Mövzu İqtisad elmi yaranana qədərki iqtisadi fikirlər

---

Mövzu 2. İqtisad elmi yaranana qədərki iqtisadi fikirlər 
 
Mövzu üzrə qrup müzakirələrinin və analizlərin istiqamətləri: 
• Qədim Şərqdə iqtisadi fikirin meydana çıxması
• Qədim Çin və Hindistanda iqtisadi fikrin əsas nümayəndələri 
• Qədim Yunanıstanda iqtisadi fikirlərin təşəkkülü 
• Qədim Romada quldarlıq dövrünün iqtisadi ideyaları 
• Qurani-Kərim və hədislərdə iqtisadi dəyərlər 
• İslamda maliyyə, bank və vergi sistemi 
Qədim Şərqdə iqtisadi fikirin meydana çıxması 
İqtisadi təlimlər tarixinin öyrənilməsi, bir qayda olaraq Qədim dünyada meydana gəlmiş 
iqtisadi görüşlərin, fikirlərin öyrənilməsi və mənimsənilməsi ilə başlanır. Bu da təsadüfi deyil. 
Çünki bəşəriyyətin tarixi təkamülü, insan cəmiyyətinin təşəkkülü, ilkin olaraq qədim dünyada 
meydana gəlmişdir. Minilliklər ərzində formalaşmış təbiət və cəmiyyət haqqındakı düşüncələr, 
baxışlar, görüşlər, fikirlər şifahi yollarla nəsildən-nəslə keçmiş və müxtəlif səpkili əfsanələr, 
rəvayətlər, eposlar, poeziyalar kimi ayrı-ayrı xalqların maddi və mənəvi mədəniyyətlərinə 
çevrilmişdir. Belə bir tarixi inkişaf prosesi, elmi dünyagörüşlərin formalaşması, ən qabarıq şəkildə 
özünü Qədim Şərqdə, Qədim Asiyada, Antik dövrün ən parlaq nümunələri olan Yunanıstanda və 
Qədim Romada əks etdirmişdir. 
İctimai əmək bölgüsünün meydana gəlməsi, istehsal vasitələrinin təsərrüfat həyatında 
müəyyənedici rola malik olması, qul əməyinin mənimsənilməsi prosesi ictimai inkişafın iki yolunu 
müəyyən etdi. Bunların biri cəmiyyətin həyatında ictimai əməyin təşkilinin üstün rola malik 
olması ilə, ikincisi isə, müxtəlif ailələrin istehsal vasitələrinə və qullara görə mülkiyyətlərinin 
inkişafı ilə əlaqədardır. Məhz bununla əlaqədar olaraq tarixdə iqtisadi inkişafın, o cümlədən 
"siniflərin" meydana gəlməsinin iki üsulu fərqləndirilir. Bunlardan birini Asiya istehsal üsulu, 
digərini isə antik istehsal üsulu kimi fərqləndirirlər. Bununla əlaqədar olaraq bəzi hallarda Qədim 
dünya dedikdə, Şərq və Asiya ölkələri, Antik dünya dedikdə isə Qədim Yunanıstan və Qədim 
Roma nəzərdə tutulur. Lakin bir ümumi cəhət vardır ki, ictimai inkişafda, təsərrüfatçılığın 
təşkilində, siniflərin əmələ gəlməsində, dövlətin idarə olunmasında, insanların istehsal vasitələrinə 
və əməyinə görə davranış və fəaliyyət qaydalarının müəyyənləşdirilməsində nəticə etibari ilə eyni 
iqtisadi fikirlər söylənilmişdir. 
Гядим дюврдя игтисади биликляр щяр щансы бир айрыжа ясяр вя китабларда шярщ едилмямишдир. 
Бу дюврцн игтисади мцлащизяляри юз яксини даш цзяриндя михи йазыларда, мифолоэийада, поема, 
дастан вя наьылларда, фялсяфи трактатларда, мцтяфяккирлярин вя щюкмдарларын игтисади програм 
вя ислащатлаr
ıнда, дювлят сийасятиндя, müqəddəs kitabların əxlaqi və hüquqi normalarında 
tapm
ışdır. Бу мянбялярin bəzilərində гядим халгларын тясяррцфат щяйаты щаггында мялуmatlar 
verilmi
ş, bəzilərində isə iqtisadi həyata dair prinsiplər, dəyərləndirmələr, qanunlar və 
t
övsiyələr verilmişdir.