Mesnevî-i Manevî (Mevlânâ Celâleddîn Rûmî 604/1207-672/1273)

Yazma ve Basma Nüshaları

Yazma (mahtût) nüshaları: Mesnevî tarzında yazılan diğer eserlerle karışmaması için Mesnevîi Manevî, Mesnevî-i Şerîf, Mesnevî-i Mevlevî isimleriyle meşhur olan Mevlânâ'nın bu kitabı Kur'ân ve hadîs kitaplarından sonra en çok yazma ve baskısı olan kitaplardan birisi olmuştur. Hüsamettin Çelebinin yazdığı ilk nüsha elimizde olmamakla beraber, bu nüshadan istinsah edilmiş, Konya Mevlânâ Müzesi Ktp. 51 numarada kayıtlı Muhammed b. Abdullah elKonevî elVeledî tarafından 677/1278 yılının Recep ayında yazılmış çok güzel bir Mesnevî yazmasına sahip bulunmaktayız.

Görüldüğü gibi bu nüsha Mevlânâ'nın vefatından sadece 5 yıl 25 gün sonra ve asıl nüshadan istinsah edilip, Çelebî Hüsameddin ve Sultan Veled'in bulundukları meclislerde okunarak, yine aslî nüsha ile karşılaştırılarak yazılmıştır. “Nüshai Kadîme” olarak adlandırılan bu yazma nüsha, Kültür Bakanlığı tarafından 1993 yılında tıpkı basım olarak ve çok itinalı bir şekilde basılmıştır.[70]

Bu nüshanın dışında, yurt içinde başta Süleymaniye Ktp., Mevlânâ müzesi ve yurt dışındaki çeşitli kütüphanelerde olmak üzere, tesbit edilen 486 nüshası bulunmaktadır.[71] Bunlar dışında 70 adet, “Mesnevî'den Seçmeler” şeklinde değişik kütüphanelerde yazma eserler mevcuttur.[72]

Basma (matbû) nüshaları: Türkiye, İran, Hindistan, Pakistan ve başka yerlerde; değişik tarihlerde, defalarca basılmıştır. Ayrıca tercüme ve şerhlerle birlikte, çoğu kez aslı da basılmıştır. Mesnevî, Mevlânâ'nın gazelleri (Dîvânı) gibi, onlardaki kadar değilse de yine, tashîhten, tahrîften, beyitlerin azaltılmasından ve çoğaltılmasından kurtulamamıştır. Eski yazmalarla, basılan nüshalardaki beyitlerin sayıları değişiktir.[73] Basma nüshaların en doğrusu, 667'de yazılan nüshayı esas alarak basılan Reynold Alleyne Nicholson'ın tahkikli baskısıdır.[74]

Bu baskıda 6 ciltteki beyit sayıları şöyledir:

I. Cilt: 4009 beyit                      II. Cilt: 3812 beyit

III. Cilt: 4810 beyit                   I Cilt: 3856 beyit

 Cilt: 4241 beyit        VI. Cilt: 4922 beyit böylece beyitlerin toplamı: 25650'dir.[75]