago 1978; Ducas, Istoria turco-bizantina{ed.\. Grecu),Bucureşti 1958, tür.yer,; Krrtovoulos. History of Mehmed the Conqueror (trc. Charles T. Riggs), Princeton 1954; Sehâvî, Vecîzü'l-kelâm, Köprülü Ktp., nr. 1189, vr. 87"; İdrîS-i Bitlisî, Heşt Bİhişt, Nuruosmanİye Ktp., nr. 3209, vr. 360°-362ü vd.; Feridun Bey, Mün­şeat, I, 221-289; İbn Kemal, Teüârih-i Âl-i Os­man, VİI. Defter, tür.yer.; Tâcîbeyzâde Cafer Çe­lebi, Mahrûse-i istanbul Fetihnamesi (TOEM İlâvesi), İstanbul 1331, tür.yer.; Kıvâmî, Fetih­nâme-i Sultan Mehmed (nşr. Fr. Babinger), İs­tanbul 1955; Teuârîh-İÂl-i Osman (nşr F, Giese), Breslau 1922, tür.yer.; Bir Yeniçerinin Hatıratı (trc. Kemal Beydilli], İstanbul 2003, tür.yer.; Os­man/f Tarihine Ait Takvimler{nşr. Atsız), İstan­bul 1961, tür.yer.; Zinkeisen, Geschichte, 11, 149; A. C. Contarini. Trauels in Tana and Per-sia, London 1873, s. 31; T. S. Cantacasİn, Petit traicte de l'origine des turcqz (nşr Ch. Schefer), Paris 1896, s. 72 vd.; E. Pears, TheDestruction of the Greek Empire, London 1903; G. Jacob, DerDiuan Sultan Mehmeds des Zıveiten des Eroberers uon Constanünopel, Berlin 1904; G. Angielello, Historia turchesca (nşr. 1. Ursu), Bu-curesti 1909, tür.yer.; N. Jorga. Geschichte des Osmanischen Reiches, Gotha 1909, II, 22; a.mlf., Histoire des etats balkaniçues, Paris 1925, tür.yer.; L. von Thalloczy, Studien zur Ge­schichte. Bosniens und Serbiens, München -Leipzig 1919, tür.yer.; W. Heyd. Histoire du commerce du Levant (trc. R Raynaud), Leipzig 1936, II, tür.yer.; A. A. Vasiiiev, The Gots İn the

Crimea, Cambridge 1936, s. 244,252; A. Gegaj, l'Albanie et l'inoasion turque au XVC siecle, Paris 1937, tür.yer.; Saffet Sıtkı [Bilmen]. Fatih Diuanı, İstanbul 1944; Kemal Edip Ünsel [Kürk-çüoğlu]. Fâtih'in Şiirleri, Ankara 1946; A. Sü­heyl Ünver, İstanbul üniversitesi Tarihine Baş­langıç: Fatih, Külliyesi ue Zamanı İlim Hayatı, İstanbul 1946; Chalkokondyles. Ordo Portae (nşr. Şerif Baştav), Budapest 1947; Fr. Babinger, Mehmed der Eroberer und seine Zeit, München 1953; a.e.: Fatih Sultan Mehmed ue Zamanı (trc. Dost Körpe], İstanbul 2003; İsmail Hikmet Ertaylan, Fatih ue Fütuhatı I: Bizans ue Kara­deniz, İstanbul 1953; Selahattin Tansel. Osman-U Kaynaklarına Göre Falih Sultan Mehmed'in Siyası ue Askerî Faaliyeti, Ankara 1953; Halil İnalcık. Fatih Deuri Üzerinde Tetkikler ue Vesi­kalar, Ankara 1954; a.mlf., "Ottoman Galata; 1453-1553", Premiere rencontre internation-ale sur I 'empire ottoman et la Turquie moderne (ed. Edhem Eldem), İstanbul-Paris 1991, s. 17-105; a.mlf., "Yeni Vesikalara Göre Kırım Han­lığının Osmanlı Tabiliğine Girmesi ve Ahidna-me Meselesi", TTK Belleten, Vlll/30 (1944], s. 185-229; a.mlf., "Fatih Sultan Mehmed'in Fer­manları", a.e.,Xl/44 (1947], s. 693-703;a.mlf., "Mehmed the Conqueror (1432-1481 ] and his Time". Speculum,XXXV, Cambridge 1960, s. 408-427; a.mlf., "Mehmed II", İA, VII, 507-535; a.mlf., "Mehemmed II", El2 (İng.), VI, 978-981; S. Runciman, The Fail of ConstanÜnople, London 1955; Ahmed Aymutlu, Fâtih ue Şiirle­ri, İstanbul 1959, s. 41 -63; A. Pertusi, La Cadu-ta di Constantinopolı, I. Le testimonianze del contemporanei II. L'eco nel mondo, Verona 1976; Feridun Emecen. istanbul'un Fethi Ola­yı ue Meseleleri, istanbul 2003; iskender Pala, Fâtih'in Şiirleri, İstanbul 2003, s. 9-21; Z. Dolfin, "1453 Yılında İstanbul'un Muhasara ve Zabtı" (trc. Sam im Sinanoğlu-Suat Sinanoğlu], Fatih üe İstanbul, 1/1, İstanbul 1953, s, 19-62; Abdülkadir Karahan, "ŞairAvnî: Fâtih", TDED, VI (1954], 1-38.

Halil İnalcık

1 Medeniyet, sy. 14 1934, s. 3

2 meselâ bk. Hafız Yûsuf Yakubof, sy. 151 11938, s. 1

3 sy. 25 119341, s, 1,4

4 Acaroğlu.s. 32

5 bk. Derkâviyye; Şeyh Zâfir

6 bk. Medih

7 bk. Methiye

8 DİA, III, 428; IV, 484

9 Kitâbû 'Arûzi'l-uaraka, s. 55 vd.; krş.DİA, III, 429

10 medîd bahrinin aslının hafîf bahrinden oluştuğuna ve serî' bah­riyle olan alâkasına dair görüşler İçin bk. Celâl el-HanefT, s. 287 vd., 573 vd

11 Safa Hulûsî, s. 56; Abdürrızâ Aii, s. 132 vd

12 aş. bk

13 Abdürrızâ Ali, s. 133

14 aş. bk.

15 a.g.e., s. 133

16 kullanılmayan şekiller için bk. a.g.e., s. 130; Celâl el-Hanefî, s. 301-303

17 el-'Arûi, s. 290-300

18 bk. Methiye

19 el-Müfredât, "hmd" md.; iki kav­ram arasındaki ortak ve farklı anlamlarla ilgili daha geniş bilgi için bk. Tehânevî, Keşşaf, I, 288-289

20 Âl-i İmrân 3/188; krş. Râgıb el-İsfahânî, ez-Zer?a, s. 277

21 en-Nisâ 4/49

22 Yûsuf 12/55

23 Ah/câmü7-Kur'ân, 111, 1092

24 Buhârî, "Şehâdât", 16; "Edeb", 54; Müslim, "Zühd", 65

25 Müslim, "Zühd", 69; Ebû Dâvûd, "Edeb", 9

26 Kandemirv.dğr, VI], 389-391

27 eş-Şuarâ 26/84

28 Müsned,\. 18, 26; T:rmizî,"Fiten", 7

29 ez-ZerVa, s. 277

30 İbn Şebbe, 1. 169; Belâzürî,FiHü/ı,s. 13

31 İbn Şebbe, I, 169

32 a.g.e.,1, 152, 156-162

33 Semhûdî, I, 156

34 El2 |Ing.|, V, 994

35 el-Ahzâb 33/ 13

36 Müsned, IV, 285

37 ei-Haşr 59/9

38 İbn Şebbe. I. 162-165; İbnü'n-Neccârel-Bağdâdî, s. 33-34

39 et-Tevbe 9/101, 120; el-Ahzâb 33/60; el-Münâfikün 63/8

40 Küçükaş-cı, Cahiliye'den Emeuîler'in Sonuna Ka­dar Haremeyn, s. 209-212

41 Lisânü 'i-'Arab, "mdn" md.

42 Belâzürî, Ensâb, II, 305-306; İbnü'1-Esîr, IV, 359

43 Belâzürî, Fütûh, s. 8; İbnü'n-Neccârel-Bağdâdî, s. 45

44 Buhârî, "Büyü"', 53, "Cihâd", 71, 74; Müslim, "Hac", 454

45 ibn Hişâm, II, 145; Ebû Ubeyd Kasım b. Sellâm, s. 217

46 Kü-çükaşcı, Cahiliye'den Emeuüer'in Sonu­na Kadar Haremeyn, s. 255-256

47 İbnü'n-Neccâr el-Bağdâ-dî, s. 37

48 8 Rebîülevvel 1 / 20 Ey­lül 622

49 ge­niş bilgi için bk. ANAYASA

50 Zilhicce 5 / Mayıs 627

51 18 Zilhic­ce 35/ 17 Haziran 656

52 13 Safer 130/23 Ekim 747

53 Küçü-kaşcı, Cahitiye'den Emeuîler'in Sonuna Kadar Haremeyn, s. 305

54 14 Ramazan 145/6 Ara­lık 762

55 Taberî. VII. 599-600

56 a.g.e., IX, 129-131

57 a.g.e., IX, 552-553

58 Makrîzî, 1,172

59 İbnü'1-Esîr, VIII, 220; Necmeddin İbn Fehd, II, 407

60 Sehâvî, 11,222

61 Necmeddin İbn Fehd, II, 408

62 Makrîzî, I, 278-279

63 İbnü'l-Esîr, X, 61; Necmeddin İbn Fehd, 11,473

64 22 Şevval 485/25 Kasım 1092

65 Fâsî, Şifâ'ü'l-ğarâm, II, 366-367

66 Abdülbâsit Bedr, II, 342

67 Belâzü-n,Fülûh,s. 5

68 İbn Kesîr, XI, 32O;XI11,291

69 Abdülhayel-Kettânî, IH, 206

70 M. Şevki b. ibrahim Mekkî,Sü/c/cânü'/-Me-dîneti'l-mûneuüere, s. 30

71 a.g.e.,s. 32-33

72 ibnSa'd, IV, 155

73 Mes'ûdî, IV, İ37

74 Feridun Bey, I, 429

75 15 Muharrem 1219/26 Nisan 1804

76 Burckhardt, s. i 70

77 BA.HH, nr. 19661; Şânî-zade, III, 16-17

78 Beyoğlu, s. 3

79 Mir'âtü'l-Haremeyn, I, 685

80 Abdülbâsit Bedr, M, 342

81 Ali Hafız, s. 35

82 BA, BEO, nr. 230615, 330554

83 Abdülbâsit Bedr, II, 347

84 Ali Hafız, s. 35-38

85 Faroqhi, s. 93

86 Seyahatname, IX, 643

87 Trauelsin Arabia, s. 400

88 er-Rihletü'l-Hicâziyye, s. 351

89 Hicaz Vilâyeti Salnamesi | 1309!, s. 240

90 AkgünÖüz, VII, 54

91 3 numaralı Mühimme Defteri, s. 133-134; 7 Numaralı Mühimme Defteri, I, !73-174

92 Atâî, s. 444, 509

93 Seyahatname, IX, 642

94 Hicaz Vilâyeti Salnamesi 11309, s. 240

95 Ali b. Mûsâ, s. 53

96 M. Abdurrahman eş-Şâmih, s. 77

97 BA, A.DVN, nr. 71/7

98 Hicaz Vilâyeti Salnâ-mesi[1301|,s. İ52-153

99 er-Rihletü'l-Hicâziyye, s. 348

100 I-1V, Cid­de 1399/1979

101 nşr. Muhammed Zeynühüm Muhammed Azb, Kahire I4İ6/ 1995

102 nşr. SaîdAbdülfettâh, Mekke 1997

103 nşr. Saîd Abdülfettâh, Mekke 1997

104 nşr. Alâ İbrahim ef-Ezherî-Eymen Nasrel-Ezherî, Beyrut 1418/1997

105 TSMK, Medi­ne, nr. 515

106 i-ll, Beyrut 1993

107 bk. HAC Li­teratür

108 bk. HAC Seyahatnameleri

109 Aii Hafız, s. 35-38

110 Me­dine'de yaz aylarında ortalama sıcaklık 28°-42°dir

111 992rde 608.000, 2004 yılı başlarına ait tahminlere göre de 868.000

112 AbdülbâsitBedr, 111.210

113 İbrı Ebû Usaybia, İli, 231

114 Fasıl 1-4

115 Fasıl 5-6

116 Fasıl 7-9

117 Fasıl 11-19

118 Fasıl 10-11

119 Fa­sıl 12

120 Fasıl 13

121 Fasıl 14-15

122 DİA, XII, 153-154

123 Fa­sıl 26

124 Fasıl 27-37

125 Corbin, s. 160, 164-165

126 A. Fârâbî, Idees des habitans de la çite uertueuse, Kahire 1949

127 Al-Farabi on the Perfect State: Abu Naşr al-Fârâbi 's Mabâ-dV Ârâ' Ahi aiM&dlna al-Fâdda, Oxford 1985

128 s. 30-31

129 Endîşehâ-yl Ehl-i Medlne-i Fâzıla, Tah­ran 1954, 1982

130 Traite des opinions des habitants de la çite ideale, Paris 1990

131 bk. Bağdat

132 Nüzhetü'l-müştak, 11, 579-580

133 İbrahim Medkûr, Maca7-Hâ/idıa, s. 26-35

134 La meta-phy$ique du Shifâ', trc. G. C. Anawatİ, I-1I, Paris, Vrin 1978, 1985) Şehristânî'nin Ki-tâbü'l-Milel ve'n-nihaî'i [Liure des re-tigions ?A des sectes, trc. D. Gimaret- ). lolivet-G. Monnot, 1-11, Paris, Peeters-Unesco 1986, 1993

135 Zeyneb Mahrnoud el-Khodeiry, XXIII [1997), s.478

136 Ebû Naşr el-Fârâbî fı'z-zikra'l-elfiyye ti-uefâtihî 950 m., Kahire 1403/ 1983

137 zikm'l-mı'euitjtjeü't-tâsi'a li'l-mllâd, Kahi­re 1962

138 e/-Ki£âbü'£-7ez/cârî, Şeyhu'l-İşrâk Şlhâbüddîn es-Sühreverdî fı'z-zikra'l~mfeuiyyeü'ş-şâmineli-uefâtih.î 578h-1190 m, Kahire 1394/1974

139 el-Kitâhü't-Tezkârî: Muhyiddîn b. 'Arab'ı, Kahire 1969

140 Dirâsât felsefıyye mühdât ilâ ruhi "Oşmân Emîn, Kahire 1979

141 YûsufKerem müfekkiren 'Arabiyyen ve mtferrihen U'l-fetsefe, nşr. Atıf el-Irâki, Ka­hire 1988

142 ikisi arasındaki ilişkileri ve farkları vurgulayan birgörüş İçin bk. ibrahim M. Abu-Rabi', LXXII/1 |1995], s. 63

143 Fi't-Fel-sefeti'l-İslâmiyye,\, 15-31

144 İbnüİ-Esîr, en-Nihâye, 11, 113

145 Müsned, 11, 451-, Buhâ-rî. "Cizye", 6;"İctişâm", 18

146 Müsned, VI, 11; Müslim,"Zikrve'cUdu'a3", 38

147 Ali b- Muhammed el-Huzâî, s. 80; Abdülhay ei-Kettânî, I, 138

148 bk. CAMİ

149 İslâm Medeniyeti Tarihi, İH, 408

150 DİA, VI, 89

151 Turan, Selçuklular Tarihi, s. 331-332

152 Zehebî, XVII, 170

153 İbn Nukta, 1,230; Zehebî, XVI, 540; Sübkî, 111, 149

154 DİA, Vill, 528

155 el-Bidâye üe'n-nihâye, XI, 333

156 a.g.e., XVII, 219

157 a.g.e., XVII, 215

158 Zehebî, XVII, 257

159 Esin, VIII11978), s. 42-50

160 Nâcî Ma'rûf, Medâris kabte'n-Nizâ-miyye,$. 67-68

161 bk. niza­miye Medresesi

162 Nu-aymî, 1, 99 vd., 331 vd., 407, 447, 607, 648

163 meselâ bk. Ahmed Çelebi, s. 116 vd.).

164 Hasan Şü-meysânî, s. 49

165 Turan, Selçuklular Tarihi, s. 357

166 Kuran, s. 11 vd.; DİA, VIII, 474, 476

167 DİA, III, 418-419

168 Kuran, s. 41 vd.

169 DM, XXII, 106-107

170 ayrıca bk. a.g.e.,\\\, 128-130

171 geniş bilgi için bk- Seyyed Hossain Nasr, 111, 56-73

172 İsmail b. Ali el-Ekva', s. 437-445

173 İbnü'I-Cevzî, VIII, 256

174 Turan, TTK Belleten, XI/42 [1947], s. 202-203

175 İbnKesîr, XIII, 150

176 İbnTolun, s. 35-45; Ahmed Hâlid Cîde, s. 340-341

177 et-Hıtat, II, 362 vd.).

178 Ahmed Hâ­lid Cîde,s. 136-159

179 İbn Kesîr, XII, 123, 125

180 Makdi-si, The Rise ofColleges, s. 82

181 İbn Rüşdcülük

182 ibn Hacer, 111, 375

183 Mak-rîzî, II, 292, 421

184 Müslim, "Zikr ve'd-du', 38

185 Nevevî,XVll, 22; Azîmâbâdî, IV 230

186 ibn Receb, s. 103

187 ibn KeSÎr,XlI, 101-102

188 Aşıkpaşazâde.s. 119; Neş-rî, I, 63

189 İhsanoğlu, LXVI/247|2002),s. 897

190 bk. DERS vekâleti

191 Defterdar Sarı Mehmed Paşa, s. 68

192 Ayverdi, 1-IV, tür.yer.

193 Kütükoğlu, s. 1X-XIV, s. 4

194 Souvenirs d'un voyage en Asie mineure, s. 453

195 Mecdî, s. 525-526

196 s. 195

197 Cevdet, I, 108-117

198 Akdağ, X!/l -4 [19501, s. 361-387

199 Lekesiz, s. 27-28

200 Erünsal, s. 28,64-66. 106-110

201 Mecdî, s. 51

202 Tâcü't-teuârîh, II. 414

203 Hızlı, Osmanlı Klasik Dönemin­de Bursa Medreseleri, s. 159

204 Kütükoğlu, s. 178

205 a.g.e.,s. 125

206 Cihan, V. 177-178

207 Akdağ, Xl/l-4 [ 1950|, s. 36i-387

208 Taylesanîzâde Hafız Abdullah Efen-diTarihi, s. 184

209 Ahmed Refik, s. 50

210 Kütükoğlu, s. 26

211 Medresetü'l-eimme ve'1-hutabâ ile Medresetü'l-vâ-izîn'in birleştirilmesiyle, 1919

212 tercüme faaliyetleri için bk. Aziz Ahmed, Hindistan'da İslâm Kültürü Çalışmaları, s. 1 53-157

213 Medrese-i Nizâmiyye

214 ayrıca bk. Dârülulûm

215 ehl-i hadîs medreseleri İçin bk. Ebû Yahya İmam Han Nevşehrevî, s. 108-188; M- Eşlem Seyf, s. 482-515

216 bk. Nedvetü'l-Ulemâ

217 bk. Medrese-Tü'l-Islâh

218 Hindistan'daki medreseler için bk.aDM/,XX, 190-193

219 Haque,XIV/4 11975|, s. 292

220 Ebü'l-Hasenâten-Nedvî, s.82-85

221 Ha-que, XIV/4 (1975], s. 278

222 Keay, s. 121-122

223 Ebü'l-Hasenâten-Nedvî, s.86-87

224 a.g.e., s. 87-88

225 Şeyh Muhammed İk­ram, Rûd-l Kevser, s. 606

226 eleştiriler için bk. Abdülga-fûr, XW3 11978I, s. 22-35

227 laffar, s. 187-198; M. TakİOsmânî, Na?ra'âbira,s. 36, 45,46

228 bk. Mağrib Sanat

229 bk. Mehmed ı medresesi

230 istanbul medreseleri İçin ayrıca bk. DİA, XXIII, 256-258

231 bk. Abdurrahman Fehmi

232 Kaur, s. 68

233 Diyûbend me­zunu

234 medresenin müdürlerînden

235 Hindistan Cemâat-İ İslâmî'nin emîri

236 Aligarh Müslü­man Üniversitesi İdâre-İ Tahkik ve Tasnîf direktörü

237 Câmiatü'1-fe-lâh'ın yöneticilerinden

238 Delhi'de IslamicCenter'in kurucusu

239 Râmpûr, Zikrâ dergisinin mü­dürü

240 Şiblî Akademisi müdürü ve Ma'ân/dergisinin editörü

241 Deuhatü'l-meşâ-yih, s. 132

242 İlmiy ye Salnamesi, s. 674-678

243 md. 1-3