Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi folklor institutu azərbaycan folkloru antologiyasi (Cəbrayıl, Ağdam, Laçın, Qubadlı, Zəngilan, Ağcabədi və Kəlbəcər rayonlarından toplanmış folklor nümunələri) baki – “Nurlan“ – 2012

36. AĞIL VARDAN ÜSTÜNDÜR
Deyir ki, Allah-tala kimə var verərsə, ona minnət qoymaz. Amma ağıl, elm verərsə, ona minnət qoyur. Ağlı, imkanı olannan, elmi olannan Allahın da xoşu gəlir.

İki nəfər – biri Şam şəhərinnən olub, biri də başqa şəhərdən. Yadıma düşəndə deyəjəm (söyləyici ikinci şəhərin adını yadına sala bilmədi – top.) Bular qarşı-qarşıya gəlif başdadılar mübahisə eləməyə. Müba­hisə eliyəndə biri gəldi, dedi:

– Ə qardaş, nədi, niyə mübahisə edirsiz?

Dedi:

– Ə, buna bax. Bu mana deyir ki, a kişi, pulun oldu, adamın oldu, varın oldu, hər şey sənindi.

– Ə, bəs sən nə deyirsən?

Deyir:

– Mən də deyirəm ki, elmin oldu, ağlın oldu, hər şey sənindi.

Belə-belə, bu Şam şəhərinin adamları buna tərəf çıxdı, bu biri şəhərin adamları ona tərəf çıxdı. Məclis, mərəkə böyüdü. Bu keşdi böyük mağlətəyə^*. Bir ağıllı şəxs idi, böyürdən çıxdı, dedi:

– Ə qardaş.

Dedi:

– Bəli.

Dedi:

– Nədi cəhliniz?

Dedi belə-belə. Dedi:

– Ə, Həzrət Əli Mədinədə oturufdu, xəlifəlik eliyir. Nüma-yəndə seçəh, gedəh onun yanına. Ona sual verəh, görəh hansıdı düz.

Nəysə, seşdilər nümayəndələri. Bulardan beş nəfər, olardan beş nəfər. Bular gəldilər Mədinə şəhərində Həzrət Əlinin qəbuluna. Həzrət Əli dedi ki, ay Şam şəhərinin əhalisi, de görəh nədi, nə söypətdi. Dedi:

– Ya Əli, biz deyirih ki, varın oldu, pulun oldu, imkanın oldu dünya sənindi.

– Bəs siz nə deyirsiniz?

Dedi:

– Biz də deyirik ki, elmin oldu, savadın oldu, hər şey sənindi.

Dedi:

– Ay Şam şəhərinin əhalisi. Sizin dediyiniz səyf sözdü. Bax, izah eliyim sizə. Varın ola, canını ona çəpər eliyərsən. Allah sən saxla, gəldilər apardılar. Əyə, tutulajam, əldən çıxajax. Varın o devrə qədərdi ki, sənin başın yerə gəlir. Onda sənə lazım olan neçə metr kəfəndisə, o olajax. O vardan saa çatası bir şey yoxdu. O sənin evlad, uşax, qohum-əqraban arasında parçalanmaya səbəb olajax. Birinə artıx gedəjəh, birinə əysih gedəjəh, o razı qalajax, bu narazı qalajax, sənin üzünə də sözdər gələjəh. Var o devrdə Allah-tala tərəfinnən sana verilir ki, sən bu dünyanı da, o biri dünyanı da qaza­nasan. Sə­xavət ona görədi ki, əliaçıxlıx edəsən, o biri dünyana bir şey yığasan. Amma elmin olarsa, Sirac körpüsünnən gözüyumulu keçirər səni. Çünkü ağlın var. Nətər olur bu isdolu düzəldif üs­dünə klyonka salana deyirsən ki, əlin var olsun, nə gözəl düzəlt­misən. Amma dün­yanı bizim üçün yaradan, bu cürə şəraitdər verən, suyu bizə paklıx üçün göndərən, torpağı bizə becərməh üçün, çörəh üçün göndərən o qüdrət sahibini dərk eləmiyəh ki, belə bir böyüh, belə bir ilahi qüvvə var. Bunu ağıllı adamlar dərk edər. Ağılsız adam­lardan pul yığan oldu, məsələn, Firon, Şəddad. Bular allahlıx iddia­sına düşdü. Amma elm sahibləri elmləndihcə Allah qarşısında kiçiliflər.