Mövzu Qlobal iqtisadi trendlələr Plan

 
 
 
 
 
 
2.Miqyas effekti

---

Ümumi iqtisadi nəzəriyyədən məlumdur ki, müəyyən həddə qədər istehsalın 
muqyasının artması nəticəsində əmtəə vahidinin istehsal dəyəri azalır. Bu, bir neçə 
səbəbdən baş verir: 
- ixtisaslaşmanın artımı – hər bir işçi bir istehsal funksiyasını yerinə yetirməklə 
onun təkmil surətdə həyata keçirilməsinə nail ola bilər; 
- istehsalın ayrılmazlığı – istehsalın miqyasının artdığı halda istehsala birbaşa 
surətdə cəlb olunmayan yardımçı sahələrə çəkilən xərclər nisbi baxımdan azalır; 
- texnoloji qənaət – yeni və keyfiyyətli məhsulun yaradılmasına böyük şirkətlərin 
imkanı daha çox olur. 
Miqyas iqtisadiyyatı dedikdə istehsalın elə bir inkişafı nəzərdə tutulur ki, amil 
xərclərinin bir vahid artımı istehsalın bir vahiddən artıq artımına gətirib 
çıxarır.
Bu artım isə aşağıdakı struktur dəyişiklikləri hesabına baş verir: 
- xarici effektlər hesabına, yəni ümumilikdə sahədə istehsal miqyasının artımı 
nəticəsində müəssisə daxilində əmtəə vahidinə çəkilən xərclər azalır; 
-daxili effektlər hesabına, yəni müəssisənin özünün istehsal miqyasının artımı 
nəticəsində müəssisə çərçivəsində əmtəə vahidinə çəkilən xərclər azalır. 
Miqyasın xarici effekti bir əmtəənin istehsalı ilə məşğul olan müəssisələrin 
sayının artımını nəzərdə tutur. Bu zaman həmin müəssisələrin ölçüsü dəyişməz 
qalır. Adətən bu zaman bazarda rəqabət səviyyəsi yuxarı həddə olur. Bu isə o 
deməkdir ki, ixracatçılar təsir edə bilmədikləri cari qiymətlərlə istədikləri qədər 
əmtəə sata bilərlər. Buna misal kimi kompüter istehsalını göstərmək olar. 
İnformasiya-kommunikasiya texnologiyalarının ümumiyyətlə dünya üzrə yüksək 
inkişaf səviyyəsi ixtisaslaşmış kadrların yetişməsinə səbəb olur. Digər tərəfdən, 
istehsalat üçün tələb olunan xammal, yarımfabrikat və proqram təminatı hamı üçün 
əlçatan olur ki, bütün bunlar sənaye müəssisəsinin istehsal həcmini artırmaqla 
xərclərinin aşağı salmasına şərait yaradır.