Microsoft Word bmi b. Boltaev doc

Oddiy - murakkabligi va xavfliligiga ko’ra “o’quvchi” doirasida hosil 
qilingan viruslar. 
2. 
O’rta - urtacha darajada xavflilikka ega bo’lgan viruslar hisoblanib, 
“talabalar” doirasida hosil qilinadi. 
3. 
Yuqori - professional viruslar. 
Viruslar tarqalish turiga qarab quyidagilarga bo’linadi: 
1. 
Yuklanuvchi - bu viruslar kompyuter disklar bilan ishlayotganda diskning 
yuklovchi qismiga o’rnashib oldi. Yuklanuvchi viruslar ikki qismga bo’linadi: 
bosh va dum qismlar. Virusning bosh qismida yuklanayotgan joriy diskning 
yuklanuvchi tizimi nusxasi joylashadi. Dum qismida esa virusning maqsadi 
joylashadi. 

---

23
2. 
Fayl viruslari - ushbu viruslar ayni paytda ishlayotgan fayllargagina 
yuqadi. Virusning maksadi faylni o’zgartirish yoki o’chirish emas, balki fayldan 
voita sifatida foydalanadi xalos. Bunda faylning hajmi o’zgarmasligi xam mumkin. 
Virus o’z vazifasini amalga oshirish bilan bir qatoda o’z-o’zini ko’paytirish 
xususiyatiga ham ega bo’ladi. Ko’paygan virus o’zini hosil qilgan virus bilan 
aynan bir xil bo’lmaydi. 
3. 
Yuklnuvchi - fayl viruslari - bu viruslar OSning yuklanuvchi fayliga 
urnashib olib, OS yuklanishidan oldin o’z maksadini amalga oshira boshlaydi. 
Bunda OS yuklanmasligi yoki kiyin yuklanishi kuzatiladi. 
4. 
Stils viruslari - kompyuterda bajarilayotgan har bir jarayon, fayl, 
yuklanuvchi fayllarning barchasida uchrashi mumkin. Ushbu viruslar o’z 
xususiyatini tez o’zgartirib turganligi sababli, bu viruslarni ko’rinmas viruslar deb 
xam ataladi. 
5. 
Troya oti - ushbu virus kompyuter uchun zarur bo’lgan fayl va dasturlarning 
shakliga kiraoladi. Ayni shu xususiyati yordamida u kompyuter ichida va tarmoqda 
tez tarqalaoladi. 
6. 
Chuvalchang - ushbu virus tarmoqda tarqalganligi sababli chuvalchang 
nomini olgan. Asosan bu virus aygokchilik maqsadida foydalaniladi. 
Kompyuter viruslaridan ximoyalanish. 1990 yilga kelibgina viruslar muammosi 
global muammoga aylandi. Uni hal qilish borasida turli yigilishlar, xalqaro 
konferentsiyalar o’tkazila boshlandi. Natijada davlatlar tomonidan Frado va Whale 
deb nomlangan ilk antivirus (viruslarga qarshi dastur) ishlab chiqildi. Dastur ancha 
sodda ko’rinishga ega bo’lsa ham kompyuterdagi zararlangan qismlarni topar va 
ularga tuzatish kiritardi. 
Vaqt o’tgan sari viruslarning tuzilishi ham murakkablasha bordi. Endi 
Windows dasturini ishdan chikaruvchi Nightfall, Nostradamus, Nutracker Pascal 
kabi turlari ishlab chiqildi. Bunga qarshi esa Norton, Kasperskiy, spyware, doctor 
web, panda nomli dasturlar yaratildi. Bugungi kunda kompyuter viruslariga qarshi 
dastur ishlab chiquvchi kompaniyalar mavjud. Ularning ma’lumotiga ko’ra, bir 

---

14 
oyda dunyo bo’yicha 6000 ga yaqin zararli dasturlar ishlab chiqarilayotgan ekan. 
Yana bir qiziq ma’lumot shuki, viruslar tarqatishda talabalar birinchi, internetdagi 
xat markazlari ikkinchi, kompyuter klublari uchinchi o’rinda turarkan. Ba’zilar 
xazil tarikasida virus tarkatsalar, ayrimlar dushmanlik kayfiyatida bu ishni amalga 
oshiradilar. Hatto ba’zi mamlakatlar boshqa davlat kompyuterlariga virus yuborib, 
statistik ma’lumotlar, davlat sirlari kabi muxim ma’lumotlarni qo’lga kiritmoqchi 
bo’ladilar. 
Kompyuter viruslaridan ximoyalanish usullarini sinflashtirish. Dastlabki 
nazorat: Kelayotgan dasturlarni detektor dasturlari bilan tekshirish. 
Profilaktika: "Yozishdan himoyalangan" disketalar bilan ishlash, yozish 
uchun disketadan foydalanishni minimallashtirish, ilgarigi va amaldagi disketalarni 
aloxida saklash, dasturlarni vinchesterda arxivlangan xolda saklash.