Microsoft Word goc rapor 20 haziran 2011. doc
Yüklə 5,98 Mb.
|
|
Araştırmanın ortaya koyduğu dağılım sonucuna göre, geçim sıkıntısı çekeceğini düşünme % 50.4 oranında geri dönüşe engel oluşturmaktadır. Bu dağılıma ilişkin sonuçlar Tablo 552 ’de gösterilmiştir.
Tablo 552: Geri Dönüş Konusundaki Engel (Geçim Sıkıntısı Çekeceğini Düşünme) Araştırmanın ortaya koyduğu dağılım sonucuna göre, güvenlik güçlerinin baskısı/engeli % 51.2 oranında geri dönüşe engel oluşturmaktadır. Bu dağılıma ilişkin sonuçlar Tablo 553 ’de gösterilmiştir. Tablo 553: Geri Dönüş Konusundaki Engel (Güvenlik Güçlerinin Baskısı/Engeli)
Zorunlu göç mağduru kitlenin çoğunluğu güvenlik gerekçelerini geri dönüş önünde engel olarak görmektedirler. Araştırmanın ortaya koyduğu dağılım sonucuna göre, görüşülenlerin % 71.53’ü geri dönmeyi düşünmektedir. Bu dağılıma ilişkin sonuçlar Tablo 554 ’de gösterilmiştir. Tablo 554: Geri Dönüş Konusundaki Eğilim
Zorla yerinden edilme sürecine ilişkin bu araştırmanın 5233 Sayılı Yasaya ilişkin genel dağılım özellikleri Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar Sözleşmesi kapsamında Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar Komitesinin 7 Numaralı Yorumunda tanımlanan zorla tahliyelere ilişkin uygulanması gereken koruma usulleri ile birlikte düşünüldüğünde; Zorla yerinden edilme sürecinin bu süreçten etkilenenlere danışarak alınmaması, zorlamaya dayalı olarak yürürlüğe konulması Zorla yerinden edilme olayının habersiz, baskın, yakma ve mallara el koyma biçiminde gerçekleştirilmesi, Konut, arazi, bağ-bahçe, ağaç, küçükbaş ve büyükbaş hayvanların zarar görmesi, Gerekli koruma ve emniyet tedbirlerinin alınmaması, Zorla yerinden edilme sürecinin zor koşullarda gerçekleşmesi, Zorla yerinden edilme süreci sonrasında yerleşilen yeni yerleşim alanında bu süreçten etkilenen kişi ve gruplara maddi, ayni yardımlar yapılmaması nedeniyle hak ihlalleri yaşanmıştır.
SONUÇ VE DEĞELENDİRMELER Zorla Yerinden Edilenlerin (Zorunlu Göç Mağdurlarının) Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Hakları Araştırmasının sonuç ve değerlendirme bölümü kendi içerisinde iki ana başlık altında sunulmuştur. Birinci ana başlık altında araştırmanın ulaştığı sonuçlar ilgili ara başlıklar altında toparlanarak sunulmuştur. İkinci ana başlık altında ise göç platformunun araştırmanın verilerine dayalı olarak geliştirdiği, Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar Sözleşmesinin yeterlilikleri-yorumları başta olmak üzere uluslar arası insan hakları metinlerine dayalı olarak çözüm önerileri sunulmuştur.
Araştırma yüz yüze görüşme tekniğine dayalı olarak yapılmıştır. Araştırmada anketör olarak 99 kişi görev almıştır. Araştırmada ulaşılan sonuçlar, araştırma raporu esas alınarak aşağıda ilgili ara başlıklar altında sunulmuştur. 6.1.1. Araştırmanın Alanı Zorla yerinden edilme sürecine ilişkin bu araştırma zorla yerinden edilme sürecinin mağdurlarının yaşadığı ve örgütlü olduğu iller, bu illerin ilçeleri, komşu illeri ve bu sürecin mağdurlarının yoğun olarak yaşadığı mahallelerde yürütülmüştür. Araştırmanın ortaya koyduğu verilere dayalı olarak zorla yerinden edilme süreci konusunda öne çıkan iller; Diyarbakır, İstanbul, Mersin ve bölgesel olarak da Van illeridir. 6.1.2. Hane Çözümlemesi Zorla yerinden edilme sürecine ilişkin bu araştırmaya cevaplayıcı olarak 1541 kişi katılmıştır. Araştırmadan elde edilen veriler 12044 kişiye ait sonuçları içermektedir. Hane çözümlemesi sonuçlarına göre; Araştırmaya cevaplayıcı olarak katılanların çoğunluğunu yetişkin erkek ve kadınlar meydana getirmektedir, Aynı çatı altında ortalama yaşayan hane üyesi sayısı 6-10 kişidir, Hane üyelerinin çoğunluğunu 00-18 yaş grubu çocuklar oluşturmaktadır, Hane üyelerinin Türkçe okuma yazma bilmeme oranı Türkiye ortalamasının ve araştırmanın yapıldığı illerin ortalamasının üzerindedir, Hane üyelerinin çoğunluğunun anadili Kürtçedir, Hane üyelerinin çoğunluğunu işsizler oluşturmaktadır. Hane üyelerinin çoğunluğunun sosyal güvencesi “Yeşil Karttır”. 6.1.3. Göç Haritası ve Göç Sürecine İlişkin Bilgiler Zorla yerinden edilme sürecine ilişkin araştırmanın verilerine dayalı olarak; Zorla yerinden edilme sürecinin Türkiye’nin Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgelerini etkilediği, bu sürecin bu bölgelerde Kürt Sorununa dayalı çatışma ve gerginliklerin yaşandığı dönemde doruğa ulaştığı, Bu sürecin “can güvenliği”, “koruculuk baskısı/dayatması”, “güvenlik güçlerinin baskısı ve OHAL uygulamaları”, “yerleşim alanlarının boşaltılması”, “yayla yasağı”, “gıda ambargosu” gibi nedenlere dayalı olarak yaşandığı, Zorla yerinden edilme sürecinin önemli oranda kırsal yerleşim alanlarını etkilediği, kırsal yerleşim alanlarından topluca kaçış-terk ediş biçiminde yaşandığı, Bu süreçte önemli oranda kayıp-zarar yaşandığı, kayıp-zararların kaynağının büyük oranda güvenlik güçleri ve koruculara dayalı olduğu, Zorla yerinden edilme sürecinin bedensel zarar, mal kaybı ve manevi zarar boyutlarıyla önemli oranda mağdur kitle yarattığı görülmektedir. 6.1.4. Yeterli Konut Hakkı Zorla yerinden edilme sürecine ilişkin bu araştırmada; bu sürecin mağdurlarının oturduğu konuta ilişkin özellikleri, oturulan konutun kimlerle paylaşıldığı, mülkiyet durumu, konutun edinilmesi sürecinde yaşadığı ayrımcılık, dışlanma durumu, konutun çevre-altyapı sorunları, konut ve eşya donanımı oturulan konuta ilişkin, konutun çevre-altyapı sorunları, donanımı, eşya donanımı incelenmiştir. Bu inceleme sonuçlarına göre; Oturulan konutlar çoğunlukla müstakil evlerdir, betonarme, tuğla malzemesi ile yapılan konutlar çoğunluktadır, oturulan konutlar genellikle 2-4 oda büyüklüğünde, ortalama büyüklüğü 100 metrekare olan konutlardır ve konutların bahçeleri ekim yapılmayan bahçelerdir. Oturulan konutlarda güvenlik ve geçim sıkıntısı nedeniyle birden çok ailenin bir arada yaşadığı, Ev sahibi ve kiracılık ilişkileri çerçevesinde oturulan konutların edinilmesi sürecinde istenmeme, dışlanma ve ayrımcılığa uğramanın yaşandığı, Konutların çevre ve altyapı sorunlarının yoğun olarak yaşandığı, düzenli ve temiz akan içme suyundan yoksun olduğu ve eşya donanımın da yoksulluğu yansıttığı ortaya çıkmıştır.
Hanede ekmek ihtiyacının önemli oranda kendilerinin pişirerek karşılandığı, Hanede 3 öğün düzenli yemek pişirilmesi ve yenmesinde sorun yaşandığı, Çocukların yeteri kadar beslenemediği, Süt, Tavuk, Et ve Mevsimine göre sebze-meyve tüketiminin düşük olduğu, hane beslenmesinin çoğunlukla tahıla dayalı olarak gerçekleştiği gözlenmektedir. Araştırma raporunda ayrıntılı bir şekilde çözümlenerek gösterildiği gibi zorla yerinden edilme sürecinin mağdurlarının yeterli beslenme konusunda ciddi sorunlar yaşadıkları ve önemli hak kayıpları ile karşı karşıya oldukları görülmektedir. 6.1.6. Hane-Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışmayı Teşvik Fonu İlişkileri Zorla yerinden edilme süreci sonrası bu sürecin mağdurlarının SYDF ile ilişkileri ve SYDF dışındaki kuruluşların sosyal yardımlarından yararlanma eğilimleri incelenmiştir. Bu inceleme sonucu; Zorla yerinden edilme sürecinin mağdurlarının ortalama yarısının SYDF’nin sosyal yardımlarından yararlanamadıkları, SYDF’nin yardımlarından yararlananların çoğunlukla kömür yardımı ve çocuk parası yardımlarından yararlandıkları, SYDF dışında başka kuruluşlardan sosyal yardım-destek alma oranlarının düşük olduğu açığa çıkmaktadır.
Zorla yerinden edilme sürecinin mağduru ailelerinin çocuklarının okul öncesi eğitimden başlayarak örgün eğitim-öğretim sürecine katılımları dezavantajlıdır. Bu dezavantajın kökeninde “yoksulluk”, “anadili, etnik kimlik, kültür farklılığı”, “ayrımcılık, istenmeme, dışlanma” gibi nedenler yatmaktadır. Örgün eğitime devam eden çocukların okul başarı düzeyleri de “anadili farklılığı”, “önyargılar” ve “yoksulluk temelli” düşüktür. Zorla yerinden edilme süreci çocukların eğitim-öğretim süreçlerini “anadili, kültür çatışmalarının yaşanması”, “eğitim giderlerinin karşılanamaması” nedenlerine bağlı olarak olumsuz etkilemiştir Zorla yerinden edilme sürecinin mağduru ailelerin çocuklarının devam ettiği okullar eğitim altyapısı, donanım açısından sorunlu okullardır. Çocuklar okullarda adları, etnik kimlikleri ve kültürlerinin farklılığına dayalı olarak ayrımcılık, dışlanma sorunu yaşamaktadırlar. Değişik adlarla ödenen paralarla zorunlu ilköğretim parasız olmaktan çıkmıştır. Araştırmada ayrıntılı olarak gösterildiği gibi, zorla yerinden edilme sürecinin mağduru ailelerin çocuklarının eğitime katılım hakkı ve çocuklara zorunlu ilköğretim sağlama yükümlülüğü ciddi oranda ihlal edilmektedir. 6.1.8. Sağlık Hakkı Bu araştırmada; zorla yerinden edilme sürecinin mağdurlarının hastalıkları, hastalık kaynakları, sağlık yardımlarından yaralanma biçimi, tedavi sürecinde karşılaştığı sorunlar incelenmiştir. Bu incelemenin sonuçlarına göre; Özellikle anne ve çocuk sağlığı konusunda ciddi hastalık riski yaşanmaktadır, Hastalıkların kaynağının beslenme, yaşam koşulları ve çatışma-şiddet/travmaya dayalı olduğu, Tedavisi yapılamadığı için kronikleşen rahatsızlıklar konusunda sağlık yardımlarından yararlanılamadığı, Hane üyeleri içerisinde yer alan engellilerin bakımının yapılamadığı, Tedavi bedelini karşılamada ailelerin güçlük yaşadığı, Doktora başvuru ve tedavi sürecinde anadil farklılıklarına dayalı sorunlar yaşadıkları açığa çıkmaktadır.
Zorla yerinden edilme sürecinin mağdurlarının bu süreç sonunda çoğunlukla işsiz kalmasına, güvencesiz, sürekliliği olmayan, nitelik gerektirmeyen işlerde yoğunlaşmalarına, Kadınların önemli oranda üretim sürecinin dışında kalmasına, Çalışanların yaptığı işe uygun elbise, donanım verilmemesi nedeniyle kaza geçirme, hastalanma oranlarının yüksek olmasına, Çalışma koşullarından memnun olmama düzeylerinin yüksek olmasına, Çalışma sürecinde şiddete maruz kalma ve anadili, etnik kimlikleri nedeniyle ayrımcılık uygulamaları ile karşılaşmalarına, Çalışma koşulları içerisinde anadillerini rahatça kullanamadıklarına işaret etmektedir.
İşsizlik sigortası gibi sosyal güvenlik fonlarından yararlanma düzeylerinin düşük olduğu gözlenmektedir. Bu bağlamda sosyal güvenlik hakkı ve unsurlarının yerine getirilmediği ve hak ihlallerinin yaşandığı gözlenmektedir. 6.1.11. Sendikal Haklar Bu araştırmada, zorla yerinden edilme sürecinin mağdurlarının sendikal örgütlülük düzeyi incelenmiştir. Bu incelemeye göre, sürecin mağdurlarının önemli bir bölümünün işsiz olması, çalışanların sürekliliği olmayan, geçici, dönemlik, mevsimlik işlerde çalışmaları nedeniyle sendikal örgütlülük düzeyi bu sürecin mağdurları arasında çok düşük düzeydedir. Araştırma raporunda da ayrıntılı olarak çözümlendiği gibi bu grubun yaptığı iş, çalışma alanlarına göre mesleki örgütlülüğü desteklenmelidir. 6.1.12. Kültürel Yaşama Katılma Hakkı Bu araştırmada; zorla yerinden edilme sürecinin mağdurlarının kültürel yaşama katılma göstergeleri, biçimleri incelenmiştir. Bu incelemenin sonuçlarına göre; Zorla yerinden edilme sürecinin mağdurlarının kültürel yaşama katılma göstergeleri içerisinde televizyon önemli bir yer tutmaktadır, dijital, uydu kanallar çoğunlukla izlenmekte, günlük haberler televizyondan takip edilmekte, televizyonda en çok haber programları, müzik etkinlikleri, dizi ve filmlerin izlendiği, Düzenli gazete satın alma, periyodik yayın izleme, kitap satın alma ve okuma eğilimlerinin düşük olduğu, Zorla yerinden edilme süreci sonrasında oluşan mahallelerin kültürel yaşama katılma olanakları açısından dezavantajlı mahalleler olduğu, Zorla yerinden edilme sürecinin mağdurlarının sinema, tiyatro, müzik konserlerine genellikle ekonomik imkânsızlık ve ulaşım sorunları nedeniyle katılamadıkları, Serbest zamanları değerlendirme etkinliklerinin kentleşme, kentlileşme göstergeleriyle uyumlu olmadığı, Kültürel ve sportif etkinliklere katılım düzeyinin düşük olduğu, Zorla yerinden edilme süreci sonrasında yeni yerleşim alanında Kürtçe ağırlıklı bir yaşam sürdürüldüğü gözlenmektedir. Araştırma raporunun da ortaya koyduğu gibi, zorla yerinden edilme sürecinin mağdurlarının ekonomik, sosyal yoksulluk kadar kültürel yoksunluk koşullarında yaşamlarını sürdürdükleri, kültürel yaşama katılma haklarını kullanamadıkları gözlenmektedir. 6.1.13. Zorla Yerinden Edilme Süreci ve Kadınlar Bu araştırmada, zorla yerinden edilme süreci sonrasında kadınların durumu ayrıntılı olarak incelenmiştir. Bu inceleme sonuçlarına göre; Kadınların hamilelik sürecinde düzenli doktor kontrolünden geçmediği, bu süreçte kurumsal destek almadığı, doğumların genellikle hastane dışında sağlıksız ortamlarda yapıldığı, Çocukların aşılarının tümünün vurdurulmadığı, Bebek ölümlülük oranının Türkiye ortalamalarının üzerinde olduğu, Zorla yerinden edilme sürecinde kadının kimliğine yönelik baskı yaşandığı, sürecin kadının sosyal ilişkilerini, hayata bakış açısını olumsuz etkilediği, bu olumsuzluklara karşı psikolojik destek alma düzeyinin düşük olduğu, Zorla yerinden edilme süreci sonrasında erkek egemen bakış açısı ve ideolojinin etkili olmakla birlikte kadının sosyal hayata katılma düzeyinin arttığı, ailede karar alma süreçlerine katılmaya başladığı gözlenmektedir.
Çocukların aile bütçesine katkıda bulunmak amacıyla çok değişik alanlarda çalışmaları süreklilik göstermektedir Çocuklar günde ortalama 08-12 saat arası, güvencesiz, kayıt dışı işler başta olmak üzere tarımdan sokak sektörüne kadar çok değişik alanlarda iş gücüne katılmaktadırlar, Çalışan çocukların okulla ilişkileri zayıflamakta giderek kopmaktadır. Araştırma Raporunda da ayrıntılı bir şekilde çözümlenerek gösterildiği gibi, Çocuk Hakları Sözleşmesinin çocuklarla ilgili çalışma biçimi, koşullarını düzenleyen maddeleri ciddi bir biçimde ihlal edilmekte, önemli hak kayıpları yaşanmaktadır. 6.1.14. 5233 Sayılı Terör Ve Terörle Mücadeleden Doğan Zararların Karşılanması Yasası ve Zorla Yerinden Edilme Süreci Bu araştırmada, 5233 Sayılı Yasaya ilişkin zorla yerinden edilme sürecinin mağdurlarının ve avukatlarının cevapları değerlendirilmiştir. Bu değerlendirme çerçevesinde; 5233 Sayılı Yasaya ilişkin bilgi kaynağı önemli oranda resmi kaynaklar olmaktan çok hemşerilik, akrabalık gibi kaynaklardır, resmi kurumların yasaya ilişkin bilgilendirme süreci düşüktür, Yasaya ilişkin başvuru sürecinde sivil toplum örgütlerinin hukuki yardım düzeyleri düşüktür, Yasaya başvuru yapmamanın da bir eğilim olarak araştırma alanında gözlendiği, bunun ardında kaygı ve güvensizliğin yattığı, Zorla yerinden edilme sürecinde önemli oranda maddi, manevi kayıpların yaşandığı ancak buna karşın tazminat alma düzeyinin oldukça düşük ve yetersiz olduğu, Yasanın içeriği gereği manevi zararların tazminat kapsamı dışında tutulduğu, Yasanın bu anlamda zorla yerinden edilme sürecinin sorunlarının tümünü çözmekten uzak olduğu açığa çıkmaktadır. Zorla yerinden edilme sürecinin mağdurlarının geri dönüş eğilimleri de araştırma kapsamında değerlendirilmiştir. Bu değerlendirme çerçevesinde; Zorla yerinden edilme sürecinin mağdurları arasında geri dönüş eğilimi oldukça güçlü olmasına karşın, fiziki altyapı olanaksızlıkları, geçim sıkıntısı çekme düşüncesi, can güvenliği, baskılar ve koruculuk sistemi geri dönüşün önünde ciddi bir engel olarak görülmektedir. Araştırma Raporunda da ayrıntılı bir şekilde çözümlenip gösterildiği gibi kitlesel ölçekli yer değiştirme hareketlerinde devletin uyması gereken tahliye kurallarına uyulmadığı ve bu nedenle de çok ciddi mal, can kaybı yaşandığı, manevi zararın ortaya çıktığı ve çok önemli hak ihlallerinin yaşandığı görülmektedir. ÇÖZÜME DOĞRU Zorla yerinden edilme sürecine ilişkin araştırmamızda, zorunlu göç sonucu ortaya çıkan sosyal, ekonomik, kültürel ve psikolojik sorunların çözümüne ilişkin önerileri “çözüme doğru” başlığı altında tartışmaya açıyoruz. Bu önerilerin uygulanabilirliği; çok amaçlı, çok yönlü işbirliğine bağlı olduğu kadar, göç mağdurlarının özgün koşulları, beklentileri, ihtiyaçları ve bu sorunların çözümüne ilişkin çalışmalara etkin ve eylemli katılımlarına bağlıdır. Öncelikle, Kürt sorununun demokratik, barışçıl ve siyasal çözümsüzlüğü bu sorunun temeli olduğu ve sorunun kaynağını burada arama gerektiği Kabul edilmelidir. Bu temel kabule bağlı olarak da “çözüme doğru” başlığı altında geliştirilecek öneri ve çözüm projeleri; (a) köklü çözümler, (b) belirli bir zamana yayılmış uygulamaya dönük projeler ve (c) acil olarak yapılması gerekenler olmak üzere birbirini tamamlayan üç basamaklı bir biçimde düşünülmelidir. Bu çerçevede; Zorla yerinden edilme süreci ve sonrası yaşanan olumsuzlukları kısa sürede gidermek amacıyla; askeri operasyonların durdurulması, askeri yasak bölge adı altında insansızlaştırılan coğrafyanın yaşam alanlarına açılması önemli bir başlangıç olacaktır. Kalkınma amacıyla kurulduğu iddia edilen; fakat ekolojik dengeyi bozan , doğayı tahrip eden kültürel ve tarihi değerleri yok edecek, HES Projelerinin ve özellikle de “Ilısu Baraj Projesi”nin yeni bir göç dalgasına yol açacağı da göz önüne alınarak derhal bu projelerden vazgeçilmelidir. Birçok araştırmada olduğu gibi, bizim araştırmamızda da açıkça görülüyor ki zorla yerinden edilme süreci devletin güvenlik kuvvetleri aracılığıyla gerçekleştirilmiştir. Yine mal ve can kayıplarının, yaşanan travma ve acıların etkilerini azaltmak için devlet kendi geçmişiyle yüzleşmeli, mağdurlardan özür dilemeli, adalet için hakikatleri araştırma komisyonu kurulmalı, toplumsal barışın yolu açılmalıdır. Bir toplumsal sözleşmeye başlangıç olarak,başta “köy koruculuk sistemi” olmak üzere geriye dönüş önündeki engeller kaldırılmalıdır. Ağır toplumsal tahribatlara yol açan bu sistem kaldırılmalı, başta konut olmak üzere boşaltılmış yerleşim yerlerinin, elektrik,su,yol gibi altyapıları ve okul,sağlık ocağı,ibadethaneler inşa edilerek, zorla yerinden edilmiş mağdurların geri dönüşlerinin ortamı yaratılmalıdır. Zorunlu göç mağdurlarının bu süreç içerisinde ve sonrasında yaşadıkları hak kayıplarının telafi edilerek, geri dönüşlerinin ya da istedikleri yerde yaşama haklarının ilke olarak güvence altına alınması gerekir. Bu bağlamda, Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar Sözleşmesi başta olmak üzere zorunlu göç mağdurlarının ekonomik, sosyal, kültürel haklarının güvence altına alınması gerekir. Bu noktada Türkiye Cumhuriyeti Anayasası başta olmak üzere iç hukukta düzenlemelere gidilmesi gerekir. Göç Platformunun bu konudaki talebi; zorla yerinden edilmelerin bir daha yaşanmaması için Türkiye’nin etnik,inanç ve kültürel çoğulculuğuna saygı gösterecek mevcut yapının anayasal güvence altına alınarak, yasal ve idari düzenlemelerinin yapılmasıdır. Zorunlu Göç mağdurlarının çoğunluğunun anadili Kürtçe’dir. Zorunlu göç mağdurları Metropol kentlerde, içinde bulundukları ortam sonucu hızla asimile olmaktadırlar. Geleneksel aile ortamından uzak, anadilini ve ulusal kültürünü öğrenemeyen gençler ve çocuklar bir anlamda kimliksizleşiyorlar. Kimliksizliğin getirdiği özgüven eksikliği, kendisiyle barışık olmayan gençlerin ve çocukların hızla toplum dışına savrulmalarına, yozlaşmalarına neden oluyor. Bu noktadan hareket edilerek Türkiye’de resmi dil olan Türkçe ile birlikte Kamu hizmetlerinde ve eğitim- öğretim alanlarında diğer ana dillerin de resmi olarak kullanılması gerekir. Bunun yanında, Kamu yönetimi,yerel yönetim ve sivil toplum örgütlerinin işbirliği ile, gençlik sorunları üzerinde özel olarak durulmalı, gençlik danışma merkezleri, gençlik kültür evleri oluşturulması yoluna gidilmelidir. Yüklə 5,98 Mb. Dostları ilə paylaş:
|