Mezolit (o’rta tosh) davri

369773

1. Hozirgi ko’rinishdagi aql-idrokli odamlar (kromanonlar)ning shakllanishi Hozirgi ko’rinishdagi aql-idrokli odamlar yani kromanonlar (L.Larte tomonidan Fransiyaning Dordon departamentidagi Kromanon g‘oridan topilgan, bundan 40-12 ming yillar avval yashagan odamlarga berilgan nom) so’ngi paliolit davrida shakillangan, Fanda kromanon odamni "homo-sapiens"-"aql idrokli odam" deb nomlashadi. Ularning miya hajmi ilk paleolit davri odaminikidan 2 barobar katta bbolib, bo‘yi baland, qomati tik bbolgan, nutqi rivojlanib, oddiy gap tuuza olgan. Ularning tana tuzulishi , bosh chanoqlari hozirgi odam ko’rinishida bo’lgan. Ular ov qilishni bilishgan va o’zlari uchun boshpanalar qurishgan. Ularning tanalari anchagina chaqqon bo’lgan. Kromanonlar olov yoqishniham bilishganlar.

2. Somoniylar davlatining tashkil topishi va boshqaruv tizimi . Movarounnahrda Somoniylar davlatining yuzaga kelishi jarayoni ham IX asr boshlariga to’g’ri keladi. Bunda ham xalifa Ma’mun o’ziga sodiq xizmat qilgan balxlik mahalliy hukmdorlardan Somonxudot1 avlodlari (uning nabiralari)ga Movarounnahr hududlarini boshqarish huquqini topshiradi. Chunonchi, Nuh Samarqandga, Ahmad Farg’onaga, Yahyo Shosh va Ustrushonaga, hokimlik qiladilar. IX asr o’rtalariga kelib Ahmad va uning katta o’g’li Nasr Somoniylar Movarounnahrning ko’pchilik hududlarini birlashtirishga muvaffaq bo’ldilar. Nasr Somoniy (856-888) davrida Movarounnahr mavqei yanada kuchayib bordi. Camarqand davlat poytaxti edi. Xurosonda Tohiriylar sulolasi ag’darilgach (873y), uning tarkibiga kirgan Buxoro erlari ham Somoniylar tasarrufiga olinadi. Nasr ukasi Ismoilni Buxoroga noib etib tayinlaydi (874y) va Somoniylar hukmronligi endilikda deyarli Movarounnahrning barcha hududlariga yoyiladi. Ammo ko’p o’tmay Ismoil o’z hokimiyatini kuchaytira borgach, o’zining vassallik mavqeini tan olmay, Nasr hokimiyati xazinasiga to’laydigan yillik daromad miqdorini keskin kamaytiradi. Buning natijasida aka-ukalar o’rtasida uzoq muddatli o’zaro kurash boshlanadi. Oqibatda 888 yilda ular o’rtasida katta urush kelib chiqib, unda Ismoil g’olib bo’ladi va hokimiyatni o’z qo’liga oladi. Akasi Nasr vafotidan so’ng (892y) Ismoil Somoniy Movarounnahrning yagona hukmdoriga aylanadi. Shu tariqa, Vatanimizda davlat mustaqilligi qayta tiklanadi va yuksalib boradi. Buxoro - davlat poytaxti bo’lib qoladi. Ismoilning 893 yilda sharqdagi dashtlik qabilalarga qarshi qilgan muvaffaqiyatli yurishi, Tarozni egallab, katta o’lja va asirlar bilan qaytishi ham Somoniylar qudrati yuksakligidan yaqqol dalolat beradi.
3. Podsho Rossiyasining O'rta Osiyodagi hukmronligi davridagi ijtimoiy- iqtisodiy ahvoi. XX asrning dastlabki un yilliklari jaxon zalklari uchun nixoyatda ogir, tashvishli va inkirozlarga boy yilyaar edi. Jaxon iktisodiy va siyosiy inkirozolari birinch shvbatda Evropa va SHarkning rivojlangan mamlakatlarini uz gch?dobiga tortdi. Uiar bu ogir iktisodiy va siyosiy inkirozdaae chikib ketish maksadida tajovuzkor tashki siyosat olib bordilar. Okibatda fojeali va kirgin-barot urushlar kelib chikan. 1904 y. boshlangan rus-yapon urushi va 1914-1918 yy.ni uz ichizg olgan va dunyoning28 mamlakatini uzdomiga tortgan. SHular «ababli Turkiston ulkasida mustamlakachiliq milliy zugam va zuravonlik siyosati yana avj oldi. U uz oldiga maksax kilib Turkiston ulkasi boyliklarinn talash va edi xlklami kattikkullik bilan ekspluatatsiya kilio, ulaming konini zulukdek surish uchun ulug davlatchiliq shovinnstnk snyosat olib borishnn kuydi. Xalk esa goyat ogir va ktsmatli xaet kschnrar edi. Mustamlakachilar ularga past nazar bilan karab, "sart" deb atagan. Ish xaklam kam bulgan, soliklaroshibboraredi, narxlarkutarilaredi.

4. O'zbekistonda Xotira va Qadrlash kuni, uning mohiyati va ahamiyati. 2 may kuni esa Berlin gamizoni taslim buldi. 9 mayda sovet kushinlarinn dushman kushinlarining CHexoslavakiyadagi sungga g\r}"xini tor-mor etdilar. SHu kuni Germaniyaning suzeiz taslim bulishi tugrisidagi bitim imzolandi. Uzok kutilgan galaba kuni etib keldi. Gitlerchilar Germaniyasi va ittifokchilariga karshi olib borilgan urush tutadi. Keyingina Uzbekistonnnng jangchilar i Moskvadan to Berlingacha bulgan kaxramona yulni bosib utdilar va nemis kushinlarining butunlay tor-mor etilishida katnashdilar. SHular orasida sovet tggifoki kaxramonlari Botir Davronovich Boboev, Tojiali Boboev, Solik Umarov, uchala darajadagi SHuxrat ordeni nishonlari Sayd Niyazov va boshka kupgina kishilar Uzbekistontig shon-sharafmi tarattan mardonavor jangchilar Sovet xalkining fashist davlatlari bloki ustidan kozongan galabash Sovet Ittifoki xaikigagina emas, balki butun insoniyatni fshistlar asorati xasridan xolos etgan alamshumul-tarixiy gaaabadir. Xozir xam oramizda frontdan kaytgan va mamlakat ichjarisida mexnat kilgan urush faxriylari yashab turibdi. Ular ya"tpning butun ogirliklarini uz elkalariga kutarib utkazgshlar va YAngi avlodlarning mangu minnatdorchiligiga sazovor %ldilar 9 may xalkimiz tarixida xotira va kadrlash kuni bulvs mangu iz koldirgan xozirgi kunda respublikamizda \rushta ketib kaytib kelmaganlar. Vatan uchun kur bon bulgan vatandoshlarimiz raxlarini xotirlab 9 may xotira vayaadrlash kunini nishonlaydi. SHu kuni urush faxriylarini jolidan xabarlashish, kabrlarini ziyorat kilish, xalkimizning evvalo xar birimnzning burchimizdir.

5. O'zbekiston Respublikasining «Davlat tili haqida»gi qonunnini qabul qilinishi. (I.A. Karimovning «O'zbekiston mustaqillikka erishish ostonasida» kitobi asosida).. 80-yillarning urtalariga kelib SSSRning parchalanishiga real ob'ektiv xakikatga aylanib koldi. Bujarayonni о'гЬек tili ga davlat makomn berilishi ayniksa tezlatib yubordi. 1989 yil 21 oktyabrda Uzbekiston Oliy Sovetining XI sessiyasi «Uzbekiston SSSRning davlat tili xakida gi koiuni kabul kilindi. Ushbu konunning kabul kilinishi o'zbek xalkining madaniy-ma'naviy va siyosiy xayotida ruy bergan goyat muxim vokea buldi». Konun u^Azbek tili va madaniyatining rivojlanishi imkon yaratdi. SHu bilan birga unda boshka tillarning rivojlanishi imkoniyatlari xam belgilab berildi. Konunning 26-moddasida Uzbekistonda yashovchi barcha millatlar milliy-madaniy markazi tuzish xukukiga egadir deb yozilgan. Xozir bizda 80 dan ortik milliy-madaniy markazlar bor.