Milliyetçilik sosyolojisi

MİLLİYETÇİLİK VE KÜLTÜREL KİMLİK 
Milletin "modernist" imgesine göre, millî kimliği yaratan 
milliyetçiliktir. Gellner, "milliyetçilik milletlerin öz-benlikleri 
konusunda uyanmış olmaları değildir; milliyetçilik olmadık 
yerde milletler icat eder -ama daha önce de dendiği gibi ta­
mamen olumsuz bile olsalar kendisinin işleyebileceği, o milleti 
farklı kılan bazı önceden mevcut emarelere ihtiyacı vardır..." 
derken meseleyi özlü bir şekilde ortaya koymaktadır.
1
Aynı 
biçimde Kedourie de bizzat milliyetçiliğin "icat edilmiş" bir 
doktrin olduğunu ileri sürer; "Milliyetçilik 19. yüzyılın 
başlarında Avrupa'da icat olunmuş bir doktrindir".
2
Bu "icat" 
kelimesinden ne anlamamız gerekiyor? Milliyetçilik hangi 
anlamda "olmadık yerde" milletler icat eder ya da yaratır? 
2. Bölüm'de de gördük, şayet hangi birimlerin (nasıl ve ne 
zaman) millet olabileceklerini araştırmak istiyorsak etnik, 
bağ ve duyguların kümelenmelerine bakmamız gerekir. Genel 
konuşursak önceden mevcut etnik kimlik ne denli güçlü ve 
1 Gellner {1964, 168). 
2 Kedourie (1960,1). 
117 

---

inatçıysa bu kimliğe dayanarak bir milletin doğabilme ihtimali 
de o denli fazladır. 
Yine 3. Bölüm'de milletlerin oluşum rotaları ve süreçlerini 
tartışırken söylendi; en azından Avrupa'da milletlerin niçin 
ve nasıl doğduklarına ilişkin açıklamalarda modern öncesi 
etnik kimliklerin ana hattı oluşturdukları, bir o kadar kesin 
gibidir. 
Aynı şeyin milliyetçilik için de geçerli olduğunu iddia 
edeceğim. Milliyetçilik aslında, çoğu görünüşte yeni ya da 
özlem olarak "yeni" milletlerin yaratılmasına yardım eder. 
Bir ideoloji ve bir dil olarak 18. yüzyılın sonlarına doğru siyasî 
arenada ortaya çıkan milliyetçilik görece moderndir. Ama 
milletler ve milliyetçilik başka bir kültür, toplumsal örgütlenme 
ya da ideoloji türünden daha fazla "icat edilmiş" değildir. 
Milliyetçilik "çağın ruhu"nun bir parçası olduğu kadar aynı 
ölçüde daha eski motif, tahayyül ve fikirlere de bağlıdır. Zira 
milliyetçilik dediğimiz şey pek çok düzeyde faaliyet gösterir 
ve bir siyasî ideoloji ve toplumsal hareket türü olduğu kadar 
bir kültür biçimi olarak da görülebilir. Ve milliyetçiliğin av­
detiyle yeni bir çağ açılırken, onun millî kimliğin oluşumu 
üzerindeki etkisini, modern öncesi etnilerin mevcudiyetine 
ve Batı'da millî devletlerin tedrici doğumuna çok fazla şey 
borçlu olan toplumsal ve kültürel matrisini incelemeden 
kavramak olanaksızdır. O nedenle milliyetçiliğin bir sonraki 
bölümde ele alınacak siyasî etkisine geçmeden önce evvela 
bir kültür ve kimlik biçimi olarak incelenmesi gerekir. Yine 
bu nedenle hem milliyetçiliğin ve taraftarlarının ve hem de 
son iki bölümde ele alınmış olan milletlerin önceden mevcut 
etnik bağlar temelinde oluşma süreçlerinin etkisi bağlamında 
"milletler ne zaman ve nerede ortaya çıktılar?" sorusunun 
sorulması gerekiyor. 
118 

---