Microsoft Word bmi b. Boltaev doc

2.5. Antivirus dasturlari va ularning tahlili 
 
Diagnostik dasturlar yordamida ba’zi bir nosozliklarni aniklagan bulsak, shu 
nosozliklarni bartaraf etish uchun maxsus utilitlardan foydalanish tavsiya etiladi. 
Agarda kompyuterni potentsial tahdiddan himoya qilmoqchi bo’lsangiz, 
antivirus dasturlardan foydalanish lozim. [12], [13]. [14], [19]. 
Kompyuter viruslari. Kompyuter viruslari bugungi kunda ko’pchilikning eng 
dolzarb muammosidir. 
Virus dasturi kompyuterdagi ma’lumotlar butunligini buzishga yoki ularni 
uchirishga muljallangan buladi. Ilk bor virus dasturlari DKHda ishlab chikarilgan, 
chunki aynan bu davlatda shaxsiy kompyuterlar keng tarkalgan edi. Ilk bor ishlab 
chikarilgan virus dasturlari foydalanuvchini xotirjamligini buzishga va asabiga 
tegishga qaratilgan edi. Lekin keyinchalik ular zarar etkazishni o’zining maqsadi 
sifatida qabul qilib oldi. 
Ilk kompyuter viruslari 1982 yilda talaba Rich Skrenta tomonidan hazil 
tariqasida tarkatilgan bulib, u kompyuterdagi uyinlarni ishdan chikarar va tizim 
ishga tushirilganda sizga atab xazilomuz she’rlar o’qiy boshlardi. «Elk Kloner» 
nomini olgan bu virus 50 bora she’r o’qigandan so’ng o’z – o’zidan yo’qolib 
ketardi. Shundan so’ng bir necha turdagi mayda-mayda viruslar paydo buldi. 1987 
yilga kelib ular shu darajada ko’payib ketdiki, endi «viruslar epidemiyasi» degan 
ibora qo’llanila boshlandi. Dynan mana shu yilda birinchi epidemiya Brein nomi 
bilan tarqatildi. Natijada birgina DKDTning o’zida 18.000 ga yaqin kompyuterga 
zarar etdi. Olimlar esa virus tarqatgan «zararkunanda»ni izlashga tushib ketishdi. 
Bu borada yaratilgan dastur virus kashfiyotchisining uy manzili va telefon 
raqamini topib berdi. 
Ikkinchi epidemiya Lexay universitetida boshlandi. 4000 ga yakin 
kompyuterni ishdan chikargan virus kutubxonadagi kitoblarning elektron kurinishi 
muxrlangan disketlarni xam yukka chikardi. 
Uchinchi epidemiyaning tarqalishiga 1987 yil 30 dekabrda Iernsalim 
universiteti sababchi bo’ldi. Tarqatilgan virusning maqsadi kompyuterdagi kerakli 

---

14 
fayllarni uchirib tashlashdan iborat edi. 1989 yilga kelib esa «Datacrime» nomli 
«buron» kutarilib, u fakatgina fayllarga emas, ishchi tizimga xam taxdid sola 
boshladi. Birgina Niderlandiyaning uzida zararlangan kompyuterlar soni 100.000 
dan oshib ketdi. 
Asta-sekin viruslardan pul ishlash maqsadida foydalanila boshlandi. 
Shunday viruslar yaratildiki, ular kompyuterdagi ma’lumotlarni uziga kuchirib 
olib, sizdagisini yuk kilib yuborardi. Ekranda esa «ma’lum summani kerakli 
manzilga junatsangiz, ma’lumotlar kaytariladi», degan yozuv paydo bulardi. 
Hozirgi paytda butun dunyo bo’yicha 200000 dan ortiq virus dasturlari 
mavjud. Ular kompyuter viruslari bo’lib, kompyuterdagi ma’lumotlarga zarar 
etkazadi yoki kompyuterning ishlash samaradorligini tushirib yuboradi. 
Kompyuter virusi o’zi nima? Ular dasturchilar tomonidan g’arazli maqsadlarda 
yozilgan dastur. Ular odatda, ko’p martalab nusxalanadi va ijrochi fayllarga 
"yopishib oladi". Ularning "ishga tushishi" oqibatida goh displeyda turli yot 
yozuvlar paydo bo’lishi, goh diskdagi yozuvlar (fayllar) ni o’chirib yuborishi 
mumkin. 
Kompyuter viruslarini sinflarga ajratish. Viruslarni xavflilik darajasiga ko’ra 
quyidagi turlarga bo’lish mumkin: 
1.